افزایش رقم تجارت کاپتاگون در سوریه از میزان صادرات قانونی

بیروت -- طبق یک گزارش جدید، حجم تجارت ماده محرک شبه‌آمفتامین کاپتاگون در خاورمیانه طی سال ۲۰۲۱ میلادی به صورت تصاعدی افزایش یافته و به بیش از ۵ میلیارد دلار رسیده است؛ در این گزارش، سوریه تولیدکننده اصلی این ماده مخدر غیرقانونی معرفی شده است.

تحقیقات مؤسسه نیولاینز که روز سه‌شنبه (۱۶ فروردین) منتشر شده است تصویر هشداردهنده‌ای از تأثیر افزایش شدید تولید کاپتاگون در سلامت و امنیت منطقه نشان می‌دهد.

در این گزارش آمده است: «تجارت کاپتاگون یک اقتصاد غیرقانونی با رشد فزاینده در خاورمیانه و مدیترانه است. تنها با اتکاء به موارد گسترده توقیف [این کالا]، ارزش بالقوه تجارت خرده‌فروشی آن در سال ۲۰۲۱ بیش از ۵.۷ میلیارد دلار برآورد می‌شود.»

این رقم نسبت به برآورد تقریبی ۳.۵ میلیارد دلاری سال ۲۰۲۰ یک جهش محسوب می‌شود و صرفاً رقم خرده‌فروشی قرص‌های توقیف‌شده در سال گذشته میلادی را نشان می‌دهد، که در جداول اندیشکده نیولاینز بیش از ۴۲۰ میلیون قرص اعلام شده است.

طبق این گزارش، تعداد واقعی قرص‌های توقیف‌شده احتمالاً بیشتر است و این ارقام تنها کسری از تعداد کل کاپتاگون تولیدشده را تشکیل می‌دهد.

مبارزه عربستان سعودی با مواد مخدر

بسیاری از کشورها آمار کلی توقیف این ماده مخدر را، که عربستان سعودی مصرف‌کننده اصلی آن است، منتشر نکرده‌اند.

به گزارش المانیتور، پادشاهی عربستان سعودی طی سال‌های اخیر عزم خود را برای مبارزه با قاچاق مواد مخدر جزم کرده است و روز جمعه نیز تلاش دیگری برای قاچاق قرص‌های کاپتاگون به این کشور را خنثی کرد.

به گفته المانیتور، بیش از ۱.۵ میلیون قرص در تعدادی کامیون در گذرگاه مرزی الحدیثه مخفی شده بوده و چهار نفر در ارتباط با این موضوع دستگیر شده‌اند.

در اواخر سال ۱۴۰۰، مرزبانان اردن ۲۷ قاچاقچی مواد مخدر را کشتند که سعی داشتند زیر پوشش برف همزمان از محل‌های مختلفی در سوریه وارد کشور شوند.

سرگرد محمد نجیدی، سخنگوی اداره کل کنترل مواد مخدر عربستان سعودی، گفت طی شش سال گذشته مقام‌های این کشور «تلاش‌های گوناگون برای قاچاق بیش از ۶۰۰ میلیون قرص آمفتامین» را تنها از مبدأ لبنان خنثی کرده‌اند.

او پیشتر نیز در مصاحبه‌ای با المشارق حزب‌الله لبنان را به این متهم کرده بود که «منبع اصلی قاچاق و تولید این مواد» است.

کاپتاگون منحصراً در خاورمیانه تولید و مصرف می‌شود و فرمول متغیر آن باعث می‌شود ردگیری الگوهای تولید، قاچاق و مصرف این ماده و مبارزه با تجارت روزافزون آن سخت‌تر شود.

این ماده مخدر داخل محموله‌های پرتقال و انار و همچنین مبلمان و دیگر کالاها جاسازی می‌شود و اکنون به یک برند تبدیل شده و لوگوی تجاری آن از دو حرف «C» تشکیل شده است که روی هر قرص حک می‌شود.

