باج‌خواهی روسیه از جهان با محاصرۀ اوکراین و تهدید به ایجاد قحطی

کیف - روسیه همچنان به مسدود کردن بندرهای اصلی اوکراین در دریای سیاه و دریای آزوف ادامه می‌دهد و با این کار با تهدید به تشدید بحران فزایندۀ غذایی از جهان باج‌خواهی می‌کند.

تهاجم همه‌جانبۀ روسیه به اوکراین که مدتها است سبد نان جهان محسوب می‌شود، باعث کمبود شدید غلات و کود شده، قیمت‌های جهانی را افزایش داده، و صدها میلیون نفر را در معرض خطر گرسنگی قرار داده است.

اوکراین تا پیش از تهاجم روسیه، بزرگترین تولیدکنندۀ روغن آفتابگردان در جهان و یکی از صادرکنندگان عمدۀ گندم بود، اما به‌دلیل محاصرۀ این کشور بیش از ٢۰ میلیون تن غلات صادراتی همچنان در سیلوها و بندرها مسدود شده است.

روز چهارشنبه (٢٥ خردادماه) فیلیپو گراندی، رئیس آژانس پناهندگان سازمان ملل متحد به خبرنگاران گفت بحران گرسنگی می‌تواند باعث شود تعداد زیادی از افراد در سرتاسر جهان آواره شوند.

گراندی گفت تلاش برای مقابله با بحران ناامنی غذایی جهانی که حملۀ روسیه به اوکراین آن را به شکل چشمگیری تشدید کرده است، «به منظور جلوگیری از جابجایی تعداد بیشتری از مردم... دارای اهمیت زیادی است.»

«اگر از من بپرسید چه تعداد... باید بگویم نمی‌دانم، اما این اعداد بسیار بزرگ خواهد بود.»

گراندی گفت: «چنانچه این موضوع به‌سرعت حل و فصل نشود، تأثیر ویرانگری خواهد داشت. البته تأثیر آن در حال حاضر نیز ویرانگر است.»

ایگور سمیولوس، مدیر انجمن مطالعات خاورمیانه در کیف گفت کشورهای آفریقایی و خاورمیانه بیش از همه به ذرت و گندم مسدود شده نیاز دارند.

او گفت: «در کل بین ٤۰% تا ٦۰% غلات اوکراین به کشورهای مختلف خاورمیانه صادر می‌شود.»

«این مقدار سهم زیادی در امنیت غذایی دارد.»

بدتر از همه اینکه فصول کشت اخیر در آفریقا و خاورمیانه کم‌بارش بوده است، همین موضوع تحلیلگران را بر آن داشته است تا نسبت به احتمال بروز قحطی در سرتاسر جهان هشدار بدهند.

اولگ نیویفسکی، معاون آموزش اقتصاد در دانشکدۀ اقتصاد کیف گفت: «اگر در حال حاضر جهان ذخایر غذایی قابل توجهی در اختیار می‌داشت، ممکن بود کمبود صادرات اوکراین با این شدت احساس نشود.»

او گفت: «در چند سال گذشته، برداشت محصول در سطح جهان چندان زیاد نبوده است.»

«در حال حاضر ذخایر غلات به پایین‌ترین میزان خود در ١٥ سال اخیر رسیده است.»

نیویفسکی گفت: «این به‌شرطی است که ذخایر چین را در نظر نگیرید، زیرا هیچ‌کس دقیقاً نمی‌داند چین چقدر غلات در اختیار دارد.»

«باج‌خواهی» غذایی روس‌ها

با مسدود شدن بندرهای اوکراین توسط روسیه، تنها کامیون‌ و قطار می‌تواند گندم و ذرت اوکراین را صادر کند. با این حال، ظرفیت آنها در مقایسه با کشتی‌ ناچیز است.

یک کشتی فله‌بر ٦۰۰۰۰ تن غلات در خود جای می‌دهد؛ حال آنکه یک کامیون معمولی تنها ٤۰ تن بار حمل می‌کند.

