«تضعیف جدی» نظارت هسته‌ای در ایران به دلیل تعلیق بازرسی‌ها

سازمان ناظر هسته‌ای سازمان ملل متحد روز سه شنبه (١٦ شهریور) گفت به دنبال تعلیق برخی از بازرسی‌های آژانس درخصوص فعالیت‌های هسته‌ای ایران توسط تهران، وظایف نظارتی آن در این کشور «به‌طور جدی تضعیف شده است.»

گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در حالی منتشر شد که رابرت مالی، نماینده ویژه ایالات متحده در امور ایران و یک هیئت کوچک آماده می‌شد تا برای مشورت با شرکای روسی و اروپایی درباره برنامه هسته‌ای ایران از ١٦ تا ١٩ شهریور عازم مسکو و پاریس شود.

این هیئت به مسئله ضرورت دستیابی سریع و اجرای تفاهمی برای بازگشت متقابل به توافق هسته‌ای سال ١٣٩٤ موسوم به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) رسیدگی می‌کند.

در بهمن‌ ماه سال گذشته در پاسخ به امتناع ایالات متحده از لغو تحریم‌ها ایران برخی از بازرسی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را تعلیق کرد و همچنین دسترسی آژانس را به تجهیزات نظارتی مانند دوربین‌ها محدود کرد.

ایران در ابتدا به توافقی موقت با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دست پیدا کرد که بر اساس آن متعهد به نگهداری فایل‌های ضبط شده این تجهیزات به منظور تحویل آنها به این سازمان ناظر هسته‌ای سازمان ملل متحد شد.

با این حال، توافق مذکور در ٣ تیرماه به پایان رسید و بر اساس این گزارش، ایران «به مدت چند ماه اصلاً در این مورد با آژانس همکاری نکرده است.»

در این گزارش آمده است: «از ۵ اسفند ۱۳۹۹، فعالیت‌های راستی‌آزمایی و نظارت آژانس به خاطر تصمیم ایران برای متوقف کردن اجرای تعهدات هسته‌ای خود به‌طور جدی تضعیف شده است.»

یک منبع دیپلماتیک به این مسئله اشاره کرد که این قبیل تجهیزات معمولاً هر سه ماه یک‌بار سرویس می‌شوند و در حال حاضر این سؤال مطرح است که آیا همه سیستم‌ها «هنوز در حال کار کردن» هستند یا خیر.

بر اساس این گزارش، یکی از دوربین‌های کارگاه قطعات سانتریفیوژ در شهر کرج از بین رفت و یک دوربین دیگر «به شدت آسیب دید.»

در خردادماه تلویزیون دولتی ایران و خبرگزاری تسنیم گزارش دادند که «عملیات خرابکارانه» در ساختمانی در نزدیکی کرج متعلق به سازمان انرژی اتمی ایران خنثی شده است.

«عدم آمادگی برای گفتگو»

رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفته است که برای رفتن به ایران و ملاقات با دولت ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری شدیداً محافظه‌کار جدید این کشور آمادگی دارد.

با این حال، چنین ملاقاتی صورت نگرفته است و یکی از منابع دیپلماتیک می‌گوید ظاهراً ایران «آماده گفتگو» با آژانس نیست.

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرد که اطمینان آن «مبنی بر تداوم بخشیدن به کسب اطلاعات با گذشت زمان در حال تضعیف است و اکنون به میزان قابل توجهی تضعیف شده است» و این وضعیت باید «فوراً توسط ایران اصلاح شود.»

این گزارش افزود ایران ذخایر اورانیوم غنی شده خود را به مقادیری بیش از سطوح مجاز در توافق سال ١٣٩٤ افزایش داده است.

بر اساس توافق مذکور، ایران قصد نداشت اورانیوم را بیش از ٣.٦٧ درصد غنی‌سازی کند که بسیار کمتر از آستانه ٩٠ درصد مورد نیاز برای استفاده در سلاح هسته‌ای است.

علاوه بر این، قرار بود صرفاً ٢٠٢.٨ کیلوگرم اورانیوم ذخیره شده، معادل ٣٠٠ کیلوگرم به شکل ترکیبی خاص در اختیار داشته باشد.

با این حال، برآورد می‌شود که ایران در حال حاضر ٢ هزار و ٤٤١.٣ کیلوگرم اورانیوم در اختیار دارد.

از این میزان، ٨٤.٣ کیلوگرم اورانیوم ٢٠ درصد غنی شده است (که نسبت به ٦٢.٨ کیلوگرمی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آخرین بار در اردیبهشت ماه گزارش داد افزایش پیدا کرده است)؛ و همچنین ١٠ کیلوگرم تا ٦٠ درصد غنی شده است (که نسبت به ٢.٤ کیلوگرم قبلی افزایش نشان می‌دهد.)

تعلیق مذاکرات

تازه‌ ترین گزارش در حالی منتشر می‌شود که تلاش‌ها برای احیای توافق سال ١٣٩٤ همچنان متوقف مانده است.

ایران در فروردین ماه و پس از وقوع انفجار در نیروگاه هسته‌ای نطنز که به سانتریفیوژها آسیب زد، غنی‌سازی اورانیوم تا ٦٠ درصد را آغاز کرد.

رئیسی در روز شنبه و در اولین مصاحبه تلویزیونی خود پس از ریاست جمهوری گفت بازگشت به برجام در دستور کار دولتش قرار دارد، اما نباید «تحت فشار» انجام شود.

او گفت ایران از طریق مذاکرات به دنبال لغو همه تحریم‌ها است.

جو بایدن، رئیس جمهوری ایالات متحده گفته است که می‌خواهد واشنگتن دوباره به این توافق بپیوندد، اما مذاکرات وین که در فروردین ماه آغاز شد، از زمان پیروزی رئیسی در انتخابات ریاست جمهوری ایران در خردادماه متوقف شده است.

حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جدید ایران سه شنبه، اعلام کرد که مذاکرات وین به مدت دو یا سه ماه از سر گرفته نمی‌شود.