افزایش فشارها بر حزب الله لبنان در پی اظهارات علمای برجسته شیعه

صداهایی که خواستار انحلال و خلع سلاح حزب الله هستند، رساتر شده اند. همزمان علمای برجسته شیعه نیز به جمع کسانی پیوسته اند که این حزب مورد حمایت ایران را برای رسیدن لبنان به بن بست کنونی، محکوم می کنند.

حضور حزب الله در دولت لبنان و تأثیری که بر آن دارد، تلاش های کشور را برای به دست آوردن پشتیبانی بین المللی به شدت ضروری پیچیده کرده و به تأخیر انداخته است. این پشتیبانی برای آن که کشور بتواند خود را از بحران اقتصادی خارج کند، اهمیت فراوانی دارد.

جامعه جهانی، از جمله ایالات متحده، آمادگی خود را برای کمک به لبنان -- البته به شرط تحقق اصلاحات واقعی و مهار نفوذ حزب الله -- اعلام کرده است.

روحانیون شیعه -- هم در لبنان و هم در عراق -- از جمله کسانی هستند که می خواهند نفوذ حزب الله در دولت، در کشور، و در منطقه پایان یابد.

صبحی الطفیلی، رهبر سابق حزب الله، یکی از سرسخت ترین منتقدان این حزب، حسن نصرالله رهبر آن، و حامی این حزب یعنی ایران است.

الطفیلی در خطبه های نماز جمعه ۶ فروردین افرادی را که در گروه های شبه نظامی شیعه در لبنان وعراق خدمت می کنند، طرف خطاب قرار داد. الطفیلی به این افراد هشدار داد که اگر در برابر هژمونی ایران مقاومت نکنند، باید در قبال زوال کشورهایشان پاسخگو خواهند بود.

الطفیلی گفت: «همه سیاستمداران در لبنان، به ویژه کسانی که از ایران دستور می گیرند، بخشی از این سیستم فاسد هستند؛ چرا که آنها تنها به نیابت از ایران عمل می کنند و چنان چه خلاف این را بگویند، دروغ گفته‌ اند.»

الطفیلی پس از انفجار ۱۴ مرداد در بندر بیروت، در سخنانی که از تلویزیون پخش شد، گفت که نصرالله باید در صف اول محاکمه شوندگان در ارتباط با آن حادثه مرگبار باشد، «چرا که جایگاه او بالاتر از تمامی اعضای دولت است.»

شیخ محمد الحاج العاملی، یکی دیگر از روحانیون شیعه، در تیر ماه ۱۳۹۸ «جنبش اصلاحات شیعه» را در لبنان تأسیس کرد. هدف او از این کار پایان دادن به سلطه حزب الله و خلاص شدن از نفوذ ایران بود.

العاملی آذر ماه سال ۱۳۹۹ در مصاحبه ای گفت: «اهداف اعتراضات بیروت و بغداد عبارتند از: حذف مفهوم فرقه گرایی سازی در سیاست؛ متوقف کردن نفوذ ایدئولوژیک، امنیتی، و نظامی تهران در منطقه؛ اعاده حقوقی که در درگیری های منطقه ای از شهروندان به سرقت رفته است؛ و متوقف کردن این جنگ اقتصادی که باعث به هدر رفتن پول مردم در جنگ و ایجاد گروه های شبه نظامی شده است.»

علی الامین، روحانی شیعه لبنانی و منتقد صریح حزب الله، در دسامبر سال ۱۳۹۸ گفت که مخالفت او با برنامه توسعه طلبانه رژیم ایران در منطقه باعث شده است که حزب الله «کارزارهای خیانت» را علیه او آغاز کند.

وی گفت که سیاست های حزب الله و أمل «فقط به جامعه تشیع آسیب می رساند.»

الامین این دیدگاه ها را از مدت ها پیش، یعنی از سال ۱۳۸۸، بیان کرده است. او در سال ۱۳۸۸ در یک مصاحبه تلویزیونی گفت: «ما با این مسئله که ایران بخواهد دکترین ولایت فقیه را درون مرزهای خود پیاده کند، مشکلی نداریم. اما ایران می خواهد این دکترین را به خارج از مرزهای خود صادر کند» و این امر سیاست داخلی لبنان را تحت تأثیر قرار داده است.

