زبانه کشیدن شعله‌های ناامیدی در جنوب عراق در اثر فقر به رغم ثروت فراوان نفتی

بصره - نفت در استان بصره در جنوب عراق بی‌دریغ جریان دارد، اما بخش بسیار اندکی از این ثروت به سمت مردم سرازیر می شود و بسیاری از آنها برای گذران زندگی خود با مشکل مواجه هستند.

سجاد، ۱۷ ساله که در شهر بصره زندگی می کند، گفت، او «نه فردایی دارد» و نه امروزی. او نیز همانند سایر جوانان می گوید که فقط زنده است که این وضعیت، خود نمادی زنده از گرفتاری‌های این شهر است.

استان بصره حدود ۷۰ درصد از نفت خام عراق را تولید می کند و پس از عربستان سعودی، دومین صادرکننده بزرگ نفت در خاورمیانه است.

با این حال، این استان به ویژه بر اثر مشکلات فروانی که عراق به آنها دچار شده است، شدیداً آسیب دیده است، کشوری که هنوز در حال پشت سر گذاشتن سال جنگ و آشوب است.

باریک شوبر، اقتصاددان عراقی، با توجه به فقدان آمار رسمی، برآورد کرد که میزان بیکاری در بصره بر ۲۰ تا ۲۵ درصد جمعیت و تقریباً ۳۰ درصد جوانان تأثیر می گذارد.

بر اساس آمار بانک جهانی، این نرخ در سطح ملی برابر با ۱۳.۷ درصد است.

استان بصره و چهار میلیون تن ساکنان آن با مشکلاتی از جمله منابع ناکافی آب و برق، فرسودگی جاده ها و آلودگی سمی ناشی از استخراج هیدروکربن ها مواجه هستند.

«مردم عصبانی هستند»

اما آنچه بیش از همه ویران‌کننده است، ناامیدی جوانان است.

سجاد و جواد که هر دو ۱۶ ساله هستند و دور قلیان جمع شده اند، نمیی توانند دلیلی برای خوشبینی پیدا کنند.

سجاد شاغل نیست، اما جواد گفت که او «هشت تا ۱۳ ساعت در یک رستوران زحمت می کشد تا بتواند ۷ هزار دینار عراقی (حدود ۴.۸ دلار) در روز درآمد کسب کند.»

سجاد، که در ساحل آبراه شط‌ العرب -- یعنی جایی که رودخانه های دجله و فرات به هم مر سیند -- نشسته است، می گوید: «در اینجا آینده وجود ندارد؛ می خواهم به بغداد بروم.»

البته سرمایه گذاری هایی انجام شده است، از جمله ساخت یک استادیوم جدید پیش از مسابقات فوتبال جام خلیج که قرار است در دی ۱۴۰۲ در بصره برگزار شود.

اما درغم الجوادی، معاون فرماندار بصره، اذعان داشت که «مردم خشمگین هستند.»

او دولت در بغداد را مسئول توزیع ناعادلانه بودجه فدرال می دانست.

او به خبرگزاری فرانسه گفت: «در سال ۱۴۰۰، بودجه عراق حدود ۱۳۰ هزار میلیارد دینار عراق (۸۹ میلیارد دلار) است، اما مبلغ اختصاص یافته به بصره کمتر از یک هزار میلیون دینار است.»

این میزان شاید ۷ درصد از کل بودجه باشد، در حالی که بیش از ۱۰۸ هزار میلیارد بودجه از بصره به دست می آید.

نفوذ ایران

مرتضی، یک جوان ۲۷ ساله ساکن بصره، بر این باور است که این بغداد نیست که مقصر است، بلکه مقامات محلی مقصر هستند.

وی توضیح داد که قبل از همه گیری کرونا، یک مغازه بستنی فروشی بدون مجوز داشت.

او که به دلیل این که «برخی از افراد» برایش مشکل ایجاد نکنند، خواست نام خانوادگیش منتشر نشود، گفت: «سپس مقامات مشاغل غیرقانونی از جمله مغازه من را تعطیل کردند.»

