مسیر مبهم صلح و ثبات لیبی با تهدید مزدوران خارجی

سرت، لیبی -- در شرایطی که صلح و ثبات سیاسی دست ‌یافتنی به نظر می ‌رسد، رهبران لیبی و متحدان بین ‌المللی آن دوباره خواستار خروج قریب به ۲۰ هزار نیروی مبارز خارجی شدند و گفتند این نیروها آینده کشور را تهدید می‌ کنند.

پارلمان لیبی پس از دو روز گفتگوی فشرده تحت شرایط امنیتی شدید در شهر سرت واقع در بخش مرکزی این کشور، روز چهارشنبه (۲۰ اسفند) به کابینه عبدالحمید دبیبه، نخست ‌وزیر موقت، رأی اعتماد داد.

دبیبه ضمن تشکر از قانونگذاران «به دلیل اولویت دادن به منافع ملت نسبت به هر چیز دیگری»، گفت: «وقت آن رسیده است که از دوران جنگ و نفاق عبور کنیم.»

او بعد از اتمام رأی‌ گیری، طی یک سخنرانی کوتاه اما احساسی افزود: «لیبی یکدل و متحد است.»

مزدوران خارجی «باید بروند»

دبیبه طی بررسی‌ های روز قبل، خواستار خروج مزدوران خارجی از کشور شد.

او به پارلمان گفت: «مزدوران به‌ مثابه خنجری در پشت ما هستند -- آنها باید بروند. حضور آنها ناقض استقلال ماست.»

دبیبه با محکوم کردن «کارزار بی ‌امان» این مزدوران، آنها را این گونه توصیف کرد: «کسانی که می‌ خواهند کشورمان را نابود کنند، می‌ خواهند آن را اشغال کنند.»

لیبی بین دولت وفاق ملی مستقر در طرابلس، پایتخت این کشور، که از سوی سازمان ملل متحد به رسمیت شناخته می ‌شود و ارتش ملی لیبی که مورد حمایت روسیه است و رهبری آن را ژنرال مستبد خلیفه حفتر بر عهده دارد تقسیم شده است.

در مهر ماه، یک توافق صلح با وساطت سازمان ملل بین دو طرف حاصل شد، که به موجب آن همه نیروهای خارجی باید تا ۴ بهمن از کشور خارج می ‌شدند.

آن ضرب‌ الاجل رسید و گذشت و مزدوران گروه واگنر که از حمایت کرملین برخوردارند به جای اینکه برای خروج آماده شوند ظاهراً «قصد ماندن طولانی ‌مدت دارند» و به گفته منابع اطلاعاتی آمریکا، سنگرهای بسیار بزرگی در سراسر لیبی ساخته‌ اند.

این سنگرها در تصاویر ماهواره ‌ای قابل مشاهده است و در جنوب لیبی به طول حدود ۷۰ کیلومتر از سرت به سمت جفره، که تحت نظارت گروه واگنر قرار دارد، امتداد یافته و با استحکامات مفصلی تقویت شده است.

صلاح ‌الدین نمروش، وزیر دفاع دولت وفاق ملی، در دی ‌ماه به سی ‌ان ‌ان گفت: «من فکر نمی ‌کنم کسی که امروز دارد سنگر می‌ سازد و این استحکامات را انجام می‌ دهد به این زودی‌ ها قصد رفتن داشته باشد.»

سرمایه ‌گذاری کرملین روی لیبی

واشنگتن پست روز ۹ اسفند گزارش کرد در ۱۸ ماه گذشته، بیش از ۳۳۰ هواپیمای نظامی روسیه -- که علائم مشخصه روس بودنشان جدا شده است -- از طریق سوریه نیروهای مبارز و تسلیحات وارد لیبی کرده ‌اند از جمله یک مورد که همین ۱۷ آذر در میانه یک آتش‌ بس چند ماهه وارد این کشور شد.

یک دیپلمات ارشد غربی که به اطلاعات سری آمریکا در مورد جنگ لیبی دسترسی دارد گفت در برهه‌ ای که چشم‌ انداز واقعی برای صلح وجود دارد و جنگ متوقف شده است، روسیه و کشورهای دیگر با امید به سهم داشتن در آینده لیبی «به این کشور رخنه می‌ کنند.»

سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، به طرز غیرمنتظره‌ ای در مورد نقش مسکو در پایان دادن به کشمکش -- یا تداوم همیشگی آن -- شفافیت به خرج داد.

او در آذر ماه طی بیانیه ‌ای که در آن هیچ اشاره ‌ای به رهبران لیبی نشده بود گفت: «برای پایان دادن به این کشمکش، باید به منافع همه عوامل خارجی احترام گذاشت.»

تحلیلگران می‌ گویند رژیم روسیه برای راه یافتن به آفریقا و همچنین برای تقویت حضور نظامی خود در امتداد سواحل جنوبی مدیترانه، که توهینی بالقوه برای منافع اروپا و ناتو به شمار می‌ رود، دارد روی لیبی سرمایه ‌گذاری می ‌کند.

کرملین با استفاده از گروه واگنر می ‌تواند زیر پوشش یک انکار موجه‌ نما منافع خود را پیش ببرد و جنگاوری چندجانبه خود را به انجام برساند.

