آیندهٔ مبهم جنگنده‌های جی‌-۱۰ چین و ضرورت تمرکز بر نسل پنجم جی-۲۰

کارنامهٔ پر دردسر و قالبیت‌های محدود جت جنگندهٔ جی-۱۰ ساخت چین، کارشناسان هوانوردی را بر آن داشته است که پیشنهاد کنند «نیروی هوایی ارتش آزادی‌بخش خلق چین» باید از آن هواپیماها دست بکشد و تلاش‌های توسعهٔ خود را روی هواپیماهای جی-۲۰ متمرکز کند.

در مقاله‌ای که اسفند ۱۳۹۹ در «نشنال اینترست» منتشر شد، چارلی گائو نوشت: «آیندۀ جنگندۀ جی-۱۰ همچنان مورد تردید است.»

او گفت: «از آنجا که جنگنده‌های جی-۱۰‌ای در زمان معرفی تقریباً خارج از رده بودند، از نسخهٔ جی-۱۰بی بلافاصله پس از آن رونمایی شد. با این حال، چین در ارتقای ناوگان خود و جایگزین کردن آن با معیارهای جدید جی-۱۰بی عملکرد کندی داشته است و اغلب جنگنده‌های جی-۱۰ در حال خدمت، هنوز نسخهٔ جی-۱۰ای هستند.»

او یادآور شد: «تازه‌ترین نوع جنگندهٔ جی-۱۰، نسخۀ جی-۱۰سی است که سیستم الکترونیک هوانوردی آن ارتقا یافته و دارای یک ورودی موتور جت جدید است.»

اما حتی با انجام این گونه بهینه‌سازی‌ها جنگنده‌های جی-۱۰ در مقایسه با دیگر جت‌های جنگندهٔ نسل چهارم، به‌ویژه در رابطه با حملات هوایی، ضعیف‌تر هستند.

این برای پکن مسئله‌ای حاد محسوب می‌شود. به‌ویژه آن که پکن همچنان تهدید می‌کند روزی تایوان را مورد حمله قرار خواهد داد و ادعاهای متعدد دیگری را نیز مبنی بر احتمال درگیری با اهداف زمینی مطرح می‌کند.

جِی-۱۰ که عمدتاً به‌صورت یک جنگندهٔ هوا‌-به‌-هوا طراحی شده مجهز به یک قابلیت ثانویه برای نبرد هوا-به-زمین است که چین سال‌ها مشغول توسعۀ آن بوده است.

اما جِی-۱۰ تک‌موتوره، به‌ویژه در مقایسه با هواپیماهای مختص حملات زمینی، هنوز توانایی محدودی برای حمل مقادیر زیاد سوخت و سلاح دارد.

گرچه امکان تجهیز جِی-۱۰ به بمب ۵۰۰ کیلوگرمی هدایت‌شونده با لیزر ال‌تی-۲ وجود دارد، این هواپیما به احتمال بسیار زیاد باید به موشک کروز هواپرتاب (اِی‌ال‌سی‌ام) کِی‌دی-۸۸ -- سلاح اصلی نیروی هوایی ارتش آزادی‌بخش خلق چین -- و وای‌جِی-۹۱ اِی‌ال‌سی‌ام اتکا کند.

این دو موشک به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که از فاصلۀ ایمن شلیک شوند تا از پدافندهای هوایی دشمن در امان بمانند.

آسیب‌پذیری در برابر موشک‌های زمین به هوای ارتقا یافته، مانند سامانه‌های موشکی پاتریوت که اخیراً توسط تایوان و سایر کشورهای جهان خریداری شده است، از جمله مشکلات موجود بر سر راه قابلیت حملهٔ زمینی جی-۱۰ محسوب می‌شود.

برای نمونه، تایوان دارای موشک پک-۲ نیز هست، که برد آن به ۱۶۰ کیلومتر می‌رسد و تقریباً با حداکثر برد شلیک موشک کی‌دی-۸۸ از هواپیمای جِی-۱۰ برابری می‌کند.

این قرارداد آینده شامل ۱۰۰ موشک پاتریوت پک-۳ با سیستم بهبود سگمنت موشک (پک-۳ ام‌اس‌ای) می‌شود، که نسبت به پک-۳ عادی از عملکرد بهتر، ارتفاع بیشتر از سطح زمین و برد بالاتری برخوردار است. این امر جی-۱۰ را در معرض خطر بیشتری قرار می‌دهد.

از رده خارج

جی-۱۰ حتی با مجهز شدن به موتور ارتقا یافته هم از همتایان غربی خود عقب‌تر است.

همه بر این باورند که سخت‌ترین قسمت تولید جت جنگنده موتور آن است، خصوصاً تیغه‌های توربین قدرت آن که در معرض فشار و دمای زیادی قرار می‌گیرند.

موتور جت گذشته از آنکه باید در شرایط سخت کار کند، پیچیدگی عجیبی نیز دارد. به‌عنوان مثال، موتور بوئینگ ۷۴۷ دست‌کم ۴۰ هزار قطعه دارد.

