سوءاستفاده روسیه از خاک سوریه برای پیشبرد مداخله نظامی خود در لیبی

مهلت تعیین شده سازمان ملل متحد برای بیرون رفتن نیروهای خارجی از لیبی سپری شده است، اما هیچ نشانه ای از قصد روسیه برای اجرای آن مشاهده نمی شود.

درست برعکس، عملیات ساخت مجموعه عظیمی از سنگرها در سراسر لیبی توسط مزدوران گروه واگنر، گروهی که مورد حمایت کرملین است، نگرانی ها را در مورد اهداف بلندمدت روسیه در آن کشور جنگزده افزایش داده است.

یک مسئول اطلاعاتی آمریکا به سی ان ان گفت که این سنگرها نشانه ای هستند مبنی بر این که گروه واگنر «برای استقرار بلند مدت آماده می شود.» گروه واگنر یک گروه شبه نظامی است که در خدمت پیشبرد دستور کار ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه، است.

استفاده کردن از گروه واگنر به کرملین اجازه می دهد منافعش را به پیش ببرد و جنگ ترکیبی خود را تحت پوشش انکارپذیری قابل قبول اجرا کند.

واگنر در کشورهایی که کرملین دارای منافع راهبردی و ژئوپلتیکی است، عملیات نظامی انجام می دهد. این موضوع در بسیاری از نقاط ناآرام در سراسر جهان از جمله جمهوری آفریقای مرکزی، اوکراین، سودان، سوریه، ونزوئلا، و سایر نقاطی که مسکو می خواهد در آنها نفوذ پیدا کند، مشاهده می شود.

این مسئول اطلاعاتی می گوید که طولانی ترین حضور جهانی واگنر در لیبی بوده است.

استقرار بلندمدت در لیبی

سی ان ان روز ۳ بهمن گزارش داد، این سنگرها که در تصاویر ماهواره ای دیده شدند، حدوداً در فاصله ۷۰ کیلومتری جنوب شهر ساحلی سرت به سوی الجفره، محلی که تحت تسلط واگنر است، امتداد دارد و با مجموعه ای از تمهیدات گسترده به شدت تقویت شده است.

یک توافق صلح که در مهر ماه با میانجیگری سازمان ملل متحد میان دولت توافق ملی، که به صورت بین المللی به رسمی شناخته شده است، و ارتش ملی لیبی، که مورد حمایت روسیه است و تحت رهبری ژنرال خلیفه حفتر قرار دارد، تصریح کرد که همه نیروهای خارجی باید تا قبل از روز ۴ بهمن آن کشور را ترک کنند.

ریچارد میلز، سفیر موقت ایالات متحده در سازمان ملل متحد، روز ۹ بهمن در یک جلسه شورای امنیت ملل سازمان ملل متحد در لیبی گفت: «ما از همه طرف های خارجی می خواهیم ... که به حاکمیت لیبی احترام بگذارند و بی درنگ همه مداخله های نظامی در لیبی را متوقف کنند.»

وی همچنین خواستار «پاکسازی مزدوران خارجی و نیروهای نیابتی نظامی که آنها در لیبی جذب، تأمین مالی، اعزام، و حمایت کرده اند،» شد.

بنا بر برآورد سازمان ملل متحد، حدود ۲۰ هزار نیروی خارجی و مزدور در لیبی حضور دارند.

صلاح الدین النمروش، وزیر دفاع دولت توافق ملی، به سی ان ان گفت: «من فکر نمی کنم کسانی که امروز در حال حفظ سنگر و این مواضع هستند، به این زودی ها بخواهند آنجا را ترک کنند.»‌

کلودیا گاتزینی، از گروه بحران بین المللی، می گوید که این سنگر «نگران کننده» است.

او به سی ان ان گفت: «این ادامه دارد و نشان می دهد که مسکو مصمم است حضورش در لیبی را تقویت کند.»

