تلاش کلاه‌سفیدها برای پاکسازی شمال سوریه از مهمات خوشه‌ای

در حالی که بقایای مهمات منفجرنشدۀ جنگ همچنان جان مردم را می‌گیرد، کلاه‌سفیدها به‌منظور پاکسازی مهمات منفجرنشده از مناطق مسکونی و کشاورزی در شمال سوریه و نیز افزایش آگاهی پیرامون خطرات آنها تلاش می‌کنند.

متخصصان مین‌زدایی دفاع غیرنظامی در سوریه بر مهمات خوشه‌ای، که از جمله مواد منفجرۀ ممنوعۀ بین‌المللی است و مهمات کوچک‌تری را در مناطق هدف رها می‌کنند، تمرکز ویژه‌ای داشته‌اند. همچنین، این مهمات خطر ویژه‌ای برای غیرنظامیان محسوب می‌شوند.

«کنوانسیون مهمات خوشه‌ای ۲۰۰۸»، یک معاهدۀ بین‌المللی است که توسط بیش از ۱۰۰ کشور امضا شده است. این معاهده، استفاده، توسعه، تولید، دستیابی، ذخیره، و انتقال مهمات خوشه‌ای را تحت هر شرایطی ممنوع می‌کند.

کلاه‌سفیدها در تهیۀ گزارش «دیده‌بان مهمات خوشه‌ای ۲۰۲۲» مشارکت داشته‌اند. این گزارش اطلاعات دقیقی را مورد بررسی و پاکسازی مهمات خوشه‌ای و همچنین تلفات و کمک به قربانیان ارائه می‌دهد.

بنا بر این گزارش، یک سوم از جوامع مسکونی سوریه تحت تأثیر مواد منفجرۀ باقی‌مانده از جنگ قرار دارند.

اما بنا بر گزارش این دیده‌بان، توانایی مقابله با این آلودگی همچنان در سطوح بحرانی باقی مانده است؛ چرا که برنامه‌های اقدام علیه مین‌های کارگذاری شده از کمبود بودجه، تخصص، و توجه کافی رنج می‌برند.

بنا بر این گزارش، اگرچه میزان کامل آلودگی ناشی از مهمات خوشه‌ای همچنان ناشناخته است، با توجه به استفادۀ مکرر از مهمات خوشه‌ای طی ۱۱ سال گذشته در سوریه، بدیهی است که این آلودگی گسترده است.

تعداد حوادث مربوط به مواد منفجرۀ باقی‌مانده از جنگ در سال جاری در مقایسه با سال ۱۳۹۹ مجموعاً ۲۳ درصد افزایش داشته است.

تیم‌های کلاه‌سفید با موفقیت تعداد زیادی از مواد منفجرۀ باقی‌مانده را پاک‌سازی کرده‌اند. آنها تلاش می‌کنند آگاهی محلی نسبت به این موضوع را افزایش دهند و نسبت به چگونگی برخورد با اشیاء مشکوک و احتمالاً آسیب‌پذیر دستورالعمل‌هایی را ارائه کنند.

خالد الخطیب، از داوطلبان عضو کلاه‌سفیدها، به المشارق گفت که مهمات منفجرنشده بزرگترین تهدید برای غیرنظامیان در شمال سوریه است.

او گفت که برخی از آنها توسط گروه‌های افراط‌گرا و جناح‌های مسلح در منطقه به‌جا گذاشته شده‌اند، و برخی دیگر بقایای بمب‌هایی هستند که توسط هواپیماهای جنگی روسیه به زمین انداخته شده‌اند.

پاک‌سازی مناطق مسکونی و کشاورزی

الخطیب گفت که تیم‌های کلاه‌سفیدها که در پاکسازی مهمات و بمب‌های خوشه‌ای تخصص دارند، اولویت را به مناطق مسکونی و کشاورزی می‌دهند.

