سرنوشت نامعلوم مزدوران بدون فرمانده روسیه در سوریه

دو هفته پس از شورش گروه واگنر علیه حکومت روسیه، وضعیت نیروهای این گروه در سوریه و همین‌طور محل اقامت یوگنی پریگوژین، بنیانگذار، سرمایه‌گذار و فرمانده این گروه، هنوز نامعلوم است.

اندکی پس از شورش نافرجام این گروه، سرگئی ورشینین، معاون وزیر امور خارجهٔ روسیه، به سوریه پرواز کرد و به رژیم بشار اسد اطلاع داد که نیروهای گروه واگنر دیگر به‌طور مستقل در آنجا فعالیت نخواهند کرد.

وال استریت ژورنال روز هفتم تیر گزارش کرد که او از بشار اسد خواسته است تا بدون نظارت و تأیید مسکو به مزدوران گروه واگنر اجازهٔ خروج از سوریه را ندهد.

المانیتور روز دهم تیرماه تأیید کرد که طبق برخی گزارش‌ها، کرملین به مقام‌های عالی‌رتبهٔ سوریه و کشورهای دیگر ابلاغ کرده است که کنترل نیروهای گروه واگنر را به‌دست خواهد گرفت.

اما طبق اعتراف ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، در روز ششم تیرماه مبنی بر «تأمین بودجهٔ کامل» گروه واگنر از سوی کرملین، واضح است که این گروه مزدور همواره یکی از بازوهای حکومت روسیه بوده است.

جنگی در دل جنگی دیگر؟

العربی الجدید روز ششم تیرماه گزارش کرد که اندکی پس از آغاز رژهٔ گروه واگنر در مسکو، پلیس نظامی روسیه و دستگاه اطلاعاتی رژیم سوریه به مقام‌های این گروه مزدور در سوریه یورش برده‌اند.

به گزارش شبکهٔ خبری الحدث، آنها فرماندهان و عناصر گروه واگنر را در سراسر کشور دستگیر کرده‌اند، که فرمانده یگان مسئول جذب نیروهای جدید در سویدا نیز جزء آنها بوده است.

به‌گفتهٔ این شبکه خبری، سه فرمانده عالی‌رتبه در پایگاه هوایی حمیمیم تحت کنترل روسیه واقع در استان لاذقیه دستگیر شده‌اند و پلیس روسیه به سه پایگاه گروه واگنر در دیرالزور، حماه و دمشق نیز یورش برده است.

دیده‌بان حقوق بشر سوریه روز هفتم تیرماه گفت طبق گزارش فعالان این گروه، نیروهای روسیه به عناصر گروه واگنر حق انتخاب داده‌اند که یا سوریه را ترک کنند یا به ارتش روسیه بپیوندند و در سوریه کار کنند.

دیده‌بان حقوق بشر سوریه افزود از ترس شورش گروه واگنر علیه نیروهای روسیه و رژیم سوریه، پیمانکاران سوری گروه واگنر نیز قرار است طبق برنامه‌ای که نیروهای روسیه تعیین کرده‌اند، کنار گذاشته شوند.

المانیتور روز نهم تیرماه گزارش کرد که کانال‌های تلگرامی مرتبط با گروه واگنر گزارش‌های مربوط به این فراخوان را تکذیب کرده‌اند.

مقام‌های ایالات متحده از آن زمان به این خبرگزاری گفته‌اند که پیوسته شاهد تحرکات منظم عناصر گروه واگنر در منطقه بوده‌اند؛ این عناصر بر پایگاه حمیم به‌عنوان مرکز لجستیک پیشرونده اتکا دارند.

رابطهٔ همزیستی

در اوایل مهرماه ۱۳۹۴ که نیروهای روسیه به طرفداری از رژیم سوریه در جنگ این کشور مداخله کردند، گروه واگنر نیز وارد سوریه شد.

دیده‌بان حقوق بشر سوریه گفت این گروه مزدور برای انجام عملیات‌های امنیتی در داخل سوریه و شرکت در نبردهای نظامی در خطوط مقدم جنگ با گروه‌های مخالف و «دولت اسلامی عراق و شام» (داعش) اجیر شده بود.

اما علی‌رغم نقش ظاهری گروه واگنر به‌عنوان شکارچی داعش"، رفته‌رفته مشخص شد که دلیل اصلی حضور مزدوران این گروه در سوریه دفاع از منافع اقتصادی سوریه -- به‌ویژه میادین فسفات و چاه‌های نفت و گاز بوده است.

به‌گفتهٔ دیده‌بان حقوق بشر سوریه، نیروهای گروه واگنر در سوریه از حدود ۲۰۰۰ تبعهٔ روسیه و دیگر کشورهای شوروی سابق و کشورهای حوزهٔ بالکان و همچنین ۳۰۰۰ نیروی محلی تشکیل شده‌اند.