تحلیلگران می گویند که اقدامات روسیه در لیبی به عنوان راهی برای حضور نظامی آن کشور در امتداد جنوب مدیترانه، یک دهن کجی بالقوه به منافع ایالات متحده و ناتو، و نیز دروازه ای برای ورود به آفریقا انجام شده است.

در این میان دسترسی پیدا کردن به منافع صنعت نفت لیبی هم یک امتیاز مضاعف خواهد بود.

تحرکات مشکوک جت ها در سوریه

حضور جنگنده های میگ-۲۹ در سوریه نشانه دیگری مبنی بر این است که کرملین در حال جا به جا کردن تمرکز و منابع خود به لیبی است.

نیروهای روسیه برای مدت بیش از پنج سال در حال پشتیبانی از بشار الاسد، رئیس جمهوری سوریه، بوده اند.

هواپیماهای سوخو-۲۴ روسیه نخستین بار در سال ۱۳۹۴ وارد سوریه شدند. از آن زمان تاکنون، این هواپیماها جت های جنگنده اصلی هستند که حملات هوایی مرگبار را در آن کشور انجام می دهند.

بمباران عامدانه اهداف غیرنظامی، از جمله بیمارستان ها، توسط جنگنده های روسیه موجب مرگ نزدیک به هفت هزار غیرنظامی سوری شده و حدود یک میلیون نفر را آواره کرده است.

اما شواهد اخیر نشان دهنده افزایش حضور هواپیماهای میگ-۲۹ در سوریه است. این تحول موجب شگفتزدگی ناظران شده است. آنها از این بابت که روسیه آن هواپیماها را به آن کشور اعزام کرده است، به ویژه پس از سال ها که هواپیماهای سوخو-۲۴ انجام این وظایف را بر عهده داشتند، متعجب هستند.

تحلیلگران می گویند که تغییر این جت ها نشان می دهد که مسکو از سوریه به عنوان یک نقطه ترانزیت و مکانی برای استقرار تجهیزات و جنگنده عازم لیبی استفاده می کند.

شواهد به دست آمده طی یک سال گذشته نیز مؤید این ادعاهاست.

رسانه های روسی اوایل ماه جاری با استفاده از تصاویر ماهواره ای شش فروند جنگنده میگ-۲۹ را که وابستگی آنها معلوم نبود، در پایگاه هوایی حمیمم در سوریه شناسایی کردند.

اردیبهشت ماه گذشته، زمانی که کرملین در حال ارسال ۱۴ فروند میگ-۲۹ و سوخو-۲۴ به لیبی از طریق سوریه در حمایت از حفتر و گروه واگنر بود، دست روسیه رو شد.

ستاد فرماندهی آفریقای ایالات متحده آمریکا (آفریکام) در آن زمان با انتشار بیانیه ای گفت: «این هواپیماهای جنگنده روسی که از یک پایگاه هوایی در روسیه برخاسته بودند، پس از یک توقف ترانزیت در سوریه وارد لیبی شدند. بنا بر ارزیابی ها، این هواپیماها در سوریه به منظور استتار مبدأ روسی شان، دوباره رنگ آمیزی شده بودند.»

ژنرال استیون تاونسند، فرمانده آفریکام، گفت: «نه ارتش ملی لیبی و نه شرکت های نظامی خصوصی بدون حمایت حکومتی - حمایتی که آنها از روسیه دریافت می کنند - قادر به مسلح کردن، عملیاتی کردن، و نگهداری از این جنگنده ها نیستند.»

ستاد فرماندهی آفریقای ایالات متحده آمریکا تیر ماه چند تصویر ماهواره ای را منتشر کرد. این تصاویر نشان می دادند که مسکو با تحویل دادن هواپیماهای جنگنده، خودروهای زرهی، سامانه های پدافند هوایی، و تجهیزات به حمایت خود از گروه واگنر در لیبی ادامه داده است.

