خشم بین المللی در پی اعدام «وحشیانه» روح الله زم یک مخالف توسط ایران

پس از محاکمه با اتهام «فساد فی الارض» و صدور حکم اعدام در خرداد ماه، روز شنبه (۲۲ آذر)، جمهوری اسلامی ایران روح الله زم ۴۷ ساله را به دار آویخت.

علاوه بر والدینش، زم از ازدواج اول خود یک دختر ۱۶ ساله و از ازدواج دوم یک دختر پنج ساله به جا گذاشت، که هر دو با همسرش در فرانسه زندگی می کنند.

در حالی که حکم اعدام پس از تجدید نظر خواهی در دادگاه عالی ایران تأیید شد، اعدام وی بسیار ناگهانی و تنها چهار روز پس از صدور حکم نهایی بود.

جمهوری اسلامی چندین زندانی مشهور متهم به فساد در زندان ها دارد که سال ها پیش به اعدام محکوم شده اند و از مسئولان سابق یا نزدیک به مسئولان رژیم هستند، اما هنوز اعدام نشده اند.

قبلاً هم سابقه نسبت دادن اتهام «فساد فی الارض» به فعالان سیاسی متهم به «تلاش برای سرنگونی» توسط این رژیم وجود داشته است. «فساد فی الارض» یک مرجع قرآنی است که پس از انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷ از آن برای توجیه کشتن زندانیان سیاسی استفاده می شود.

از این حکم همچنین برای اتهامات جاسوسی نیز استفاده می شود، اگرچه همه موارد جاسوسی منجر به مجازات اعدام نشده است.

یک حکم اعدام سریع مشابه برای نوید افکاری، کشتی گیر مشهوری که به اتهامات مشابه در ۲۲ شهریور ماه به دار آویخته شد اجرا شد. وی به قتل یک مامور امنیتی در زمان اعتراضات سال ۱۳۹۷ متهم شد.

زم نیز، همچنین به تحریک به خشونت در اعتراضات ضد رژیم ۱۳۹۶ محکوم شد.

واکنش های بین المللی

در پی اعدام زم، چهار عضو اتحادیه اروپا مجمع اقتصادی سه روزه با ایران را که قرار است از روز دوشنبه آغاز شود تحریم کردند. فرانسه، آلمان، ایتالیا و اتریش اعلام کردند که در این مجمع شرکت نخواهند کرد.

برگزار کنندگان در ساعات پایانی روز یکشنبه در بیانیه ای گفتند: «کمیته برگزاری مجمع تجاری اروپا و ایران تصمیم گرفته است گام استثنایی در به تعویق انداختن کنفرانس بردارد.»

وزارت خارجه فرانسه بیانیه ای صادر کرد و گفت «این نقض جدی آزادی بیان و آزادی مطبوعات در ایران را به شدیدترین شکل ممکن محکوم می کند.»

میشل باشله، کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل، گفت که وی از این اعدام «بهت زده» شده است و افزود که «نگرانی های جدی وجود دارد» مبنی بر اینکه دستگیری زم در خارج از ایران «می تواند معادل آدم ربایی باشد.»

بعد از پخش آنچه تلویزیون دولتی ایران آنرا «مصاحبه» با زم پس از بازداشت در تیر ماه عنوان کرد، باشله گفت که حکم وی «نمادی از الگویی از اعترافات اجباری است که تحت شکنجه گرفته شده و از رسانه های دولتی پخش می شود و به عنوان مبنایی برای محکوم کردن افراد مورد استفاده قرار می گیرد.»

مایک پمپئو، وزیر امور خارجه ایالات متحده روز دوشنبه گفت که ایالات متحده اعدام «ناعادلانه و وحشیانه» توسط ایران را به شدت محکوم می کند.

وزارت خارجه آلمان روز یکشنبه در بیانیه ای اعلام کرد که از شرایط محکومیت زم «به ویژه ... ربودن او از یک کشور خارجی» شوکه شده است.

اتحادیه اروپا با صدور بیانیه ای اعدام زم را «با شدیدترین عبارات» محکوم کرد و عنوان کرد که با استفاده از مجازات اعدام تحت هر شرایطی مخالف است.