نقش رژیم سوریه

طبق گزارش اندیشکده نیولاینز، ارزش بازار کاپتاگون تولیدی در سوریه اکنون بسیار بالاتر از رقم صادرات قانونی است و باعث شده این کشور لقب «کشور مواد مخدر» را به خود بگیرد.

در ادامه این گزارش به طور مستند به چگونگی دست داشتن اعضای خانواده بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه، و اعضای عالی‌رتبه رژیم او در تولید و قاچاق کاپتاگون پرداخته شده است.

این گزارش می‌گوید سوریه در مواجهه با تحریم‌های بین‌المللی، از جمله قانون ملی سزار (قیصر) سوریه برای محافظت از غیرنظامیان، که برای مؤاخذه رژیم اسد در قبال قساوت‌هایش تدوین شده است، «از این تجارت به عنوان راهی برای بقای سیاسی و اقتصادی استفاده می‌کند».

در سال ۱۳۹۹ المشارق گزارش کرد که حزب‌الله شبکه عملیات مواد مخدر خود را به سوریه منتقل کرده است و از پایین بودن هزینه‌های عملیاتی و قانونی بودن این تجارت در مناطق تحت کنترل رژیم برای ایجاد مراکز تولید و قاچاق مواد مخدر استفاده می‌کند.

طبق برآورد دیدبان حقوق بشر سوریه در اسفند ۱۳۹۹، حدود ۱۴ کارخانه تولید مواد مخدر غیرقانونی در سوریه وجود دارد.

به گفته این دیدبان، مواد مخدر تولیدشده در سوریه همه جا به فروش می‌رسد و مصرف بالای آن در مناطق تحت کنترل رژیم آن کشور مشهود است و طی عملیات‌های قاچاق به سایر نقاط سوریه و خارج از کشور تحویل داده می‌شود.

حسین عطایا، فعال شیعه لبنانی، به المشارق گفت حزب‌الله «دولت خودمختار خود را برای تولید مواد مخدر در سوریه تشکیل داده» و در کنترل عملیات تولید مواد مخدر با یگان‌هایی از لشکر چهارم رژیم سهیم شده است.

لشکر چهارم، که هدف اصلی آن دفاع از رژیم در برابر تهدیدهای داخلی و خارجی است، تحت فرماندهی سرتیپ ماهر اسد، برادر بشار اسد، قرار دارد.

اختلاف نظر میان حزب‌الله و لشکر چهارم در خصوص نحوه تقسیم سود حاصل از عملیات‌های قاچاق مواد مخدر و سوخت و چشم‌داشت لشکر چهارم به کنترل سوریه، اختلافات اواخر سال گذشته تشدید شد.

لبنان، نقطه کلیدی ترانزیت

بعضی از مراکز تولید کاپتاگون، هرچند کوچک‌تر، در لبنان واقع شده اند؛ لبنان در شرایط کنونی هم پس از مراکش و افغانستان سومین صادرکننده بزرگ حشیش در جهان محسوب می‌شود.

در گزارش اندیشکده نیولاینز آمده است: «لبنان جایگاه شعبه‌ای از تجارت کاپتاگون سوریه و نقطه کلیدی ترانزیت کاپتاگون را داشته است».

در ادامه گزارش آمده است که چهره‌های رژیم سوریه در سازماندهی این تجارت از گروه‌های شبه‌نظامی و نیابتی مختلف، از جمله حزب‌الله، بهره می‌گیرند.

بعضی از حوزه‌های اصلی نفوذ این حزب گستره چشمگیری از مرز سوریه و لبنان است، که باعث می‌شود نقشی کلیدی در قاچاق منطقه‌ای داشته باشد.

در جای دیگری از گزارش این گونه آمده است: «حزب‌الله با سابقه‌ای که در کنترل تولید حشیش و قاچاق آن به خارج از دره بقاع در جنوب [لبنان] دارد، ظاهراً نقش حمایتی مهمی در تجارت کاپتاگون ایفا کرده است».