در زمینهٔ تولید موتور جت، حتی خود چینی‌ها هم قبول دارند که هنوز راه زیادی تا رسیدن به فناوری آمریکا دارند.

سایت اخبار نظامی گلوبال سکیوریتی در مطلبی در سال ۱۴۰۰ گفت: «می‌توان گفت فناوری موتور چین حدود ۳۰ سال از ایالات متحده عقب‌تر است.»

یک مقام چینی اخیراً به عقب‌ماندگی قابل توجه چین اعتراف کرد اما برآورد او بسیار کمتر بود.

سایت خبری چینی گلوبال تایمز در سال ۱۴۰۱ گزارش داد که طبق اعلام وانگ یانان، سردبیر مجلهٔ ایرواسپیس نالج، «این فاصله اکنون در حال کم شدن است و شاید به ۱۰ تا ۱۵ سال رسیده باشد.»

جاستین برانک، پژوهشگر ارشد قدرت هوایی و فناوری در اندیشکدهٔ «مؤسسۀ خدمات متحد سلطنتی»، در سال ۱۳۹۸ در گفت‌وگو با یک مجلهٔ هوانوردی گفت: «موتورهای توربوفن نظامی چینی به‌سرعت در حال پیشرفت هستند، اما در بهترین حالت فقط با نمونه‌های روسی برابری می‌کنند و هنوز در موقعیت رقابت مستقیم با طرح‌های اروپایی یا آمریکایی نیستند.»

برونک یادآور شد: «جنگنده‌های جی-۱۰سی با بدنهٔ سبک، ثبات آسان‌تر، برخورداری از نسبت متناسب (نه عالی) رانش به وزن، و پیش‌بال‌های بزرگ، در نمایش‌های هوایی بسیار چابک هستند و گزینهٔ کنترل جهت‌دهی رانش آنها فقط در سرعت‌های پایین این قابلیت را افزایش می‌دهد.»

برونک گفت: «اما، بدنهٔ سبک و اندازهٔ کوچک این هواپیما در مقایسه با جنگنده‌هایی مانند جی-۲۰، تایفون، و یا اف-۱۵ به این معنی است که مخازن و تانک‌های سوخت خارجی هم بر عملکرد و هم بر چابکی این هواپیماها به نسبت جنگنده‌های بزرگ‌تر تأثیر جدی‌تری خواهند داشت.»

نیازمند بهینه‌سازی

از همه بدتر، مشکل اصلی گریبانگیر تلاش‌های این کشور، این است که جنگندهٔ جی-۱۰ هرگز در جنگ آزمایش نشده است.

جنگنده‌های جی-۱۰ نیز دردسرهای فزاینده‌ای را به بار آورده است و بین سال‌های ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۷، دستکم ۸ هواپیمای جی-۱۰ سقوط کردند. در یکی از این سوانح یکی از نخستین خلبانان زن جنگندهٔ چینی کشته شد.

این مسائل فروش خارجی جنگنده‌های جی-۱۰ را تحت تأثیر قرار داده است.

در حالی که صادرات هواپیماهای آمریکایی اف-۱۶ متعلق به دهۀ ۱۳۶۰ -- هواپیمایی که چین مایل است جی-۱۰ را با آن مقایسه کند -- ۴۰ سال پس از رونمایی از آن همچنان ادامه دارد و به‌طور گسترده در بیش از ۲۴ نیروی هوایی در حال فعالیت است، پکن تازه توانسته است نخستین مشتری خود برای صادر کردن جی-۱۰ را پیدا کند و آن مشتری پاکستان است؛ کشوری که روابط اقتصادی چین با آن و نیز نفوذ سیاسی چین در آن بسیار گسترده است.

از آنجا که جنگنده‌های جی-۱۰ قادر به رقابت با جنگنده‌های نسل چهارم و پنجم کنونی نیست، منطقی‌تر آن است که نیروی هوایی چین تلاش‌هایش را روی جنگنده‌های جی-۲۰، که یک جنگندهٔ رادارگریز نسل پنجم است، متمرکز کند.

جنگنده‌های جی-۲۰ که به‌عنوان هواپیماهای «آمادهٔ رزم» معرفی شده‌اند و تولید آنها از سال ۱۳۹۶ آغاز شد، یک هواپیمای جنگندهٔ رادارگریز مجهز به دو موتور جت و مناسب برای هرگونه شرایط آب و هوایی است. این جنگنده به‌عنوان یک جنگندهٔ دارای برتری هوایی و توانایی حملهٔ دقیق طراحی شده است.

به‌گفتهٔ ناظران، قابلیت‌های پیشرفتهٔ رادارگریزی این جنگنده، حسگرها، و سیستم‌های هوایی و تسلیحاتی پیشرفته‌تر، آن را به سکوی قوی‌تری برای مأموریت‌های هوا-به-هوا و هوا-به-زمین نسبت به جی-۱۰ تبدیل کرده است.