حضور گستردهٔ حلقهٔ داخلی رژیم اسد در تجارت کاپتاگُن

قاهره -- به‌گفتهٔ تحلیلگران، آن گروه از کشورهای عربی که در اندیشهٔ از سرگیری روابط با رژیم بشار اسد هستند باید به‌خاطر داشته باشند که حلقهٔ داخلی افراد نزدیک به رئیس‌جمهوری سوریه به‌شدت درگیر تجارت غیرقانونی کاپتاگُن است.

به‌گفتهٔ این تحلیلگران، آنها قبل از موافقت با هر گونه از سرگیری روابط، باید علاوه بر جنایاتی که اسد علیه مردم خود مرتکب شده، مقیاس کامل آسیبی را که تجارت مواد مخدر تحت حمایت رژیم به منطقه وارد کرده است، مد نظر قرار دهند.

تجارت کاپتاگُن شاهرگ حیاتی رژیم سوریه است. این تجارت کسب سودهای هنگفت از محل تولید و قاچاق مادهٔ خطرناک آمفتامین در سراسر منطقه را تسهیل و ممکن می‌کند.

روز ۸ فروردین، آندره گکی، از مقامات وزارت خزانه‌داری ایالات متحده، با اعلام خبر وضع تحریم‌های تازه علیه قاچاقچیان مواد مخدر، گفت: «سوریه به یک رهبر جهانی در زمینهٔ تولید مادهٔ به‌شدت اعتیادآور کاپتاگُن تبدیل شده است و بخش اعظم آن از طریق لبنان قاچاق می‌شود.»‌

او گفت: «ما به‌همراه متحدان‌ خود، کسانی را که با استفاده از درآمدهای غیرقانونی مواد مخدر و دیگر ابزارهای مالی از رژیم بشار اسد حمایت می‌کنند پاسخگو خواهیم کرد. این ابزارها امکان سرکوب مداوم مردم سوریه توسط رژیم آن کشور را فراهم می‌کنند.»

ایالات متحده قاطعانه در برابر عادی‌سازی روابط با اسد ایستاده است و هرگونه کمک برای بازسازی در مناطق تحت کنترل رژیم سوریه را بدون پاسخگویی آن کشور دربارهٔ سوءاستفاده‌ها رد کرده است.

ودانت پاتل، سخنگوی وزارت امور خارجهٔ ایالات متحده، روز ۱ فروردین گفت: «در غیاب پیشرفت‌های معتبر و پایدار به‌سوی دستیابی به یک راه حل سیاسی، ما [روابطمان] با رژیم اسد را عادی نخواهیم کرد و دیگران را نیز به این امر تشویق نمی‌کنیم.»‌

تحریم خواص رژیم

روز ۸ فروردین، ایالات متحده در اقدامی که با هدف جلوگیری از تجارت غیرقانونی مواد مخدر انجام شد، تحریم‌هایی را با هماهنگی بریتانیا علیه دو پسر‌عموی رئیس‌جمهوری سوریه در رابطه با تولید و صادرات کاپتاگُن اعمال کرد.

این تحریم‌ها ضمن تأکید بر سلطهٔ خانوادهٔ اسد بر قاچاق کاپتاگُن، نقش قاچاقچیان لبنانی مواد مخدر، که برخی از آنها با حزب‌الله مرتبط هستند، را در تسهیل صادرات این ماده برجسته می‌کند.

به‌گفته وزارت خزانه‌داری، اعمال تحریم‌ها علیه سامر کمال الاسد، پسرعموی رئیس‌جمهوری سوریه، انجام شد. او با هماهنگی لشکر چهارم و عوامل حزب‌الله بر تأسیسات تولید کاپتاگُن در لاذقیه نظارت می‌کند.

۸۴ میلیون قرص کاپتاگون تولید‌شده در کارخانه‌ای متعلق به او در لاذقیه به ارزش تقریبی ۱/۲ میلیارد دلار در سال ۱۳۹۹ در بندر سالرنو ایتالیا کشف و ضبط شد. بنا به گزارش‌ها، او در منطقهٔ قلمون نیز یک کارخانهٔ تولید کاپتاگُن دارد.

