استفاده از پهپادهای «ساخت ایران» در حملات انجام‌شده در خاورمیانه و اوکراین

به‌رغم تلاش‌های جمهوری اسلامی ایران برای پنهان کردن نقش خود در ساخت و صادرات پهپادهای مورد استفاده نیروهای نیابتی و هم‌پیمانانش برای اجرای حملات در خاورمیانه و اوکراین، شواهد و مدارک به‌جای‌مانده اثر انگشت جمهوری اسلامی را آشکار کرده است.

در گزارشی که یک اندیشکدهٔ دفاعی و امنیتی بریتانیا، به نام «مؤسسهٔ رویال یونایتد سرویس» در روز ۲۳ دی‌ماه منتشر کرد، جمهوری اسلامی ایران بر اساس شواهد و مدارک ارائه‌شده با حملات هواپیماهای بدون سرنشین (پهپادها) در منطقه و فراتر از آن ارتباط داده شده است.

این گزارش یادآور شده است که بقایای به‌جای‌مانده از حملات پهپادی به تأسیسات نفتی ابقیق و خریص در عربستان سعودی در شهریور ۱۳۹۸ برای نخستین بار پرنده‌ای را که سعودی‌ها آن را «پهپادهای ناشناختهٔ بال دلتا» توصیف می‌کردند، آشکار کرد.

بنا بر مشاهدات این مؤسسه، اگرچه ایران معمولاً پهپادهایش را در رژه‌ها و نمایشگاه‌های نظامی در معرض دید قرار می‌دهد، این مدل هواپیما نه قبل از حمله به نمایش درآمده بود، «و نه تا مدت‌ها پس از آن رونمایی شد.»‌

اما به‌گفتهٔ «مؤسسهٔ رویال یونایتد سرویس»، پنج سال قبل از آن، یعنی در آذر ۱۳۹۳، خبرگزاری تندروی «مشرق نیوز» ایران ۱۰ نوع پهپاد را که می‌توانست برای مأموریت‌های انتحاری مورد استفاده قرار بگیرد، معرفی کرده بود که از آن جمله می‌توان به پهپاد توفان (تایفون) اشاره کرد.

به‌گفتهٔ این مؤسسه، توضیحات مربوط به توفان «با تصویری از یک پهپاد بال دلتا، بسیار مشابه پهپاد مورد استفاده در حمله به عربستان سعودی در سال ۱۳۹۸»، همراه بود.

موضوع قابل توجه این است که «توفان دیگر هرگز توسط ایران به نمایش درنیامد.»

بنا بر این گزارش، احتمال می‌رود که توفان مدل اولیهٔ سلاحی باشد که در حمله به سعودی مورد استفاده قرار گرفت و شاید جمهوری اسلامی با هدف پنهان کردن نقش ایران در یمن، سازگاری و قابلیت‌های آن را مخفی نگه داشته است.

در اصل، ایرانی

در گزارش «مؤسسهٔ رویال یونایتد سرویس» آمده است که ایران به‌طور کامل از حوثی‌ها حمایت می‌کند و به آنها «راکت، موشک، و پهپادیی می‌دهد که از آنها برای حمله به زیرساخت‌های نظامی، صنعتی، و غیرنظامی عربستان در عمق قلمرو این کشور پادشاهی استفاده می‌شود.»

اما از آنجا که قطعنامهٔ شورای امنیت سازمان ملل در سال ۱۳۹۴ ارسال جنگ‌افزار به همهٔ طرف‌های درگیری در یمن را ممنوع کرده است، «ایرانی‌ها وانمود می‌کنند که تمام موشک‌ها و پهپادهای حوثی‌ها طراحی و تولید بومی هستند.»

«مؤسسهٔ رویال یونایتد سرویس» اعلام کرد: «برای حفظ این ظاهر، موشک‌های بالستیک ساخت ایران که در قطعات مجزا برای حوثی‌ها فرستاده می‌شوند، تغییر نام داده و رنگ‌آمیزی می‌شوند.» همچنین، پهپادهایی که عربستان سعودی را هدف قرار می‌دهند، «به‌ندرت رنگ‌های ایرانی دارند یا مورداستفاده نیروهای مسلح ایران قرار می‌گیرند.»‌

پس از حمله به نفتکش مرسر استریت در تیرماه ۱۴۰۰ بررسی بقایای پهپاد یافت‌شده روی عرشه «نشان داد که این پهپاد با پهپاد ناشناختهٔ بال دلتا» در حملهٔ شهریور ۱۳۹۸ به عربستان سعودی یکسان بود.