بعضی از نیروهای محلی برای خدمت به مناطق دیگر محل حضور گروه واگنر، از جمله اوکراین و کشورهای مختلف آفریقا منتقل شده‌اند.

به‌گفتهٔ دیده‌بان حقوق بشر سوریه، مزدوران واگنر در سوریه در لاذقیه، حماه، حمص، پالمیرا، دیرالزور، حلب، حسکه و دمشق مستقرند و تا پیش از شورش گروه واگنر نیز در همین مناطق بودند.

دیده‌بان افزود عناصر واگنر در پایگاه‌های روسیه در استان حلب مستقرند و نیروهای روسیه نیز در چند اردوگاه در شهر ربیعه واقع در استان حمص مستقرند.

دیده‌بان گفت: «نیروهای روسیه داشتن ارتباط با نیروهای واگنر در سوریه را انکار کرده‌اند».

این سازمان افزود: «اما کلیهٔ تحولات میدانی حاکی از آن است که تحرکات و فعالیت‌های این شرکت روسی صرفاً با هماهنگی نیروها و سرویس اطلاعات روسیه انجام می‌شود».

از سوی دیگر، مزدوران گروه واگنر «از همان امتیازات سربازان روس برخوردارند و مورد مجازات‌های مشابه به‌کاررفته در ارتش روسیه قرار می‌گیرند».

دیده‌بان افزود: «علاوه بر این، نیروهای شرکت واگنر با هواپیماهای روسیه که در پایگاه هوایی نظامی حمیمیم فرود می‌آیند به سوریه منتقل می‌شوند».

با این حال به‌گفتهٔ المانیتور، این نیروهای مزدور «تنها بخش کوچکی از حضور کلی کرملین در سوریه» را تشکیل می‌دهند.

تأثیر شورش

تحلیلگران می‌گویند این احتمال وجود دارد که رابطهٔ بین گروه واگنر و نیروهای عادی روسیه که در شرایط کنونی هم تیره و تار است بیش از سابق پیچیده شود.

آنطون مارداسوف، ستون‌نویس المانیتور، روز دهم تیرماه در گزارشی خاطرنشان کرد که ساختار گروه واگنر در سوریه «بسیار پیچیده» است.

او گفت: «مطمئن نیستم که ارتش یک‌شبه تغییری ایجاد کند».

مارداسوف گفت: «من فکر می‌کنم اطلاعات نظامی همواره کنترل‌کنندهٔ عملیات‌های آنها بوده است؛ این کنترل به نحوی از انحا باقی خواهد ماند.»

از سوی دیگر، اکنون که پریگوژین پس از شورش گروه واگنر ناپدید شده است، به‌نظر می‌رسد این گروه بدون سکان باشد و هنوز سرنوشت گروه و توافق خاتمهٔ شورش نیز هنوز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.

الکساندر لوکاشنکو، رئیس‌جمهوری بلاروس، در حصول توافقی برای خاتمهٔ شورش میانجی‌گری کرد که به موجب آن، پریگوژین و بعضی از نیروهای تحت امرش قرار بود به بلاروس تبعید شوند.

طبق این برنامه، آن دسته از نیروهای گروه واگنر که بخواهند همچنان برای روسیه بجنگند می‌بایست با ارتش مرسوم این کشور قرارداد امضا کنند.

اما روز پنجشنبه (۱۵ تیر)، لوکاشنکو گفت پریگوژین هنوز در روسیه به‌سر می‌برد.

به گزارش خبرگزاری فرانسه، روز دوشنبه کرملین گفت که پوتین در هشتم تیرماه در کرملین با پریگوژین دیدار کرده است، در حالی که پیش از اعلام خبر این دیدار، پوتین شورشیان را محکوم کرده و «خائن» نامیده بود و نسبت به خطر جنگ داخلی هشدار داده بود.

دمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، گفت: «رئیس‌جمهوری ارزیابی خود را نسبت به رویدادهای سوم تیر اعلام کرده است»، و افزود پوتین همچنین «به گزارش‌های فرماندهان (واگنر) گوش داده است».

پوتین طی این دیدار سه ساعت و نیمه با فرماندهان واگنر، «گزینه‌های دیگری برای استخدام به آنها پیشنهاد کرد» که از آن جمله استخدام در سمت‌های نبردی است.

اما اکنون که پریگوژین در وضعیتی نامعلوم به‌سر می‌برد و گمانه‌زنی‌هایی نیز در مورد احتمال تحول در فرماندهی نظامی روسیه مطرح است، مشخص نیست این برنامه‌ها چگونه به اجرا درمی‌آید -- خصوصاً در سوریه -- و از این پس چه کسی نقش تعیین‌کننده خواهد داشت.