بشار اسد به‌دنبال استفاده از اهرم همدردی برای تغییر جایگاه مطرود خود در سوریه است

در پی وقوع زمین‌لرزهٔ ویرانگر ۱۷ بهمن در سوریه، همدردی جهانیان به اوج خود رسیده و در این اثنی بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه، نیز به‌دنبال تغییر جایگاه مطرود خود در داخل و خارج از کشور است.

به‌گفتهٔ دفتر ریاست جمهوری سوریه، بشار اسد طی دیدار روز دوشنبه (۲۴ بهمن) با مارتین گریفیتس، رئیس بخش امداد سازمان ملل متحد، «بر اهمیت تلاش‌های بین‌المللی متمرکز در کمک به بازسازی زیرساخت‌های سوریه تأکید کرد».

اما دولت خود او، که به‌دلیل قساوت‌های فراوان تحت تحریم قرار دارد، یکی از بزرگ‌ترین موانع در تحویل کمک‌های بین‌المللی حیاتی به سوریه بوده است.

بشار اسد در داخل سوریه مورد انتقاد اکثریت مردم قرار دارد، به‌ویژه -- اما نه منحصراً -- در میان کسانی که زیر بمباران نیروهای مورد حمایت روسیه بوده‌اند.

او در خارج از کشور نیز مشروعیتی ندارد و روابط دیپلماتیک او با بسیاری از کشورها در اثر سرکوب خشونت‌آمیز مردم سوریه قطع شده است.

«فرصت» برای اسد

به گزارش خبرگزاری فرانسه، بشار اسد روز چهارشنبه از «هر گونه موضع مثبت» کشورهای عربی، از جمله بسیاری از آنها در طول جنگ روابط خود را با رژیم او قطع کرده‌اند، استقبال کرد.

او این اظهارات را در دیدار با ایمن صفدی، وزیر امور خارجهٔ اردن، در دمشق مطرح کرد. این دیدار دومین سفر یک دیپلمات ارشد عرب به سوریه از زمان وقوع زمین‌لرزه محسوب می‌شود، که در پی سفر شیخ عبدالله بن زاید آل نهیان، وزیر امور خارجهٔ امارات، صورت گرفت.

اردن، که با سوریه مرز مشترک دارد، از معدود کشورهای عربی است که حتی بعد از تعلیق سوریه از اتحادیهٔ کشورهای عرب در سال ۱۳۹۰ نیز روابط دیپلماتیک خود را با دمشق حفظ کرد.

اما ارتباطات دو کشور محدود بود و سفرهای رسمی نیز تا چند سال به حالت تعلیق درآمد، تا اینکه در تیرماه ۱۴۰۰ هیئتی از وزرای سوریه به اردن سفر کرد.

روز یکشنبه، رئیس سازمان جهانی بهداشت نیز با بشار اسد دیدار کرد و گفت رهبر رژیم سوریه از باز شدن تعداد بیشتری از گذرگاه‌های مرزی خبر داده است تا امکان تحویل کمک‌ها به قربانیان زمین‌لرزه در مناطق شمال غربی تحت تصرف اپوزیسیون فراهم شود.

روز سه‌شنبه، برای اولین بار طی بیش از یک دهه جنگ و قطع روابط دیپلماتیک، یک هواپیمای سعودی حامل کمک‌ها در حلب بر زمین نشست.

بشار اسد از عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهوری مصر، نیز یک تماس تلفنی برای پیشنهاد حمایت دریافت کرد؛ از سال ۱۳۹۳ که سیسی به قدرت رسید، این تماس اولین ارتباط رسمی آنها بوده است.

حاکم بحرین، که در سال ۱۳۹۷ روابط دیپلماتیک خود را با سوریه از سر گرفته بود، در اولین گفتگوی رسمی طی بیش از یک دهه با اسد تماس گرفت.

از دید تحلیلگران، این عزم بعد از زمین‌لرزه یک «فرصت» برای اسد محسوب می‌شود تا اکنون که رهبران کشورها به کمک سوریه شتافته‌اند به آغوش اعراب برگردد.

اما بسیاری از افراد در سوریه و منطقه هشدار احتیاط داده‌اند.

تلاش برای احیای وجهه

واشنگتن پست در تحلیلی که چهار شنبه منتشر کرد گفت «همدردی طبیعی برای فاجعه سوریه ممکن است باعث شود تا رژیمی که زمانی مطرود اکثریت جامعهٔ بین‌المللی بوده است از گوشهٔ انزوا درآید».

ویل تادمن، عضو مرکز مطالعات راهبردی و بین‌المللی، به واشنگتن پست گفت اسد «با ابراز تمایل نسبت به امتیاز دادن از طریق مذاکره با دست‌اندرکاران بین‌المللی، در صدد احیای وجهه خود است».