همزمان، گروه واگنر در حال انجام هماهنگی های لازم برای اجرای یک عملیات گسترده استخدام جوانان سوریه برای جنگیدن به عنوان نیروهای مزدور در لیبی بوده است. گروه واگنر این کار را با کمک یک حزب سیاسی مورد حمایت رژیم اسد انجام داده است.

طولانی شدن بیش از حد حضور

اسد باید هم این سوال را مطرح کند که: آیا پوتین واقعاً نسبت به سوریه متعهد است یا فقط دارد از آن کشور به عنوان یک ایستگاه مناسب برای پیشبرد جنگ های نیابتی کرملین در نقاط دیگر استفاده می کند؟

مسکو از سال ۱۳۹۴، یعنی از زمانی که اقدام به حمایت از رژیم سوریه کرد، چندین تعهد جدید پرهزینه را بر عهده گرفته است.

گروه واگنر در سال ۱۳۹۷ وارد لیبی شد. این گروه اکنون برای مدت حدوداً سه سال مشغول حمایت از حفتر بوده است.

مسکو از سال ۱۳۹۷ رهبری یک رشته تلاش های تهاجمی دیپلماتیک و مالی را در جمهوری آفریقای مرکزی به دست گرفته است. مسکو این اقدام را در ازای امتیازاتی که به شرکت های روسی جهت بهره برداری از منافع معدنی، به ویژه طلا و الماس، در جمهوری آفریقای مرکزی داده شده، انجام داده است.

اواخر سال ۱۳۹۸، زمانی که شورشیان تهدید کردند انتخابات مجلس و ریاست جمهوری را در جمهوری آفریقای مرکزی مختل می کنند، مسکو ۳۰۰ «مربی نظامی» را به آن کشور اعزام کرد. این انتخابات روز ۷ دی گذشته برگزار شد.

کرملین همچنین سلاح هایی را به جمهوری آفریقای مرکزی فرستاده و از حامیان علنی فوستن آرکانژ توادرا، رئیس جمهوری آن کشور، بوده است. اواخر مهر ماه و پیش از برگزاری این انتخابات، خودروهای زرهی پوشیده شده با پرچم های روسیه و جمهوری آفریقای مرکزی در خیابان های بنگی، پایتخت آن کشور، گشتزنی می کردند.

در سال ۱۳۹۹، پس از آن که آذربایجان در جریان یک جنگ شش هفته ای ارمنستان و منطقه ناگورنو-قره باغ که از جمهوری آذربایجان جدا شده است را مورد حمله قرار داد، کرملین یک نیروی دو هزار نفره «صلح‌بانی» را اعزام کرد. بنا بر پیمان پایان جنگ، نیروهای روسیه دست کم برای مدت پنج سال در آذربایجان خواهند ماند.

در همین حال و در رویدادهایی که پیش از مداخله روسیه در سوریه اتفاق افتاده است: نیروهای روسیه و جدایی طلبان مورد حمایت آن کشور در شرق اوکراین با نیروهای اوکراینی جنگیده اند؛ نیروهای روسیه یک پنجم گرجستان را تصرف کرده اند؛ ‌و نیروهای روسیه از بقایای حکومت ترانسنیستریا در مولداوی پشتیبانی کرده اند.

انکارهای روسیه

روسیه به رغم وجود شواهد فراوان، داشتن هر گونه نیروی نظامی در لیبی را انکار می کند.

یک سخنگوی نمایندگی آن کشور در دی ماه به خبرگزاری فرانسه گفت: «ما در خاک لیبی هیچ پرسنل یا نیروی نظامی نداریم. بنا بر این، هیچ گونه مداخله نظامی روسیه در لیبی وجود ندارد.»

«اگر چنانچه شهروندان روسیه به عنوان مزدور در آنجا حضور داشته باشند - احتمال این که نمی توانیم به طور کامل از آن صرفنظر کنیم - باید از کسانی که آنها را استخدام کرده اند، خواسته شود تا آنها را خارج کنند.»‌