ماهیگیران عراقی گرفتار در مرزهای دریایی

فاو، عراق -- در سواحل آبراه شط العرب، ماهیگیران عراقی همیشه با این ترس که مبادا سهواً از مرزهای دریایی عبور کنند و دستگیر شوند زندگی می‌کنند.

در فاصله حدود ۱۵ کیلومتری محل به هم پیوستن رودهای دجله و فرات و ریختن آن به خلیج فارس، بندر ماهیگیری فاو واقع شده است.

این شهر بندری در خط مقدم دو جنگ که تاریخ معاصر عراق را شکل می‌دهند بوده است -- جنگ ایران و عراق در دهه ۶۰ و سپس تجاوز صدام حسین به کویت در مرداد ۱۳۶۹.

در آن سوی شط العرب، پرچم سبز و سفید و قرمز ایران در کنار تصاویر روح‌الله خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی، و خلف او علی خامنه‌ای، رهبر ایران، در مسیر باد به اهتزاز درآمده است.

عبدالله، ماهیگیر عراقی که مایل به ذکر نامش نبود، گفت: «خیلی با ایرانی‌ها مشکل داریم.»

«اگر جریان آب ما را به آن طرف مرز بکشاند، دستگیرمان می‌کنند.»

دستگیری و جریمه

ماهیگیران عراقی فاو، از جمله طارق زیاد، گله دارند که هم ایران و هم کویت آنها را «اذیت» می‌کنند.

وقتی قایق‌هایشان از شط العرب خارج می‌شود و به سمت دریای آزاد خلیج فارس می‌رود، غالباً جریان آب آنها را به داخل مرزهای ایران یا کویت می‌کشاند.

زیاد گفت ایرانی‌ها «طرف را به زندان می‌اندازند و وادار به پرداخت جریمه ۳ هزار دلاری می‌کنند. چند روز پیش همین اتفاق برای برادر من افتاد و توسط گشت ایران در رودخانه دستگیر شد و ۳ هزار دلار جریمه داد.»

خبرگزاری فرانسه با مقام‌های ایران تماس گرفت اما آنها به درخواست برای اظهار نظر پاسخی ندادند.

به گفته بدران تمیمی، رئیس اتحادیه ماهیگیران فاو، ماهیگیران محلی «هیچ حمایتی از جانب دولت [عراق] دریافت نمی‌کنند.»

کویت هم ماهیگیران عراقی را که «ناخواسته» وارد آب‌های سرزمینی آن بشوند دستگیر می‌کند.

او گفت: «من دیروز عصر رفتم مرز کویت تا سه ماهیگیر را که دستگیر شده بودند برگردانم. این هفته سه یا چهار بار آنجا بوده‌ام.»

یک مقام امنیتی کویت با شرط محفوظ ماندن هویتش گفت: «افرادی که در مناطق مرزی دستگیر می‌شوند صحیح و سالم توسط نیروهای زمینی و با هماهنگی طرف عراقی تحویل داده می‌شوند.»

نگرانی‌های زیست‌محیطی

مسائل زیست‌محیطی نیز روز به روز بیشتر باعث نگرانی ماهیگیران عراقی می‌شود که معیشتشان به آبراه‌ها وابسته است.

جمهوری اسلامی با انسداد یا تغییر مسیر جریان رودخانه‌هایی که از خاک ایران سرچشمه می‌گیرند، باعث کاهش چشمگیر جریان ورودی آب از ایران شده است.

رودخانه‌های دجله و فرات ۵۶ درصد از کل منابع آبی عراق را تشکیل می‌دهند و این کشور عمدتاً بر آبی که از ترکیه به این رودخانه‌ها می‌ریز متکی است.

دوازده درصد دیگر از رودخانه‌ها و انشعاب‌هایی که از ایران به عراق می‌ریزد و مابقی از منابع داخلی نظیر دریاچه‌ها و چاه‌ها تأمین می‌شود.

ایران طی سال‌های گذشته سدهای جدیدی ساخته که باعث تغییر مسیر رود کارون و انحراف جریان آب آن شده است؛ آب کارون نیز به شط العرب می‌ریزد.

عراق اکنون به دنبال اصلاح عهدنامه ۱۳۵۴ الجزایر است که با ایران به امضا رسیده؛ به گفته مقام‌های دولت عراق، بعضی از بندهای این عهدنامه در ارتباط با ساماندهی منابع آب بین دو کشور «غیرمنصفانه» است.

اما ایران به حفظ این عهدنامه در همین وضعیت اصرار دارد.

اما بغداد با اینکه خواستار داوری بین‌المللی در این موضوع شده است، نمی‌خواهد درهای گفتگو با ایران را ببندد.

کوچک شدن صیدها

عبدالله، از ماهیگیران عراقی، با گلایه گفت: «هشت روز تا ده روز می‌رویم دریا و وقتی بر‌می‌گردیم بین ۵۰۰ کیلو تا یک تن صید کرده‌ایم در مقایسه با سه یا چهار تن که ۲۰ سال پیش صید می‌کردیم.»

سفرهای ماهیگیری بسیار کوتاه‌تر شده و مرزها تحت نظارت دقیق همسایگان عراق قرار دارد.

علاوه بر این، قیمت سوخت هم بالا رفته است.

با کوچک‌تر شدن رودخانه‌های عراق در اثر خشکسالی و ساخت سد در ایران و ترکیه، حجم صید فصلی نیز به عنوان منبع معیشت مردم محلی کاهش یافته است.

و هرچه سطح آب‌های رودخانه پایین‌تر می‌آید، آب‌های خلیج فارس بالاتر می‌آید.

عیاد عبدالمحسن، استاد زیست‌شناسی دریا در دانشگاه المستنصریه بغداد، گفت: «با شور شدن آب، بیشتر و بیشتر شاهد گونه‌های دریایی در رودخانه هستیم.»

او همچنین گفت فرآورده‌های جانبی «فعالیت‌های انسانی، نظیر پسماند و فاضلاب» که در نهایت وارد آبراه‌های عراق می‌شود باعث «بیماری‌های گوارشی، اسهال و حتی وبا» می‌شود.