ناامیدی از حزب الله

اعتراضات مردمی در لبنان خواستار حذف طبقه حاکم سیاسی در لبنان، از جمله سیاستمداران وابسته به حزب الله و خلع سلاح آن حزب، شده اند؛ حزبی که از زمان پایان جنگ داخلی لبنان، سلاح های خود را بر زمین نگذاشته است.

دور فعلی اعتراضات بر انفعال سیاسی در مواجهه با فقر فزاینده متمرکز بوده است. بحران اقتصادی کشور همچنین بیکاری فزاینده، افزایش شدید قیمت ها، و سقوط واحد پول را به دنبال داشته است.

بیش از نیمی از جمعیت کشور زیر خط فقر زندگی می کنند. در همین حال با کاهش بیش از ۸۰ درصدی ارزش پوند لبنان، قیمت ها افزایش یافته است.

همچنین با توجه به تورم فزاینده و وخیم تر شدن بحران اقتصادی، اعتراضات در خرداد گذشته در شهرهای دارای اکثریت شیعه مانند صور، نبطیه، و بعلبک آغاز شده است.

حنین غدار، پژوهشگر لبنانی در انستیتوی واشنگتن، دلسردی شیعیان را ناشی از آن چه به نظر می رسد اتحاد حزب الله با «سیاستمداران فاسد» مانند نبیه بری (رهبر امل و رئیس مجلس) و جبران باسیل، وزیر امور خارجه سابق لبنان و رئیس «جنبش میهن پرستانه آزاد» باشد، می داند.

وی گفت که حزب الله در پرداخت حقوق و بودجه خدمات اجتماعی در مناطق تحت کنترل خود با مشکل روبروست؛ زیرا جمهوری اسلامی تحت تحریم و در بحران اقتصادی به سر می برد.

محدود کردن نیابتی های ایران

فراتر از لبنان علی سیستانی، مرجع برجسته شیعه عراق، خواستار منحل شدن گروه های شبه نظامی مورد حمایت ایران در سراسر منطقه و برقراری دوباره حاکمیت حکومت شده است.

السیستانی پس از ملاقاتی با نمایندگان سازمان ملل متحد در عراق در شهریور ماه از دولت عراق خواست که «گذرگاه های مرزی را در اختیار بگیرد، عملکرد نیروهای امنیتی را بهبود بخشد، [و] حاکمیت را بار دیگر برقرار کند.»

او خواستار جمع آوری همه سلاح های غیرقانونی شد و گفت که عراق باید اطمینان حاصل کند که مناطق زیر سلطه گروه های مسلح قرار نخواهند گرفت.

این اشاره مستقیمی به شبه نظامیان مورد حمایت ایران بود که بر نیروهای حشد الشعبی مسلط هستند و عراقی ها به شکلی گسترده آنها را گروه های مسلح قانون گریزی می دانند که ثبات و صلح در کشور و منطقه را تهدید می کنند.

السیستانی از دولت خواست «همه کسانی را که از آغاز جنبش [اعتراضی] مردمی تاکنون مرتکب اقدامات جنایتکارانه ای مانند قتل، جرح، و اقدامات دیگر علیه معترضان، نیروهای امنیتی، یا شهروندان بیگناه شده اند، یا به دارایی های عمومی یا خصوصی حمله کرده اند، شناسایی کند.»

او همچنین از همه گروه های شبه نظامی خواسته است به ارتش ملی عراق بپیوندند. این درخواست او پس از حملات مکرر به سفارتخانه های خارجی، ترور افزاد، و ناپدیدسازی قهری کنشگران که عمدتاً شبه نظامیان مورد حمایت ایران مقصر آنها معرفی شده اند، مطرح شده است.

این گروه های شبه نظامی از تصمیمات دولت پیروی نمی کنند و به جای آن دستور کار تعیین شده توسط سپاه پاسداران ایران را دنبال می کنند.

درخواست السیستانی مشابه سخنان امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه، است. او در نخستین دیدار رسمی خود به عراق در شهریور ماه گذشته خواستار «عادی سازی» همه نیروهای مسلح در عراق شد. او تأکید کرد که «نبرد برای حاکمیت عراق امری اساسی است.»

اعضای برجسته جامعه شیعیان عراق، از جمله ایاد جمال الدین، عالم دینی، و غالب الشابندر، اندیشمند، نیز علیه نیروهای نیابتی ایران و سیاست های مداخله گرانه آن کشور اظهارنظر کرده اند.