گشایش میدان‌های انرژی سودآور و احتمالات سیاسی جدید با امضای توافق لبنان و اسرائیل

بیروت -- لبنان و اسرائیل، که هنوز از لحاظ فنی در جنگ به‌سر می‌برند و روابط دیپلماتیک ندارند، روز پنجشنبه (۵ آبان) با میانجی‌گری ایالات متحده به توافقی در موضوع مرز دریایی دو کشور رسیدند که باعث گشایش میدان‌های گازی برون‌مرزی پرسودی برای این دو کشور همسایه می‌شود.

جو بایدن، رئیس‌جمهوری ایالات متحده، از این توافق «تاریخی» استقبال کرد؛ این توافق در شرایطی حاصل می‌شود که قدرت‌های غربی سخت به‌دنبال گشایش مجاری جدید تولید انرژی و کاهش آسیب‌پذیری در برابر قطع عرضۀ روسیه پس از تهاجم به اوکراین هستند.

این توافق جداگانه در بیروت به امضای میشل عون، رئیس‌جمهوری لبنان، و در اورشلیم به امضای یائیر لاپید، نخست‌وزیر اسرائیل، رسید و پس از تحویل اوراق به میانجی‌گران، اعتبار قانونی گرفت.

بایدن در بیانیه‌ای گفت: «هر دو طرف گام‌های نهایی را برای اجرای این توافق برداشتند و اوراق نهایی را در حضور ایالات متحده تقدیم سازمان ملل متحد کردند».

پس از امضای توافق، حزب‌الله مورد حمایت ایران که قبلاً تهدید کرده بود در صورت دسترسی اسرائیل به ذخایر گازی برون‌مرزی در مرز مورد مناقشه به این کشور حمله خواهد کرد، گفت به بسیج «استثنایی» خود علیه اسرائیل خاتمه خواهد داد.

حسن نصرالله، رهبر حزب‌الله، در یک سخنرانی تلویزیونی گفت: «مأموریت ما تمام شده است».

این توافق در شرایطی حاصل شده است که لبنان به برون‌رفت از آنچه به تعبیر بانک جهانی یکی از بزرگ‌ترین بحران‌های اقتصادی تاریخ معاصر محسوب می‌شود امید دارد.

تبادل نامه‌ها در حضور آموس هاچستاین، میانجی‌گر آمریکا، و جوانا رونکا، هماهنگ‌کنندۀ ویژۀ سازمان ملل متحد در امور لبنان، در شهر مرزی ناقوره در جنوب لبنان صورت گرفت. خانم رونکا اکنون مختصات دریایی جدید را به مقر سازمان ملل متحد در نیویورک تقدیم خواهد کرد.

انرژی: ابزاری برای ثبات

بایدن گفت «انرژی -- به‌ویژه در شرق مدیترانه -- نباید عامل کشمکش باشد، بلکه باید ابزاری برای همکاری، ثبات، امنیت و شکوفایی باشد».

«این توافق ما را یک گام به تحقق چشم‌اندازی برای خاورمیانۀ امن‌تر، یکپارچه‌تر و شکوفاتر که برای همۀ مردم منطقه سودمند است نزدیک‌تر می‌کند.»

لاپید چند ساعت پیش از امضای این توافق ادعا کرده بود که قصد لبنان برای امضای توافق زمینه را برای رسمیت یافتن عملی اسرائیل فراهم کرده است.

در مقابل، عون با رد ادعای لاپید پاسخ داد که «تعیین مرز دریایی جنوب یک کار فنی است که هیچ دلالت سیاسی‌ ندارد».

توافق لبنان در پی امضای چند توافق عادی‌سازی روابط، موسوم به توافق‌های ابراهیم، بین اسرائیل و تعدادی از کشورهای عربی حاصل شد.

این توافق‌ها، که ابتدا در شهریور ۱۳۹۹ به امضای اسرائیل، بحرین و امارات متحدۀ عربی رسید، زمینه را برای همگام‌سازی عملیات‌های امنیتی، تقویت سرمایه‌گذاری‌ها و حفاظت از جریان آزاد تجارت فراهم کرده است.

مقام‌های اسرائیل می‌گویند این توافق تعیین مرز دریایی می‌تواند نفوذ ایران در لبنان را کاهش دهد.

نصرالله این توافق را یک «پیروزی بزرگ برای لبنان» خواند و گفت چنین توافقی «یک پیمان بین‌المللی نیست و به‌منزلۀ رسمیت یافتن اسرائیل نیست».

توافق علاج فوری نیست

شرکت انرژیان واقع در لندن روز چهارشنبه گفت یک روز پس از چراغ سبز اسرائیل تولید گاز از میدان گازی کاریش را آغاز کرده است؛ کاریش یک میدان برون‌مرزی در قلب این توافق مرزی است.

از سوی دیگر، لبنان نیز از حقوق کامل برای بهره‌برداری و استخراج از مخزن معروف به قانه یا سیدون برخوردار است؛ از آنجا که بخش‌هایی از این مخزن در آب‌های سرزمینی اسرائیل قرار دارد، مقداری از درآمد آن نیز به این کشور می‌رسد.

با افزایش تقاضای جهانی گاز در اثر بحران انرژی ناشی از تهاجم روسیه به اوکراین، لبنان امیدوار است بهره‌برداری از این میدان برون‌مرزی موجب کاهش بار بحران مالی و اقتصادی این کشور شود.

اما تحلیلگران هشدار می‌دهند که شروع تولید در آب‌های لبنان مدتی طول خواهد کشید؛ به‌عبارت دیگر، برای کشوری که با کمبود شدید ذخایر ارزی مواجه است علاجی فوری وجود ندارد.

اکتشاف ذخایر تاکنون صرفاً به‌صورت آزمایشی انجام شده است -- طبق مطالعۀ لرزه‌نگاری شرکت انگلیسی اسپکتروم که در سال ۱۳۹۱ در یک منطقۀ برون‌مرزی محدود انجام شد، ذخایر گازی قابل استخراج لبنان در حدود ۲۵٫۴ تریلیون فوت مکعب (۷۱۹٫۵ میلیارد متر مکعب) برآورد شده است، گرچه مقام‌های لبنان برآوردهای بالاتری اعلام کرده‌اند.