افزایش نفوذ اسرائیل در خاورمیانه در نتیجه لجاجت ایران

ریاض -- تحلیلگران می گویند سازش ناپذیری ایران در مذاکره بر سر بازگشت به توافق هسته ای ۱۳۹۴ و پشتیبانی مستمر آن کشور از شبه نظامیان نیابتی در سراسر خاورمیانه و فراتر از آن، فقط موجب انزوای بیشتر ایران در عرصه جهانی شده است.

اتحادیه اروپا پیشنهاد کرده است که برای انجام مذاکراتی جهت گفت و گو پیرامون بازگشت ایران به رعایت مفاد توافق هسته ای ۱۳۹۴،‌ موسوم به «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام)، میانجی شود. اما ایران تاکنون این تلاش ها را نپذیرفته است.

حمایت اروپا -- حمایتی که اگر ایران خواستار خروج از بحران های مختلف پیش رویش باشد، بسیار حیاتی است -- رو به کاهش است. این امر به ویژه به دلیل نقش حزب الله مورد حمایت ایران در فروپاشی دولت لبنان و حملات مداوم به اهداف نظامی و دیپلماتیک توسط شبه نظامیان عراقی مورد حمایت ایران روی داده است.

هم زمان، روابط دیپلماتیک و بازرگانی میان کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در حال رونق یافتن است. همچنین توافق های آشتی میان اسرائیل و مجموعه ای از کشورهای منطقه که در گذشته غیرقابل تصور بود، ایران را بیش از پیش به حاشیه رانده و نفوذ آن را کاهش داده است.

تغییر ائتلاف ها

دیدار اخیر گروهی از سفیران به نمایندگی از بریتانیا، فرانسه، بلژیک، یونان، لهستان، و اتحادیه اروپا از مرز شمالی اسرائیل با لبنان نشان دهنده تغییر در موضع اروپا نسبت به ایران و نیروی نیابتی آن، یعنی حزب الله، است.

ژان-لوک بوتسون، سفیر بلژیک در اسرائیل، روز ۲۶ اسفند گفت: «در رابطه با ایران، ما در بلژیک بسیار نگران هستیم که مبادا ایران به توانایی های هسته ای دست یابد و امیدواریم که با همکاری دولت [جو] بایدن [رئیس جمهوری ایالات متحده] بتوانیم به بهترین راه حل برسیم.»

این دیدار در حالی انجام شده است که شمار فزاینده ای از کشورها در حال برداشتن گام هایی برای تعیین حزب الله به عنوان یک سازمان تروریستی هستند. تازه ترین مورد کوزوو بود که در اواخر بهمن ماه این کار را انجام داد.

سال گذشته، هر دو کشور آلمان و ایتالیا حزب الله را به عنوان یک گروه تروریستی تعیین کردند. این در حالی است که اذعان به یکی بودن شاخه های سیاسی و نظامی آن حزب رو به افزایش است.

گمان می رود این گروه از برخی کشورهای اروپایی به عنوان پناهگاهی امن برای طرح ریزی، جذب هوادار، و جمع آوری وجوه مالی، از جمله از طریق فعالیت های تبهکارانه، استفاده می کند.

با این وجود برخی کشورهای اروپایی، عمدتاً به دلیل نفوذ فرانسه، حقوق عملیاتی چشمگیری را در درون این منطقه به حزب الله اعطاء کرده اند.

فرانسه تلاش کرده است درها را به روی همه احزاب لبنانی باز نگه دارد. آن کشور همچنین می کوشد که از فروپاشی توافق هسته ای جلوگیری کند. اما فشارها بر فرانسه برای مقابله با هم حزب الله و هم ایران رو به افزایش است.

تهدید شدن منطقه توسط گروه های نیابتی

عبدالله بن حمد، پژوهشگر سیاسی بحرینی مقیم قاهره، می گوید دستور کاری که تهران از طریق نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در خاورمیانه دنبال کرده است، دلیل اصلی تغییرات ژئوپلتیکی است که در ده سال گذشته در منطقه رقم خورده است.

طی یک سال گذشته، دستاوردهای عظیم دیپلماتیک در خاورمیانه حاصل شده است. از جمله آن دستاوردها می توان از به نتیجه رسیدن توافق های صلح میان اسرائیل و شماری از کشورهای عربی با حمایت ایالات متحده، موسوم به توافق های ابراهیم و برقراری دوباره روابط میان عربستان سعودی و قطر یاد کرد.

امارات متحده عربی و بحرین در روز ۲۴ شهریور توافق های ابراهیم را با اسرائیل امضاء کردند. به دنبال آنها سودان در روز ۱ آبان و مراکش در روز ۱۹ آذر نیز آن توافق ها را امضاء کردند.

اگرچه دیگر کشورهای عربی این توافق ها را امضاء نکرده اند، روایت های مختلفی وجود دارند که نشان می دهند طرف های تازه ای از جمله عربستان سعودی به زودی این کار را انجام خواهند داد.

