عنکبوتی در مرکز: شبکۀ پهپادسازی و هرج و مرج منطقه‌ای ایران

پهپادهای ساخت ایران و انواع هواپیماهای بدون سرنشین ایرانی (پهپاد) ساخت نیروهای نیابتی جمهوری اسلامی، با روندی فزاینده اغلب برای ایجاد هرج و مرج و ویرانی در منطقه مورد استفاده قرار می‌گیرند.

اگرچه گروه‌های نیابتی مسئولیت اجرای بسیاری از این حملات را بر عهده می‌گیرند، شواهد به‌دست‌آمده از ترکش‌ها و دیگر سرنخ‌های بررسی صحنۀ جرم انگشت اتهام را به‌سوی ایران دراز کرده است. به این ترتیب، جمهوری اسلامی درست مانند یک عنکبوت در وسط تار خود نشسته است.

تحلیلگران با اشاره به جشن‌های برگزار‌شده در ایران به مناسبت روز ارتش در ۲۹ فروردین، یادآور شده‌اند که ایران موقعیت خود به‌عنوان قطب عملیات‌های پهپادی در منطقه را با افتخار به نمایش گذاشته است.

ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری ایران، در تهران از روی سکویی که با گل‌ها تزئین شده بود و در دو طرف آن تصاویر روح‌الله خمینی، بنیان‌گذار جمهوری اسلامی، و علی خامنه‌ای، جانشین او، قرار گرفته بود، شاهد برگزاری یک رژۀ نظامی بود.

در این رژه که در تلویزیون ملی پخش شد، خودروهای نظامی و تانک و نیز جنگ‌افزارها و سامانه‌های دفاعی، از جمله موشک‌ها و پرتابگرهای آنها به نمایش درآمدند.

در این رژه همچنین بیش از ۱۲ نوع پهپاد -- که در مجموع تعداد آنها بیش از ۵۰ فروند از جمله پهپادهای انتحاری بود -- به نمایش درآمدند. این پهپادها همراه با جار و جنجال و غوغای فراوان توسط کامیون‌هایی که بخش باربری آن مسطح بود، حمل می‌شدند.

مقامات ایرانی ادعا می‌کنند که این پهپادها دارای قابلیت‌های عملیاتی در زمینه‌های شناسایی، رزمی، حملات یکسره (معروف به «پهپادهای انتحاری») و پدافندی هستند.

زرادخانه پهپادی ایران

در سال‌های اخیر، پهپادها در بطن اقدامات بی‌ثبات‌کنندۀ ایران در خاورمیانه قرار داشته‌اند. جمهوری اسلامی مرتباً پهپادهای تازه‌ای را به زرادخانۀ خود اضافه می کند و در زمینۀ ساخت، استفاده، و صادرات آنها جاه‌طلبی فزاینده‌ای داشته است.

برخی کارشناسان خطر پهپادهای ایران را همپایۀ موشک‌های بالستیک این کشور ارزیابی می‌کنند.

فرامرز ایرانی، تحلیلگر سیاسی مقیم کرمان، می‌گوید: «ایران در سال‌های اخیر، به‌شکل فزاینده‌ای از پهپادهای رزمی در عملیات نظامی در مرزهای شرقی و غربی خود استفاده کرده است.»

او گفت که در حملات انجام‌شده به منطقۀ کردنشین عراق و «برخی گروه‌های متخاصم در افغانستان» از پهپادها استفاده شده است.

او گفت،‌ نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به‌طور مکرر پهپادهای ساخت ایران را در اختیار حوثی‌ها -- نیروهای نیابتی ایران در یمن، شبه‌نظامیان هم‌پیمان عراقی، و حزب‌الله لبنان قرار داده است.

ایران همچنین پهپادهایش را به ونزوئلا صادر کرده است.

پهپادهای مسلح ایران در عراق، لبنان، یمن، امارات متحدۀ عربی، و عربستان سعودی به‌کار رفته‌اند. از جملۀ این موارد می‌توان به حملۀ انجام‌شده در شهریور ۱۳۹۸ به دو مرکز نفتی آرامکو اشاره کرد؛‌ حمله‌ای که حوثی‌ها مسئولیت آن را بر عهده گرفتند.