او گفت: «این امتیازات جزئی است اما او امید دارد کافی باشد و این باور را در پایتخت‌های اروپایی و دیگر نقاط جهان ایجاد کند که داشتن روابط با رژیم راهی سازنده برای بهبود شرایط مردم نیازمند سوریه است».

به گزارش خبرگزاری فرانسه، با وجود تحریم‌های سوریه، نقاط تحت کنترل رژیم در این کشور کمک‌های بین‌المللی را از طریق آژانس‌های سازمان ملل متحد، که بسیاری از آنها در دمشق شعبه دارند، دریافت می‌کنند.

واشنگتن پست گفت اسد ممکن است به‌دنبال این باشد که از کمک‌های گسیل‌شده به‌سمت سوریه سود ببرد یا به نحو دیگری از آنها استفاده کند.

فعالان و تیم‌های اضطراری در شمال‌غرب سوریه با نکوهش پاسخ کند سازمان ملل متحد نسبت به زمین‌لرزه در مناطق تحت تصرف اپوزیسیون، آن را با هواپیماهای مملو از کمک‌های بین‌المللی که در فرودگاه‌های تحت کنترل رژیم به زمین نشسته مقایسه کرده‌اند.

پیش از وقوع زمین‌لرزه، تقریباً همهٔ کمک‌های بشردوستانهٔ حیاتی برای بیش از چهار میلیون سکنهٔ مناطق تحت کنترل اپوزیسیون در شمال‌غرب سوریه تنها از طریق یک گذرگاه -- گذرگاه باب‌الهوی -- تحویل داده می‌شد.

آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل متحد، روز دوشنبه اعلام کرد اسد نسبت به گشودن دو گذرگاه مرزی دیگر از ترکیه به شمال‌غرب سوریه موافقت کرده است تا امکان ورود کمک‌ها فراهم شود.

او گفت: «رنجی که انسان‌ها در اثر این فاجعهٔ طبیعی بزرگ می‌کشند نباید به‌واسطهٔ موانع ساخت دست بشر -- که همان دسترسی، تأمین بودجه و تدارکات است -- بدتر شود».

«کمک‌ها باید از همه طرف به همه طرف و از طریق همهٔ مسیرها و بدون هیچ محدودیتی منتقل شود.»

هرج و مرج گسترده در سوریه

نوین عثمان، از نیروهای داوطلب یک سازمان امدادی در دمشق، گفت در مناطق تحت کنترل رژیم، «سازمان‌های دولتی آشکارا گفته‌اند که قادر به ارائهٔ هیچ نوع کمکی نیستند».

خانم عثمان به المشارق گفت: «همهٔ عملیات‌های امداد، جستجو و نجات برای افراد متأثر از زمین‌لرزه توسط شهروندان و از طریق سازمان‌های جامعهٔ مدنی و سازمان‌های امدادی غیردولتی انجام می‌شود».

او با اشاره به اینکه حتی تجهیزات سنگین مورد استفاده برای برداشتن آوار نیز توسط صاحبان کسب‌و‌کارها و پیمانکاران ساختمانی فراهم شده است، افزود این عملیات‌ها خیلی از مواقع به‌دلیل کمبود سوخت در میانهٔ کار متوقف می‌شود.

او خاطرنشان کرد بعضی از تیم‌های امدادی دولتی و شبه‌دولتی نتوانسته‌اند کمک کنند چون فاقد توانمندی‌های کافی برای این کارند؛ وی افزود بعضی از آنها برای جمع‌آوری کمک اقدام کرده‌اند.

بشیر البسام، وکیل سوری، به المشارق گفت عمق فاجعهٔ سوریه ریشه در اقدامات رژیم سوریه و متحدانش دارد.

او گفت: «همهٔ خانه‌های ادلب و بخش روستایی حلب خسارت دیده و یا به‌طور کامل فرو ریخته یا بخشی از آن فرو ریخته یا شکاف برداشته است و در صورت وقوع یک پس‌لرزهٔ قوی یا حملات هوایی، همین شکاف‌ها آن را مستعد ریزش کامل می‌کند».

او رژیم را متهم کرد که با اعلام لزوم تحویل کمک‌های زلزله از طریق سازمان‌های وابسته به رژیم، سعی در سودجویی از فاجعه و گریز از تحریم‌ها دارد.

بسام گفت: «علاوه بر این، رژیم فقط در مورد ویرانی در مناطق تحت کنترل خود صحبت کرده، گرچه مناطق خارج از کنترل آن بیشترین خسارت را از زمین‌لرزه دیده‌اند».