بن حمد گفت که روابط اسرائیل با خلیج فارس «با توجه به تغییرات بین المللی که آنها را به هم نزدیک تر کرده است و نیز قرار داشتن آنها در معرض یک خطر مشترک، یعنی برنامه های [توسعه طلبانه] ایران، هم اکنون در مسیر درستی قرار دارد.»

سپاه پاسداران در اجرای بخشی از این برنامه های توسعه طلبانه، به پشتیبانی از گروه های نیابتی در عراق، لبنان، سوریه، یمن، و افغانستان ادامه می دهد.

کتائب حزب الله یکی از گروه های شبه نظامی اصلی مورد حمایت سپاه است که در عراق و سوریه فعالیت می کند. این گروه مظنون به اجرای حملات راکتی علیه بسیاری از تأسیسات نظامی و دیپلماتیک غربی در عراق از اواخر سال ۱۳۹۸ است.

در روز ۲۵ اسفند، دو فروند راکت پایگاه هوایی البلد عراق، واقع در شمال بغداد، را که محل استقرار نیروهای آمریکایی است، هدف قرار داد. پنج فروند راکت دیگر نیز در روستایی در آن نزدیکی فرود آمدند و به یک خانه غیرنظامیان آسیب رساندند.

هیچ گروهی فوراً مسئولیت آن حمله را بر عهده نگرفت. اما در گذشته شبکه ای ناشناخته از شبه نظامیان مرتبط با کتائب حزب الله مسئول حملات مشابه معرفی شده بودند.

در روز ۱۳ اسفند، رگباری از راکت ‌های ساخت ایران به پایگاه نظامی عین‌ الاسد در غرب عراق، که محل استقرار نیروهای ائتلاف بین ‌المللی است، اصابت کرد.

سرایا اولیاء الدم، گروه دیگری که مرتبط با کتائب حزب ‌الله است، مسئولیت حمله راکتی ۲۷ بهمن به اربیل را بر عهده گرفت.

تهدیدهای ایران به کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس نیز رسیده است. چنان که گروه الویه الوعد الحق که با کتائب حزب ‌الله مرتبط است، مسئولیت حمله ناموفق ۴ بهمن به کاخ یمامه و نقاط دیگری از ریاض را به عهده گرفته است.

این گروه روز ۸ بهمن با انتشار مطلبی تهدیدآمیز در تلگرام، تصاویر دستکاری ‌شده آسمان‌ خراش نمادین برج خلیفه در دبی را به نمایش گذاشت که مورد حمله پهپادی قرار گرفته است.

«یک حکومت مطرود»

عبدالله الدخیل، استاد علوم سیاسی در دانشگاه ملک سعود ریاض، می گوید که جاه طلبی های ایران و تهدید آن کشور برای امنیت ملی منطقه خلیج فارس آن را به «یک حکومت مطرود» تبدیل کرده است.

وی گفت: «این موضوع فقط به خاورمیانه و خلیج فارس محدود نمی شود؛ چرا که ایران و گروه های نیابتی آن در سراسر جهان، به ویژه حزب الله، همچنین در حال از دست دادن نفوذشان در اروپا هستند.»

کشورهای اروپایی بخشی از ائتلاف بین المللی هستند که با بقایای «دولت اسلامی» (داعش) در منطقه مشغول جنگ است. آنها همچنین از طریق طرح هایی مانند «هوشیاری دریایی اروپا در تنگه هرمز» در حال ارتقاء بخشیدن به آزادی ناوبری در آب های خلیج فارس، تنگه هرمز، و باب المندب هستند.

خالد الزعبی، استاد حقوق دانشگاه عجمان در امارات متحده عربی، می گوید که سیاست های توسعه طلبانه ایران موجب تحکیم و تقویت گزینه های مورد انتخاب کشورهای عربی به عنوان هم پیمانانشان شده است.

او گفت که برقراری روابط سیاسی با اسرائیل دیگر به یک یا دو کشور عربی محدود نیست؛ چرا که شمار این کشورها رو به افزایش است و اکنون به دو نهاد از مهم ترین نهادهای سیاسی منطقه - یعنی شورای همکاری خلیج فارس و اتحادیه کشورهای عرب - رسیده است.

وی گفت: «اگر موضع تقریباً یکپارچه علیه سیاست های رژیم ایران و علیه پیامدهای فاجعه باری که می تواند در صورت عدم مقابله قاطع و گروهی با ایران به وجود آید در کار نبود، این امر به این سرعت اتفاق نمی افتاد.»

الزعبی گفت که به ویژه توافق با امارات متحده عربی توافقی معنادار است؛ چرا که آن کشور روابط سیاسی، اقتصادی، و اجتماعی نیرومندی با سایر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس دارد.

او گفت: «این پیامی مستقیم برای ایران است که می گوید اگر ایران بخواهد به فعالیت های توسعه طلبانه اش ادامه دهد، بیشتر کشورهای منطقه مانع از آن خواهند شد.»