این تحریم‌ها علیه وسیم بدیع الاسد، یکی دیگر از پسرعموهای اسد، نیز اعمال شد.

وزارت خزانه‌داری گفت که وسیم بدیع الاسد یکی از چهره‌های اصلی در شبکهٔ منطقه‌ای قاچاق مواد مخدر بوده است. او با تأمین‌کنندگان عمده در زمینهٔ قاچاق کاپتاگُن و دیگر مواد مخدر در سراسر منطقه همکاری می کند.

این اقدامات با حمایت ضمنی رژیم سوریه انجام شد.

عماد ابوزوریق فردی، که رهبری یک گروه شبه‌نظامی وابسته به رژیم سوریه را بر عهده دارد نیز تحت تحریم قرار گرفت. این گروه شبه‌نظامی کنترل گذرگاه مرزی جابر/نصیب میان سوریه و اردن را در دست دارد و تولید و قاچاق مواد مخدر در جنوب سوریه را امکان‌پذیر کرده است.

نوح زعیتر، از سرکردگان قاچاق مواد مخدر و اسلحهٔ لبنان، که تحت تعقیب مقامات لبنانی نیز قرار دارد، یکی دیگر از تحریم‌شدگان است.

زعیتر با لشکر چهارم و برخی از اعضای حزب‌الله روابط نزدیکی دارد.

موانع موجود بر سر راه عادی‌سازی

سامی غیط، پژوهشگر مرکز مطالعات منطقه‌ای و راهبردی الشرق، به المشارق گفت که تازه‌ترین دور تحریم‌ها «برخی از کشورهای خاورمیانه را در موقعیت نامناسبی قرار داده است.»

او گفت که برخی کشورها به دنبال عادی‌سازی روابط با رژیم اسد و بازگرداندن روابط دیپلماتیک، اقتصادی، و دوجانبه به سطوح گذشته بوده‌اند.

او گفت که با این حال، جریان ورود کاپتاگُن بی‌وقفه به کشورهای خلیج فارس، اردن، عراق، و فراتر از آن ادامه داشته است. همچنین، او یادآور شد که عادی‌سازی روابط با رژیمی که بر این تجارت متکی است، پیامدهای سیاسی و دیپلماتیک ناخوشایندی خواهد داشت.

غیط افزود، برخی از کشورهایی که در اندیشهٔ عادی‌سازی هستند، «به ویژه عربستان سعودی و دیگر کشورهای منطقهٔ خلیج [فارس]، بیش از همه از قاچاق این قرص‌ها آسیب دیده‌اند.»

او افزود: «رژیم اسد و حزب‌الله به‌دنبال آن هستند که پادشاهی [عربستان سعودی] و دیگر کشورهای خلیج [فارس] را زیر سیلی از این قرص‌ها غرق کنند.» او یادآور شد که این وضعیت همین حالا هم «تأثیر ویرانگری» بر جمعیت این کشورها داشته است.

به‌گفتهٔ او، این در حالی است که قاچاق کاپتاگُن میلیاردها دلار برای خزانهٔ رژیم عایدی داشته و طبقهٔ خواص رژیم را غنی‌تر کرده است.

او یادآور شد که این تجارت برای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و حزب‌الله لبنان نیز درآمد تولید می‌کند و هیچ‌یک از این دو نهاد رفتارشان را در زمینهٔ مداخلهٔ خود در سوریه، لبنان، و عراق تغییر نداده‌اند.

