توانمندسازی داوطلبان با اجرای طرح کتابخوانی کودکان در اردن

امان -- «چه کسی برای شنیدن یک داستان هیجان‌زده است؟» این پرسش یک داوطلب اردنی برای کتاب خواندن در چهارچوب طرحی است که به کودکان سراسر جهان کمک می‌کند تا لذت مطالعه را کشف کنند. این داوطلب در مدرسه‌ای در پایتخت این کشور پادشاهی پس از این پرسش کتابی را باز می‌کند.

طرح «ما عاشق مطالعه هستیم»، که اکنون در ۶۵ کشور فعال است، در سال ۱۳۸۵ توسط رعنا دجانی، دانشیار زیست‌شناسی و بیوتکنولوژی دانشگاه هاشمی اردن، پایه‌گذاری شد.

این طرح تاکنون به حدود نیم میلیون کودک، از جمله ده‌ها هزار پناهندهٔ سوری، که پس از قیام مسالمت‌آمیز سال ۱۳۹۰ و سرکوب وحشیانهٔ اعتراضات توسط رژیم سوریه به اردن گریخته‌اند، کمک کرده است.

دجانی پنج سال در ایالات متحده زندگی می‌کرد و در آنجا از خواندن برای فرزندانش لذت می‌برد. اما پس از بازگشت، متوجه شد که دانش‌آموزان در سرزمین مادری او به‌ندرت برای لذت بردن مطالعه می‌کنند.

او تصمیم گرفت این وضعیت را تغییر دهد و به این ترتیب، طرح «ما عاشق مطالعه هستیم» در سال ۱۳۸۵ به‌وجود آمد.

دجانی گفت: «نخست، متوجه شدم که بچه‌ها فقط درس‌های مدرسه‌شان را مطالعه می‌کنند. این شد که تحقیق کردم و متوجه شدم که بهترین راه این است که بزرگسالان برای آنها داستان بخوانند.»

دجانی با جلسات کوچک هفتگی در مسجدی نزدیک خانه‌اش، در محلهٔ تباربور امان کار خود را آغاز کرد و این طرح به‌تدریج گسترش یافت.

طرح «ما عاشق مطالعه هستیم» اکنون در سراسر اردن فعال است و ۴ هزار داوطلب آموزش دیده دارد.

دجانی گفت: «برنامهٔ ما رهبران را آموزش می‌دهد و برنامه‌ای قوی و مبتنی بر تحقیقات علمی است.»‌

این طرح در روز ۲۱ اسفند کنفرانسی تحت عنوان «سفر تغییردهندگان»، را با شرکت «دانشمندانی از دانشگاه ییل، دانشگاه هانگ‌سنگ، و دانشگاه هاشمی برگزار کرد.

به‌گفتهٔ پژوهشگران شرکت‌کننده در این کنفرانس، تحقیقات نشان داده است که علاوه بر تأثیر مثبت مطالعه بر کودکان، این طرح بر داوطلبان نیز تأثیر اجتماعی مثبتی دارد و مهارت‌های رهبری و توانمندسازی آنها را افزایش داده است.

آنها یادآور شدند که این کتابخوانی باعث شده است میزان رضایت از زندگی و رفاه زنان داوطلب کتابخوانی در این برنامه افزایش یابد. آنها افزودند که این داوطلب شدن همچنین شبکه‌های شخصی زنان را در خارج از خانه‌هایشان متنوع کرده است.

«کتاب‌های کاغذی واقعی»

هر یک از سفیران این برنامه در هر مکانی که خودشان انتخاب کنند -- از مسجد یا کلیسا گرفته تا مدرسه یا مهد کودک -- برای کودکان داستان می‌خوانند.

دجانی گفت، این که برای خواندن داستان‌ها از دستگاه‌های الکترونیکی استفاده نشود، امر مهمی است. به‌گفتهٔ او، «ما می‌خواهیم کودکان را از [این دستگاه‌ها] دور نگه داریم؛ چرا که این یک نبرد از پیش شکست‌خورده است. ما می‌خواهیم کتاب‌های کاغذی واقعی استفاده شوند.»‌

به‌گفتهٔ مؤسسهٔ «یادگیری مادام‌العمر» وابسته به یونسکو، کتاب‌هایی که برای کودکان خوانده می‌شوند بازتاب‌دهندهٔ پیشینهٔ فرهنگی آنهاست.

این مؤسسه می‌افزاید: «این بدان معناست که درک این داستان‌ها آسان است و به کودکان نشان می‌دهد که چگونه نگرش‌های مثبت به وجود آورند و بهترین شیوه‌ها را در زندگی روزمره‌شان به‌کار بندند.»

بنا بر آمار رسمی، نرخ بی‌سوادی در اردن از ۸۸ درصد در سال ۱۳۳۱ به ۵/۱ درصد در سال ۱۳۹۹ کاهش یافته است و این برنامه در تلاش است شعلهٔ اشتیاق به مطالعه را در میان کودکان برافزود.

دجانی گفت: «مطالعه سبب می‌شود که الگوهای تفکر تغییر کند و مغز و تندرستی روانی کودک رشد کند.»

طرح «ما عاشق خواندن هستیم» تاکنون ۳۳ عنوان کتاب برای کودکان دربارهٔ موضوعات مختلف -- از محیط زیست، پناهجویی، و قلدری گرفته تا مسائل جنسیتی، ارتباطات اجتماعی، و علمی -- تولید کرده است.

این طرح با داشتن ۸ هزار داوطلب آموزش‌دیده در سطح بین‌المللی به کشورهای دیگر نیز گسترش یافته است. این طرح همچنین توانسته است جوایز متعددی را در سطح جهان کسب کند که از آن جمله می‌توان به جایزهٔ یونسکو در سال ۱۳۹۶ اشاره کرد.

هدی ابوالخیر به‌مدت چهار سال در اردن داوطلبانه کتابخوانی کرده است.

او گفت: «من فکر این برنامه را دوست داشتم؛ چرا که زبان، اندیشه‌ها، و مفاهیم کودکان را توسعه می‌دهد.»‌

او افزود: «به‌همین دلیل است که من در مهدکودک، در سفرهای مدرسه، در پارک‌های عمومی، و در جمع‌های خانوادگی -- هر فرصتی که پیدا کنم -- برای کودکان کتاب می‌خوانم.»

او در مدرسه‌ای در امان، گروهی متشکل از حدود ۲۰ کودک چهار و پنج ساله را جمع می‌کرد و برای آنها کتاب می‌خواند.

«من دینا هستم و این برادرم هانی است. ما دوقلو هستیم. من دقایقی قبل از او به دنیا آمدم. اما ما شبیه هم هستیم و هر دو عاشق پرندگان، پرستو، و مرغ مگس‌خوار هستیم.»

زمانی که او کتاب می‌خواند صدای جیک‌جیک از ضبط صوت شنیده می‌شود و این صدا تنها نشانهٔ حضور فناوری پیشرفته است.