گروه واگنر در کشورهایی که کرملین منافع راهبردی و ژئوپلیتیک دارد عملیات نظامی انجام می ‌دهد و در بسیاری از نقاط داغ سراسر جهان که مسکو قصد نفوذ دارد، از جمله جمهوری آفریقای مرکزی، اوکراین، سودان، سوریه، ونزوئلا و کشورهای دیگر، صحنه ‌های مشابهی به چشم می‌ خورد.

برآورد می ‌شود گروه واگنر که در سال ۱۳۹۷ وارد لیبی شد، بیشترین نفوذ خارجی خود را در این کشور داشته باشد. به گفته سازمان ملل متحد، سایر شرکت ‌های امنیتی خصوصی روس نیز در این کشمکش دست دارند.

کرملین برای دیگر نقاط داغ آفریقا نیز نقشه‌ ها کشیده، خصوصاً در جمهوری آفریقای مرکزی که از سال ۱۳۹۷ مورد تهاجم دیپلماتیک و پولی مسکو بوده است؛ روسیه به دنبال استثمار ثروت معدنی این کشور، به‌ ویژه معادن طلا و الماس است.

درس ‌های سوریه

به گفته تحلیلگران، لیبی باید با نگاه به دخالت روسیه در جنگ سوریه درس بگیرد.

کرملین سال ‌ها در حمایت از بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه، و به منظور افزایش نفوذ ژئوپلیتیکی خود پول و نیروی نظامی به جنگ سوریه تزریق کرده است.

بسیاری از آن نیروهای مبارز مزدوران روسیه هستند، از جمله اعضای گروه واگنر و وگا، یک شرکت نظامی خصوصی وابسته به روسیه و اوکراین.

طی سال ‌های اخیر آن قدر شرکت ‌های نظامی خصوصی وارد سوریه شده ‌اند که نقش ارتش سوریه را کمرنگ کرده ‌اند.

عبدالکریم احمد، تحلیلگر مسائل نظامی و امنیتی و افسر بازنشسته ارتش مصر، گفت تشکیل این شرکت ‌ها «به دروازه ‌ای برای ورود کشورها و عوامل دیگر از داخل و خارج سوریه برای انجام فعالیت ‌ها و عملیات ‌های نظامی در راستای اجرای نقشه‌ هایشان» تبدیل شده است.

شبکه حقوق بشر سوریه با انتشار گزارشی در شهریور ۱۳۹۸ کرملین را به ارتکاب «صدها جنایت جنگی» متهم کرد که از سال ۱۳۹۴ در طول عملیات ‌های نظامی آن در سوریه رخ داده است.

بمباران عامدانه اهداف غیرنظامی، از جمله بیمارستان‌ها، توسط هواپیماهای جنگی روسیه باعث جان باختن دست‌کم ۷ هزار غیرنظامی سوری و آوارگی حدود یک میلیون نفر شده است.

از طرف دیگر، از دستگاه نظامی رژیم سوریه که در اثر یک دهه جنگ تضعیف شده اینک تنها پوسته ‌ای توخالی باقی مانده است که آن هم تحت سلطه قدرت ‌های خارجی نظیر ایران و خصوصاً روسیه فعالیت می‌ کند.

این نیروها دیگر به صورت یک ارتش منسجم عمل نمی‌ کنند بلکه به ملغمه ‌ای از نیروهای عادی و شبه ‌نظامیان متحد رژیم تبدیل شده‌ اند که قدرت ‌های خارجی بر سر سلطه و استفاده از هر کدامشان برای پیشبرد اهداف خود به رقابت افتاده ‌اند.

فرصتی سرنوشت‌ ساز برای اتحاد

متحدان بین ‌المللی لیبی می ‌گویند بحران لیبی تاریخچه‌ ای به اندازه خود جنگ داخلی این کشور دارد، اما اینک فرصتی واقعی برای رسیدن به صلح و اتحاد به چشم می ‌خورد -- البته مادامی که همه نیروهای مبارز و مزدوران خارجی از این کشور بیرون بروند.

مأموریت سازمان ملل متحد در لیبی ضمن تحسین رهبران این کشور به دلیل «تلاش‌ های وطن ‌پرستانه» شان برای رأی اعتماد به دولت وفاق، طی بیانیه ‌ای گفت: «لیبی اکنون فرصت نابی برای حرکت به سمت اتحاد، ثبات، شکوفایی، آشتی و اعاده استقلال کامل خود دارد.»

اتحادیه اروپا روز پنجشنبه از این رأی استقبال کرد و هشدار داد ممکن است «غارتگران» خارجی یا داخلی را که برای تضعیف تلاش‌ های صلح‌ آمیز تلاش می ‌کنند تحریم کند.

اتحادیه اروپا خواستار توافق آتش ‌بس، تحریم تسلیحاتی و احترام به درخواست‌ های خروج همه مبارزان و مزدوران خارجی شد.

وزرای امور خارجه فرانسه، آلمان، ایالات متحده، ایتالیا و انگلیس در بیانیه مشترکی خواستار «خروج همه مبارزان و مزدوران خارجی از سراسر لیبی» شدند.

در این بیانیه آمده است: «این مهم گامی بنیادین در مسیر رسیدن به همبستگی نهادهای لیبی و یک راهکار سیاسی جامع برای بحرانی است که لیبی و مردم این کشور را در بوته آزمایش گذاشته است.»