اسرائیل در شهریور ۱۴۰۰ فاش کرد که این پهپاد ناشناخته در واقع مدل شاهد-۱۳۶ است و مدت کوتاهی پس از آن ایران نیز آشکارا به آن اذعان کرد.

«مؤسسهٔ رویال یونایتد سرویس» گفت که شاهد-۱۳۶ در واقع نسخهٔ بزرگتری از نمونهٔ اصلی و کوچکتر سلاحی است که در حملهٔ سال ۱۳۹۸ به عربستان سعودی مورد استفاده قرار گرفت و اکنون به‌عنوان شاهد-۱۳۱ شناخته می‌شود.

در شهریور ماه ۱۴۰۱، سه نوع پهپاد طراحی‌ و تولیدشده توسط ایران -- یعنی شاهد-۱۳۱، شاهد-۱۳۶، و مهاجر-۶ -- در اوکراین شناسایی شد. «ایران این پهپادها را اغلب در نمایشگاه‌های تسلیحاتی و رزمایش‌های نظامی به نمایش می‌گذارد.»

ایران ابتدا ارسال پهپادها به روسیه را تکذیب کرد. این در حالی است که روس‌ها با رنگ‌آمیزی مجدد آنها نام شاهدهای ۱۳۱ و ۱۳۶ را به ژران (ژرانیوم) ۱ و ۲ تغییر دادند. تولید پهپاد در ایران

به گزارش ایران پرایمر، اکثریت قریب به اتفاق پهپادهای ایرانی در داخل کشور تولید می‌شوند، اگرچه شواهد جدید نشان می‌دهند که این قطعات «ممکن است در بازار خاکستری یا به‌طور مخفیانه خریداری شده باشند.»‌

مجموعه پهپادهای شاهد توسط مرکز تحقیقات صنایع هوانوردی شاهد در نزدیکی اصفهان و توسط شرکت صنعتی هواپیماسازی ایران تولید می‌شوند. مقر هسا در تهران است.

به‌گفتۀ وزارت خزانه‌داری آیالات متحده، وزارت دفاع ایران هسا را کنترل می‌کند و این شرکت تحت تحریم‌های آمریکا قرار دارد.

نیویورک تایمز روز ۹ بهمن گزارش داد که اصفهان هم مرکز اصلی تولید، تحقیق، و توسعهٔ موشک برای جمهوری اسلامی ایران و نیز محل قرارگیری چهار فقره تأسیسات کوچک تحقیقاتی هسته‌ای است. همهٔ این موارد سال‌ها پیش توسط چین ارائه شده‌اند.

به گزارش گاردین، وقوع چند انفجار در دی‌ماه گذشته به «یک مجتمع صنعتی نظامی [در اصفهان] که گمان می‌رود مرکز تولید پهپاد و موشک باشد» آسیب رساند. این تسلیحات ظاهراً در سراسر خاورمیانه و توسط نیروهای روسیه در اوکراین استفاده می‌شوند.

بنا بر ادعای خبرگزاری ایرانی ایرنا، این تأسیسات یک کارخانهٔ مهمات‌سازی بوده است، اما به‌گفتهٔ نیویورک تایمز، «مشخص نیست که چرا ایران یک کارخانهٔ تولید مهمات ‌را در دل شهری با حدود دو میلیون جمعیت ساخته است.»‌

کرمانشاه در غرب ایران به‌عنوان محل قرار گرفتن اصلی‌ترین کارخانه تولید و ذخیره‌سازی پهپادهای نظامی کشور شناخته شده است.

همچنین در شهر تبریز، واقع در شمال غربی ایران، یک کارخانهٔ پهپادسازی وجود دارد. به‌گفتهٔ مؤسسهٔ خاورمیانه، مجموعهٔ نظامی پارچین در جنوب شرقی تهران نیز پهپاد، موشک، و فناوری هسته‌ای تولید می‌کند.