به‌گزارش خبرگزاری فارس وابسته به سپاه پاسداران، پهپادهای مهاجر-۶، کرار، ناصر، کیان-۱، کیان-۲، آرش، امید، و مهاجر-۴ انواع پهپادهای ایرانی به نمایش درآمده در رژۀ نظامی ۲۹ فروردین بودند.

کمان-۲۲، که تازه‌ترین پهپاد ساخت ارتش است و از آن به‌عنوان یک «پرندۀ چندکارۀ راهبردی» یاد می‌شود، برای نخستین بار در روز ارتش در تهران به نمایش درآمد.

مقامات نظامی ایران ادعا می‌کنند که این پهپاد در واپسین مراحل آزمایشی خود قرار دارد.

آنها می‌گویند این هواپیما می‌تواند برای مدت ۲۴ ساعت بی‌وقفه در ارتفاع ۸۰۰۰ متری پرواز کند و برد آن ۳۰۰۰ کیلومتر است. بنا بر گزارش‌ها، این پهپاد ۱/۵ تن وزن دارد و می‌تواند تا ۳۰۰ کیلوگرم مهمات، موشک‌های هدایت‌شوندۀ لیزری، و هوشمند را حمل کند.

به ادعای دفاع پرس ایران، پهپاد کمان-۲۲ از توانایی نظارت، کنترل، جمع‌آوری اطلاعات، و عکس‌برداری از اهداف دور برخوردار است.

پهپاد ابابیل-۵ که نخستین پهپاد از خانوادۀ ابابیل است نیز به نمایش درآمده بود. اگرچه هیچ‌گونه جزئیات فنی دربارۀ این پهپاد جدید فاش نشده است، اما بنا به گزارش‌ها، به‌نظر می‌رسد این پهپاد از لحاظ ساختاری مشابه مهاجر-۶ باشد.

قطب پهپادسازی

ساسان تمغا، تحلیلگر اطلاعاتی مقیم تهران، می‌گوید که پهپادهای نظامی اولیۀ ایران در سال‌های دهۀ ۱۳۶۰ و در جریان جنگ با عراق به‌منظور شناسایی هوایی در مناطق جنگی و نقاطی که هواپیماهای شناسایی نظامی متعارف قادر به پرواز نبودند، به‌کار گرفته می‌شدند.

پس از انقلاب اسلامی، سپاه پاسداران نخستین مرکز پژوهشی ایران برای تولید و بهره‌برداری از پهپاد را در مرکز آموزشی جهاد دانشگاهی اصفهان پایه‌گذاری کرد.

نخستین مدل‌ پهپادهای تولید‌شده توسط این مرکز -- تلاش، مهاجر-۱، مهاجر-۲، و مهاجر-۳ -- در طول جنگ به‌منظور عکس‌برداری هوایی مورد استفاده قرار گرفتند.

در اوایل دهۀ ۱۳۸۰، پهپادهای مهاجر-۴ و ابابیل-۳ نیز در همان مرکز تولید شدند. مقامات سپاه می‌گویند که این دو پهپاد را به کشورهای آفریقایی و آمریکای جنوبی صادر کرده‌اند.

علاوه بر مرکز آموزشی جهاد سپاه پاسداران، شرکت صنایع هوانوردی قدس و مرکز پژوهشی هوانوردی شاهد نیز در زمینۀ طراحی و تولید پهپادها فعال هستند.

به‌گفتۀ تمغا، این دو مرکز در زمینۀ تولید پهپاد هسا-۱۰۰ که نسخۀ اولیۀ مدل‌های شاهد بود، با یکدیگر همکاری کردند.

او گفت، پهپاد شاهد-۱۲۹، که یک پهپاد رزمی با قابلیت حمل موشک‌های هوا به زمین (از جمله موشک‌های فتح-۳۶۲ و سدید-۳۶۱) است، تولید شد؛ اما از آنجا که پرتابگر مناسبی نداشت، مورد استفاده قرار نگرفت.

ایران در سال ۱۳۹۹ از پهپاد آرش رونمایی کرد. این پهپاد که دارای برد ۲۰۰۰ کیلومتری است، به‌عنوان دوربردترین پهپاد انتحاری جهان توصیف شده است.

از دیگر پهپادهای مهم ایران می توان به قاره، سیمرغ، صاعقه، و کرار اشاره کرد.