به‌گفتهٔ غیط، در نتیجه این پرسش به وجود می‌آید: «آیا روند عادی‌سازی در حال حاضر و تا زمانی که این مشکل رفع نشود، ادامه خواهد یافت یا متوقف خواهد شد؟»

تأمین مالی شبه‌نظامیان با استفاده از پول کاپتاگُن

طاهر المصری، وکیل سوری مستقر در قاهره، گفت: «این خانوادهٔ اسد است که بر سوریه حکومت می‌کند، نه دولت، وزیران، یا مقامات ارشد آن کشور.»‌

او گفت: «اعضای این خانواده ده‌ها سال است که همهٔ اهرم‌های قدرت کشور را در همهٔ سطوح به‌ویژه ارتش، دستگاه اطلاعاتی، پلیس، اقتصاد، و واردات و صادرات میان خود تقسیم کرده‌اند.»‌

«هیچ معامله یا توافقی انجام نمی‌شود، مگر اینکه به تأیید یکی از آنها برسد.»

به‌گفتهٔ او، رئیس‌جمهوری سوریه، بی‌تردید از فعالیت شبکهٔ تولید و قاچاق کاپتاگُن آگاه است و با این وجود هیچ اقدامی برای متوقف کردن آن انجام نمی‌دهد؛ «چرا که می‌داند همین فعالیت‌ها او را در قدرت نگه داشته است.»‌

المصری گفت، نابودی تجارت مواد مخدر «مترادف با نابودی کامل حکمرانی او خواهد بود.»‌

او گفت: «پول‌های حاصل از تجارت کاپتاگُن منابع مالی اطرافیان [اسد]، که تضمین‌کنندهٔ بقای برخی از شبه‌نظامیان وفادار به رژیم اسد هستند، را تأمین می‌کند.»‌

المصری گفت که این شبه‌نظامیان به عنوان «جوخه‌های مرگی» عمل می‌کنند که به‌منظور حفظ رژیم در قدرت و در نتیجهٔ تداوم موجودیت‌شان، جنایات فراوانی را مرتکب می‌شوند.

او گفت، مقابله با تجارت کاپتاگُن در سوریه دست‌کم رژیم را تضعیف خواهد کرد و حتی ممکن است به فروپاشی آن منجر شود.

المصری گفت این باعث خواهد شد رژیم در زمینهٔ شکل و شیوهٔ حکومت، رفتار با غیرنظامیان، و محافظت از حقوق و آزادی‌ها مجبور به دادن امتیازات زیادی شود و این همان چیزی است که رژیم می‌خواهد از آن پرهیز کند.

فساد افسارگسیخته

فاضل الهندی، سرپرست مرکز تحقیقات اجتماعی و علوم انسانی دانشگاه ملک عبدالعزیز، می‌گوید که فساد در سوریه عمیقاً ریشه دوانده است.

او گفت: «موضوع به یک کارمند یا مقام دولتی فاسد که رشوه دریافت می‌کند تا اجازه دهد معاملهٔ خاصی انجام شود، محدود نیست، بلکه به نحوهٔ ادارهٔ کشور مربوط می‌شود که در چندین سطح با سلسله‌مراتب مختلف اداره می‌شود.»

الهندی گفت: «بشار اسد در راس هرم نشسته است و پس از او اعضای نزدیک خانوادهٔ او -- همسر، پسران، و برادرش -- و سپس عموزاده‌ها و دایی‌های او قرار دارند و آنها اهرم‌های اصلی کشور را کنترل می‌کنند.»‌

او گفت که در سطح بعدی، افسران برجستهٔ ارتش، اطلاعات و پلیس قرار دارند. بعد از آنها طبقهٔ تجاری است که در جای خود مستقیماً با اعضای خانواده در ارتباط است.

او در ادامه توضیح داد که در انتهای هرم، گروه‌های مختلفی از بازرگانان و مقامات شبه‌نظامی قرار دارند که از طریق فعالیت‌های تجاری غیرقانونی و فساد گسترده کسب درآمد می‌کنند.

به‌گفتهٔ هندی، این سیستم از بیرون به نظر وابسته و کوچک می‌آید، اما در واقع فاقد ثبات است.

تغییر در سوریه «با حضور این دارودستهٔ حاکم که عادت دارد از طریق فساد، سرکوب، دزدی، و کشتار زنده بماند، غیرممکن است.»