پایگاه هوایی ارتش ایران هفتۀ گذشته با هیاهوی فراوان اما جزئیات اندک از یک پایگاه زیرزمینی جدیدی پرده‌برداری کرد که «صدها متر» زیر زمین در مکانی نامعلوم احداث شده است.

رسانه‌های دولتی ایران گزارش دادند، پایگاه «عقاب ۴۴»، که طبق گزارش‌ها محل استقرار هواپیماهای جنگنده و پهپادهاست، «کلیۀ تجهیزات لازم برای پشتیبانی از انواع هواپیماهای جنگنده را دارد.»

صادرات و تولیدات خارجی

خبرگزاری تسنیم وابسته به سپاه پاسداران، در بهمن‌ماه گزارش داد که سرلشکر محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران، در آستانۀ پرده‌برداری از این پایگاه بدون ذکر جزئیات گفته است که تجهیزات نظامی ایران «مشتریان متعددی» دارد.

به گزارش وال استریت ژورنال و رسانه‌های ایرانی، ایران و مسکو برای احداث یک کارخانۀ جدید در شهر یلابوگا در روسیه به‌منظور تولید دست‌کم ۶۰۰۰ پهپاد پیشرفته از نوع شاهد-۱۳۶، قراردادی را امضا کردند.

بنا بر گزارش‌ها، یک هیأت ایرانی در روز ۱۵ دی از این شهر و از یک «مکان خالی» که قرار است در آنجا یک مرکز تولید پهپاد ساخته شود، بازدید کردند.

مؤسسهٔ خاورمیانه روز ۱۳ خرداد ۱۴۰۱ با انتشار گزارشی گفت: «در ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۱، ایران یک کارخانهٔ پهپادسازی را در کشور همسایه‌اش، یعنی تاجیکستان، افتتاح کره است.

این کارخانه رسماً نخستین مرکز تولید پهپاد ایران در خارج از آن کشور است و پهپاد چندمنظورهٔ ابابیل-۲ با قابلیت شناسایی، رزمی، و انتحاری را تولید و صادر خواهد کرد.

در این گزارش آمده است: «هدف ایران از احداث این کارخانه علاوه بر تقویت روابط خود با شهر دوشنبه، افزایش صادرات پهپادهایش به تاجیکستان و دیگر کشورهایی است که تحت تحریم آمریکا قرار ندارند.»

به‌گفتهٔ مؤسسهٔ خاورمیانه، از زمان روی کار آمدن ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری ایران، در مراد ۱۴۰۰، ایران «در پی یافتن خریدارانی برای پهپادهای نظامی خود بوده است؛ مشتریانی که فراتر از شرکای نیمه‌دولتی یا غیردولتی خود یا نیابتی‌ها در خاورمیانه باشند.»‌

بنا بر گزارش‌ها، این کشور فناوری پهپاد نظارتی و جنگی مهاجر-۶ را به ونزوئلا منتقل کرده و دو هواپیمای مهاجر-۶ را نیز به اتیوپی تحویل داده است.

موقوفهٔ کارنگی روز ۴ آبان با انتشار گزارشی اعلام کرد، ایران به‌رغم تمایل آشکارش به صادرات، «صرفاً در فروش تسلیحات خود به چند کشور از جمله اتیوپی، سودان، تاجیکستان، و ونزوئلا موفقیت محدودی داشته است.»‌

در این گزارش با اشاره به انتشار ویدیوهای حملات پهپادی به کی‌یف در حساب‌های کاربری سپاه در شبکه‌های اجتماعی آمده است: «ارسال پهپادهای شاهد و مهاجر فرصت تبلیغاتی مهمی را در اختیار ایران قرار داده است.»‌

در این گزارش آمده است در شرایطی که همهٔ چشم‌ها به روسیه دوخته شده است، «تسلیحات ایران سبب جلب توجه عمده و جذب مشتریان آینده، به‌ویژه رژیم‌های یاغی و حکومت‌های تحریم‌شده که در دستیابی به این جنگ‌افزارها با مشکل مواجه هستند، شده است.»