التیام تدریجی زخم‌های موصل عراق پس از گذشت ٥ سال از شکست داعش

موصل - مرکز فرهنگی سابقاً پررونق عراق پنج سال پس از پشت سر گذاشتن حکومت «دولت اسلامی عراق و شام» (داعش) و به‌رغم کند بودن اقدامات بازسازی، ظاهری عادی به‌خود گرفته است.

با این همه، در اینجا نیز همانند بسیاری از بخش‌های کشور نفت‌خیز اما جنگ‌زدۀ عراق، نارسایی خدمات عمومی و مشکلات عمیق اقتصادی همچنان زندگی روزمرۀ مردم را مختل می‌کند.

غزوان ترکی تنها یکی از ساکنان فراوان موصل است که برای گذران زندگی در مقر سابق داعش با مشکلات فراوانی دست‌وپنجه نرم می‌کند. این گروه افراطی در سال ١٣٩٣ در این شهر اعلام «خلافت» کرد.

ترکی گفت موصل «به فرصت‌های شغلی برای خانواده‌هایی که درآمدی ندارند، جهت بهبود شرایط زندگی» نیاز مبرم دارد.

او که اکنون ٤۰ سال دارد و پدر ١٢ فرزند است، سال‌ها در اردوگاه‌های آوارگان زندگی می‌کرد و برای تأمین مخارج خانواده‌اش چندین شیفت‌ به‌عنوان رانندۀ تاکسی کار می‌کند و کارهای غیرمعمولی انجام می‌دهد.

ترکی که همراه با برادرش در خانه‌ای یک‌طبقه زندگی می‌کند، گفت: «برای تأمین نیمی از نیازهای خانواده‌هایمان باید پول قرض کنیم و بدهکار شویم.»

او اگرچه به «پیشرفت» در تلاش‌های بازسازی اذعان داشت، اما معتقد بود «مدارس شلوغ هستند و ٦۰ یا ٧۰ دانش‌آموز در یک کلاس درس حضور دارند».

در تیرماه سال ١٣٩٦ نیروهای عراقی با کمک ائتلاف بین‌المللی به رهبری ایالات متحده، موصل را پس از درگیری‌های خیابانی طاقت‌فرسا پس گرفتند و عراق در روز ١٨ آذرماه همان سال مدعی پیروزی بر داعش شد.

نبردهای شدید برای بیرون راندن داعش باعث شد بیش از ١٢،۰۰۰ واحد مسکونی ویران شود و صدها مسکن با حمایت سازمان ملل متحد و دولت استان نینوا بازسازی شد.

نشانه‌های بازسازی، نظیر کارگرانی که در حال ساخت یک پل جدید هستند و کافه‌ها و رستوران‌هایی که شلوغ شده‌اند، در جای‌جای این شهر ١/٥ میلیونی به‌چشم می‌خورد.

مصطفی کاظمی، نخست‌وزیر سابق عراق نیز در ١٩ مردادماه آغاز پروژۀ بازسازی فرودگاه موصل را اعلام کرد. این فرودگاه در دست بازسازی و تعمیر است تا برای پذیرش پروازهای بین‌المللی نیز آماده شود.

در اسفندماه ١٣٩٩ دولت عراق کمیته‌ای مرکزی را برای نظارت بر اجرای طرح بازسازی خدمات عمومی تشکیل داد.

با این حال، هنوز بسیاری از ساختمان‌ها و بیمارستان‌های دولتی ویران هستند و در برخی از مناطق شهر قدیم موصل همچنان انبوهی از آوار به‌چشم می‌خورد.

موصل که دومین شهر بزرگ عراق محسوب می‌شود از لحاظ تاریخی یکی از مهم‌ترین سکونت‌گاه‌های فرهنگی جهان عرب بوده است. این شهر مرکز تجارت بوده است و مساجد، کلیساها، زیارتگاه‌ها، مقبره‌ها و کتابخانه‌های زیادی را در خود جای داده است.

امین المعماری، شهردار موصل گفت شهر در حال کار بر روی چند «پروژۀ استراتژیک» است، اما تأمین مالی همچنان مانعی کلیدی به‌شمار می‌آید.

المعماری افزود با وجود ساخت حدود ٣٥۰ مدرسه تنها در عرض دو سال، موصل همچنان به ١۰۰۰ مدرسۀ دیگر برای پایان‌دادن به «ازدحام» کلاس‌های درس نیاز دارد.

او گفت همچنین «کمبودهای قابل توجهی در بخش بهداشت وجود دارد و به بیمارستان‌های بیشتری نیاز است، از جمله بیمارستان‌هایی که بخش انکولوژی و جراحی قلب و عروق داشته باشند.»

المعماری گفت: «ما پیش از این همۀ اینها را در موصل در اختیار داشتیم.»

«روح موصل قدیم»

در شهر قدیم موصل که از جنگ آسیب دیده است و تنها در چند قدمی مسجد معروف النوری کافۀ بیتنا («خانۀ ما») شلوغ است. مسجد النوری همان جایی بود که ابوبکر البغدادی رهبر سابق داعش برای اولین و آخرین بار در انظار عمومی ظاهر شد.

با این حال، زمانی که بندر اسماعیل، صاحب این کافه، آن را در سال ١٣٩٧ افتتاح کرد، با بدبینی مواجه شد.

اسماعیل ٢٦ ساله گفت: «ما با افتتاح این کافه سعی کردیم روح موصل قدیم را احیا کنیم، ساکنان را جذب کنیم و آنها را به این محله برگردانیم.»

«در ابتدا ... مردم ما را مسخره می‌کردند و می‌گفتند «چه کسی می‌خواهد به اینجا بیاید؟» تمام منطقه ویران شده بود؛ تنها دو خانواده اینجا زندگی می‌کردند.»

امروز مشتریان این کافه قهوه می‌نوشند و قلیان می‌کشند و این مکان میزبان اجرای موسیقی و رویدادهای هنری نیز هست.

حتی امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه، نیز در سفر سال ١٤۰۰ خود سری به این کافه زد.

در اطراف این مکان نانوایی‌ها و رستوران‌ها بازگشایی شده‌اند.

اسماعیل گفت: «اکنون ثبات بیشتر و امنیت بیشتری به‌وجود آمده است».