به‌گفتۀ او، بیشتر قربانیان این بمب‌های خوشه‌ای کودکان و کشاورزان هستند. الخطیب افزود، تیم‌های کلاه‌سفیدها مرتب از مناطق مسکونی، مدارس، و مزارع بازدید می‌کنند تا دربارۀ این خطر به غیرنظامیان آموزش دهند.

او گفت، به مردم دستور داده شده است که از اشیاء مشکوک دوری کنند و چنانچه با آنها رو‌به‌رو شدند، با نزدیکترین مرکز دفاع غیرنظامی تماس بگیرند.

الخطیب افزود که تیم‌های کلاه‌سفیدها تاکنون در سال جاری ۲۱ انفجار ناشی از بقایای جنگ در شمال غرب سوریه را ثبت و گزارش‌هایشان را به سازمان‌های بین‌المللی ارائه کرده‌اند.

او گفت که در این حملات، ۱۷ نفر، از جمله ۵ کودک، کشته و ۲۴ تن دیگر، از جمله ۱۴ کودک و زن، مجروح شده‌اند.

به‌گفتۀ الخطیب، در سال جاری، کلاه‌سفیدها بیش از ۷۸۰ عملیات مین‌زدایی را در تقریباً ۲۶۰ منطقه که این مهمات در آن قرار داشت، اجرا کرده‌اند و با اجرای ۴۴۹ عملیات مین‌روبی ۵۲۴ نوع مهمات را پاکسازی کرده‌اند.

او گفت که تیم‌های کلاه‌سفیدهای متخصص در زمینۀ مهمات منفجر‌نشده رسماً به ائتلاف بین‌المللی حذف مهمات خوشه‌ای پیوسته‌اند. او افزود، این امر از طریق ارائۀ آموزش و تجهیزات این تیم‌ها را تقویت خواهد کرد.

ناجی بایراقدار، کارگر ساختمانی که در یک اردوگاه آوارگان در بخش روستایی استان ادلب ساکن است، به المشارق گفت که برادرزاده‌اش را در یک انفجار بمب خوشه‌ای از دست داده است.

او گفت، خواهرش که تقریباً هرروز با خانواده‌اش در باغ‌های زیتون کار می‌کند، همیشه فرزندانش را نزدیک نگه داشته و آنها را از چشم خود دور نمی‌کند.

با این حال، یک مرتبه، پسر ۹ ساله‌اش از او دور شد و بلافاصله بر اثر انفجار یک بمب خوشه‌ای که پیدا کرده بود، کشته شد.

افزایش آگاهی عمومی

هانی النعمان، یکی از ساکنان ادلب، گفت که مهمات منفجرنشده و بمب‌های خوشه‌ای برای غیرنظامیان در شمال غرب سوریه امری بسیار نگران‌کننده است؛ چرا که در این مناطق چندین اردوگاه آوارگان قرار دارد که در گذشته تحت گلوله‌باران شدید قرار گرفته‌اند.

او به المشارق گفت که برخی از این مناطق مملو از مهمات باقی‌مانده از جنگ است.

او گفت که ادلب یک منطقۀ کشاورزی با انبوهی از باغ‌های زیتون و مزارع است که نیاز به شخم زدن به‌طور منظم دارند، و این امر منجر به انفجار بمب‌هایی می‌شود که پیش رو قرار دارند.

او گفت که چندین انفجار در خانه‌هایی که گلوله‌باران شده بودند رخ داده است؛ از جمله خانه‌هایی که به آوارگان داخلی پناه می‌دهند، اگرچه انفجارهای مکرر ساکنان را محتاط تر کرده است.

النعمان گفت، کلاه‌سفیدها برای نجات غیرنظامیان جان خود را به خطر انداختند.

او افزود، کارزارهای آگاهی‌بخشی که آنها برپا می‌کنند نیز نقش کلیدی در کاهش تعداد صدمات، به‌ویژه در میان کودکان، ایفا می‌کند؛ چرا که بسیاری از کودکان دوست دارند با هر چیزی که پیدا می‌کنند، بازی کنند.