نیویفسکی گفت: «ماه گذشته ١/٧ میلیون تن غلات اوکراین صادر شد. نیمی از آن با قطار و نیمی با کامیون حمل شده است. در همین حال، ٢۰ میلیون تن غلات در بندرها باقی مانده است.»

او ادامه داد: «می‌توانید تصور کنید؟ راه‌آهن اینجا نمی‌تواند از پس آن بربیاید.»

سازمان ملل پس از آنکه آنتونیو گوترش، دبیرکل این سازمان در اردیبهشت‌ماه از کیف دیدن کرد، در تلاش است راهی برای بیرون آوردن غلات از اوکراین پیدا کند.

مقامات غربی می‌گویند درخواست روسیه برای لغو تحریم‌های بین‌المللی در ازای رفع انسداد صادرات غلات اوکراین نوعی باج‌خواهی و جنگ غله است.

آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده در یک میزگرد مجازی که در روز ١٦ خردادماه در واشنگتن برگزار شد گفت: «همۀ این اقدامات عمدی است.»

او گفت: «[ولادیمیر] پوتین، رئیس‌جمهوری [روسیه] جلوی ارسال مواد غذایی را می‌گیرد و شدیداً از دستگاه تبلیغاتی خود برای انحراف اذهان نسبت به مسئولیتش در این اقدام یا تحریف آن استفاده می‌کند، چراکه امیدوار است جهان را به تسلیم شدن در برابر خود و پایان دادن به تحریم‌ها وادار کند... این کار نوعی باج‌خواهی است.»

نیویفسکی از دانشکده اقتصاد کیف گفت: «جهان می‌خواهد با استفاده از تحریم‌ها روسیه را نابود کند.»

«روسیه همین کار را با اوکراین انجام می‌دهد - یعنی از نظر اقتصادی این کشور را نابود می‌کند. روسیه می‌داند که محصولات کشاورزی اوکراین از طریق دریا صادر می‌شود، چراکه ٧۰% کل صادرات این کشور از طریق دریا صورت می‌گیرد. این صادرات معادل ٣۰% تولید ناخالص داخلی اوکراین است.»

سرقت روس‌ها

مقامات اوکراین و کارشناسان علوم کشاورزی نسبت به بروز مشکل دیگری نیز هشدار داده‌اند.

میکولا وینیچنکو، معاون ادارۀ توسعۀ کشاورزی- صنعتی در استان زاپوریژیا گفت روسیه نه تنها بندرها را مسدود می‌کند، بلکه غلات را از بخش‌هایی از خاک اوکراین که آن را در اختیار دارد بیرون می‌برد.

او گفت استان زاپوریژیا بیش از ١٣۰۰۰۰ تن غله در اختیار دارد و نیروهای روسی پیشاپیش شروع به سرقت و صادرات این غلات کرده‌اند.

او گفت: «آنها به سراغ سیلوها می‌روند و می‌گویند صاحبان غلات فقط می‌توانند آنها را به کریمه ارسال کنند. اگر سروکله مالک پیدا نشود، معنایش این است که آزاد هستند غلات را با خودشان ببرند. آنها غلات را بار کامیون‌ها می‌کنند و با خود می‌برند.»

وینیچنکو گفت هر روز کشاورزان مناطق اشغالی به او می‌گویند روس‌ها تجهیزات و غلات آنها را از سیلوها غارت می‌کنند.

در استان خرسون که مثل استان زاپوریژیا بخشی از آن توسط روسیه اشغال شده است نیز وضع به همین منوال است.

ولودیمیر مولچانوف، اقتصاددان و دانشمند علوم سیاسی اهل خرسون که مدت‌ها با غول‌های تجارت کشاورزی همکاری داشته است، گفت: نیروهای روسی «عملاً دست به سرقت می‌زنند». آنها غلات را در کامیون‌های ٦۰ تنی تخلیه می‌کنند و به سواستوپل می‌برند.»

او گفت: «بندر سواستوپل هنوز فاقد آمادگی حمل غلات در مقیاس وسیع است. هیچ امکاناتی در آنجا وجود ندارد. به همین دلیل غلات را با بیل‌های مکانیکی معمولی تخلیه می‌کنند. سپس این غلات به سوریه، لبنان، مصر و ترکیه می‌رود، زیرا مردم باید غذایی برای خوردن داشته باشند.»