او در انتخابات پارلمانی عراق در ۱۸ مهر ماه به یک نامزد مستقل و غیروابسته به احزاب اصلی رأی داد؛ چرا که «بر این باورم که می تواند این اوضاع را تغییر بدهد.»‌

این انتخابات شکست سنگینی برای شبه‌نظامیان طرفدار ایران محسوب می شد.

اما از نظر بسیاری افراد، ریشه نارضایتی ها در جای دیگری است.

بصره در اواسط سال ۱۳۹۷ کانون اعتراضات گسترده بود که خود پیش‌درآمدی بود برای اعتراضات سراسری که از مهرماه ۱۳۹۸ کشور را به لرزه درآورد.

خشم مردم در بصره به دلیل فساد، ضعف خدمات عمومی، و مهمتر از همه، نفوذ کشور همسایه، یعنی ایران، فوران کرد و کنسولگری این کشور در این شهر به آتش کشیده شد.

تهران مدت هاست که از طریق برخی احزاب سیاسی و همچنین جناح های نیروهای حشد الشعبی بر عراق اعمال نفوذ کرده است.

در بصره، برخی افراد «گروه های وفادار به تهران» را به اعمال نفوذ زیانبار و نفوذ در بافت اقتصادی متهم می کنند.

یکی از این قبیل منتقدان از ذکر نامش خودداری کرد، گفت: «اگر اسم من منتشر شود، برای من خطر کشته شدن وجود دارد.»‌

ساکنان بصره در مصاحبه با دیارنا در سال ۱۳۹۸ گفتند که آنها بر این باورند نفت این استان توسط شبه‌نظامیان مورد حمایت ایران غارت می شود و درآمد حاصل به مصرف سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران می رسد.

در همین حال، حملات موشکی منتسب به این شبه‌نظامیان بر شرکت های انرژی بین المللی، از جمله شرکت نفتی آمریکایی هالیبرتون و شرکت نفتی ایتالیایی «انی» تأثیر گذاشته است؛ چراکه در ۱۷ فروردین ۱۳۹۹ محل فعالیت مشترک این دو شرکت در بصره با پنج راکت مورد حمله قرار گرفت.

پارتی‌بازی برای پیدا کردن شغل

به گفته مرتضی، با وجود گذشت سه سال از تظاهرات بصره تغییر چندانی رخ نداده است. او شغل های نامشخصی دارد و رؤیایش استخدام شدن «توسط دولت» است.

در این استان جنوبی، بیش از هر قسمت دیگری از کشور داشتن شغل در بخش نفت به عنوان پاداش نهایی حاصل از وعده ثبات و رفاه تلقی می شود.

اما به گفته مک اسکلتون، مدیر اجرایی مؤسسه مطالعات منطقه ای و بین المللی مستقر در اقلیم کردستان عراق، دستیابی به شغل در صنعت نفت بصره از طریق پارتی بازی صورت می گیرد.

او توضیح داد: «هریک از احزاب عمده اکثریت شیعه بر سر به دست گرفتن شرکت نفت بصره رقابت می کنند؛ آنها بر سر قراردادهای امنیتی در میادین نفتی و بر سر دارایی های مختلف با یکدیگر رقابت می کنند.»

اما به گفته او، داشتن «رابطه» برای راهیابی به این فضا ضروری است. او افزود: «در نهایت در خصوص اینکه چند نفر می توانند از این حوزه های مختلف قدرت بهره مند شوند، نوعی محدودیت وجود دارد.»‌

سجاد، که عمویش در وزارت نفت کار می کند، گفت، بعضی از عراقی ها با وجود داشتن رابطه، باز هم دستشان کوتاه است.

این جوان با لحنی شکایت‌آمیز گفت، بزرگان اقوامش قبلاً «دو نفر از خانواده اش را استخدام کرده اند » و به همین دلیل «نمی توانند من را استخدام کنند.»‌