وزارت خارجه ایران روز یکشنبه نمایندگان آلمان و فرانسه را در واکنش به اعتراض اروپا به اعدام زم احضار کرد و آنرا «مداخله غیرقابل قبول در امور داخلی ایران» خواند.

روز بعد، حسن روحانی، رئیس جمهوری گفت که تصمیم برای اعدام زم توسط قوه قضائیه ایران اتخاذ شده است، نه توسط قوه مجریه. او از آنچه «حساسیت» اتحادیه اروپا نسبت به این موضوع خواند، ابراز تعجب کرد.

فرزند انقلاب

روح الله زم که چند سال قبل از انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷ در ایران متولد شد، فرزند واقعی انقلاب بود و همانطور که یک بار در مصاحبه ای گفت، محصول جمهوری اسلامی بود.

پدرش محمدعلی زم، یک روحانی انقلابی است که نام روح الله، نام روح الله خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی، را برای وی برگزید.

محمد علی زم یکی از معتمدان رهبر ایران علی خامنه ای بود و تا سال ۱۳۸۰ در حلقه نزدیکان رژیم بود، اما بعد محبوبیت خود را در میان تندروها از دست داد.

روح الله زم یکی از اعضای حلقه نزدیکان مهدی کروبی نامزد اصلاح طلب ریاست جمهوری بود و در کارزار انتخابات ریاست جمهوری کروبی در سال ۱۳۸۸ فعالیت می کرد. او در سال ۱۳۹۰، به طور قانونی و با گذرنامه شخصی خود، ابتدا به مالزی، بعد به ترکیه و سرانجام به فرانسه رفت و در آنجا به او پناهندگی، کمک هزینه و محافظ داده شد.

خود زم ادعا می کرد که (بعد از امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه) دومین و بالاترین سطح امنیتی در فرانسه به او اعطا شده است.

در فرانسه، وی تارنمای آمد نیوز را تأسیس کرد و یک کانال تلگرامی مرتبط با این تارنما را به راه انداخت که هر دو به انتشار اطلاعات در جریان اعتراضات ضد حکومتی در سال های ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ کمک کردند.

اطلاعات در مورد اختلافات در درون رژیم، محتوای موضوعات مورد بحث در جلسات دولت که به بیرون درز کرده بود، تدارکات صورت گرفته برای اعتراضات و آموزش ساخت بمب های محتوی بنزین و کوکتل مولوتف از جمله مطالب منتشر شده توسط آمد نیوز بود.

آمد نیوز پس از شکایت جمهوری اسلامی از این کانال به مسئولان تلگرام به دلیل آموزش هایی که آنها را تشویق به خشونت عنوان کرد، مسدود شد. اندکی پس از آن، کانال تلگرامی صدای مردم جایگزین آمد نیوز شد.

در سال ۱۳۹۶، محمدعلی زم نامه ای سرگشاده به پسرش نوشت و از او خواست «راهش را تغییر دهد و به ایران باز گردد.»

گفته می شود که زم حدود ۱۴ ماه پیش، با وعده دیدار با آیت الله العظمی علی سیستانی، اغوا شد تا به عراق سفر کند. او توسط پلیس عراق در فرودگاه بغداد بازداشت شد و به مقامات ایرانی تحویل داده شد.

او در یک سلول انفرادی نگهداری می شد، توسط سپاه مورد بازجویی قرار گرفته بود و مجبورش کرده بودند تا مقابل دوربین تلویزیون به «اشتباهات خود» اعتراف کند.

همانطور که در ایران مرسوم است، این اعترافات به صورت یک مصاحبه تهیه شده است و زم در موارد مختلف اظهارات یا اتهامات مطرح شده توسط مصاحبه کننده را رد می کند.

محمدعلی زم گفته است که پسرش درزمان ملاقاتی که یک روز قبل از اعدام در زندان با خانواده اش داشته، از اعدام قریب الوقوع خود بی اطلاع بوده است.

رسانه های داخلی گزارش داده اند که «یک منبع قضایی آگاه» این موضوع را انکار کرده است، اما در صورت صحت این موضوع، این عمل نقض قانون اساسی ایران است که بر اساس آن زندانی از ۴۸ ساعت قبل باید از اجرای حکم اعدام خود با خبر شود.