مولچانوف از طریق منابع خود مطلع شد که هر تن گندم اوکراین در کریمه حدود ١۰۰ دلار قیمت دارد، اما قیمت آن در بازار بین‌المللی چهار برابر می‌شود. روسیه گندم اوکراین را نیز به روسیه ارسال می‌کند و سپس آن را با سود زیادی دوباره می‌فروشد.

او گفت: «این جابجایی‌ها برایشان بسیار ساده است. آنها گندم دزدیده‌شده را به قیمت ناچیزی در کریمه می‌خرند و به سیبری می‌برند. سپس آن را به‌عنوان کالای روسی و به قیمت‌های معمول می‌فروشند و سود خوبی کسب می‌کنند.»

در حال حاضر اوکراینی‌ها راهی برای جلوگیری از غارت محصولات‌شان پیش پای خود نمی‌بینند.

وینیچنکو گفت: «مردم از من می‌پرسند وقتی روس‌ها دارند محصولاتشان را غارت می‌کنند، چه کاری از دستشان برمی‌آید. در حال حاضر تنها کاری که می‌توانند بکنند این است که این نوع حوادث را ثبت کنند، یعنی از پلیس بخواهند این موارد را مستند کند و به سرویس امنیتی اوکراین [SBU] اعلام کند.»

مقامات روسی ترجیح داده‌اند خود را به نادانی بزنند و روایت را عوض کنند.

یک روزنامه‌نگار اوکراینی طی کنفرانس خبری که در روز ١٨ خردادماه در استانبول برگزار شد، صراحتاً از سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجۀ روسیه پرسید: «روسیه تاکنون علاوه بر غلات، چه اقلام دیگری را که در اوکراین به سرقت رفته به فروش رسانده است؟»

پاسخ لاوروف به این سؤال سخنانی تبلیغاتی در مورد حضور «نئونازی‌ها» در اوکراین بود.

همکاری با ترکیه

مقامات اوکراینی تلاش می‌کنند تا از ترکیه کمک بگیرند.

واسیل بودنار، سفیر اوکراین در ترکیه برای دریافت کمک جهت بررسی امکان تحویل غلات اوکراین از طریق آب‌های ترکیه با مقامات ترکیه و اینترپل تماس‌هایی برقرار کرده است.

ترکیه بنا به درخواست سازمان ملل پیشنهاد داده است به ازای ٢٥% تخفیف در قیمت غلات، کاروان‌های دریایی را از بندرهای اوکراین اسکورت کند، اگرچه در این منطقه مین‌هایی وجود دارد که برخی از آنها در نزدیکی سواحل ترکیه مشاهده شده است.

مولود چاووش اوغلو، وزیر امور خارجۀ ترکیه روز چهارشنبه گفت ترکیه آماده میزبانی از نشستی چهارجانبه با حضور سازمان ملل، روسیه و اوکراین به‌منظور ساماندهی وضعیت صادرات غلات از طریق دریای سیاه است.

او گفت سازمان ملل طرحی را برای تسهیل صادرات ارائه کرده است.

وی افزود بر اساس این طرح، می‌توان بدون نیاز به مین‌زدایی گذرگاه‌های امنی را در دریای سیاه به‌منظور صادرات غلات از اوکراین ایجاد کرد.

سمیولوس، مدیر انجمن مطالعات خاورمیانه گفت: «وضعیت چندان امیدوارکننده نیست.»

او گفت: «از یک طرف اوکراین مخالف این مسئله نیست که به ترک‌ها فرصتی بدهد تا از این وضعیت سود ببرند، اما از طرف دیگر خطرات زیادی وجود دارد.»

«اگر روس‌ها بخواهند به بندرهایی حمله کنند که برای حمل غلات بازگشایی می‌شوند، آیا ترکیه به آن [حملات] پاسخ خواهد داد؟ من این‌طور فکر نمی‌کنم».