ورود تیم تحقیقات بین المللی به ووهان؛ چه شواهد و مدارکی به دست خواهد آمد؟

ووهان، چین -- تیمی از تحلیلگران سازمان بهداشت جهانی پس از مدت ها تأخیر و کشمکش های سیاسی سرانجام برای انجام تحقیقات درباره خاستگاه های ویروس کرونا وارد ووهان چین شد. ورود این تیم به ووهان یک سال پس از ظهور این ویروس بوده است.

این تیم بین المللی متشکل از ۱۳ دانشمند روز پنجشنبه ۲۵ دی برای انجام مأموریت خود وارد آن منطقه شد. در زمان ورود آنها، مسئولان چینی در پوشش های حفاظتی ویژه با آنها دیدار کردند و از گلوی آنها نمونه بزاق گرفتند. اعضای این تیم سپس به یک هتل منتقل شدند. آنها باید قبل از آغاز کارشان به مدت دو هفته در آن هتل قرنطینه شوند.

کمتر کسی در این موضوع که شیوع این ویروس - ویروسی که جهان را به زانو درآورده است - در سال ۱۳۹۸ از یک بازار تره بار آغاز شد، تردید دارد. در آن بازار جانوران وحشی، از جمله خفاش، به عنوان مواد خوراکی به فروش می رسیدند.

از آن زمان تاکنون، این همه گیری در سراسر جهان شیوع پیدا کرده است. این همه گیری تا به امروز نزدیک به دو میلیون نفر را کشته، ده ها میلیون نفر را آلوده کرده، و اقتصاد جهانی را ویران کرده است.

به گفته سازمان بهداشت جهانی، تعیین کردن مسیر حرکت ویروس از جانوران به انسان ها امری ضروری برای جلوگیری از موارد شیوع آینده است.

اما به رغم مذاکرات دشوار چندین ماهه در مورد صلاحیت این تیم، رژیم چین اوایل ماه جاری از ورود آنها جلوگیری کرده بود. این نشان دهنده حساسیت سیاسی موضوع خاستگاه ویروس است؛ موضوعی که با اقدام کشورها در سرزنش کردن یکدیگر، حدسیات، و انکارها، بسیار مبهم شده است.

مسئولان چینی اواخر سال ۱۳۹۸ با علم به این که یک شیوع مرگبار در راه است، تقریباً به مدت یک هفته چیزی نگفتند. آنها اجازه دادند که ویروس در ووهان پخش شود و به سراسر جهان گسترش پیدا کند و همزمان شواهد و مدارک این شیوع را به طور عمدی پنهان کردند و یا از بین بردند.

مسئولان ووهان در آغاز تلاش کردند این همه گیری را مخفی نگه دارند. آنها سپس چند هفته گرانبها را صرف انکار موضوع امکان انتقال از انسان به انسان کردند.

مسئولان چین در آغاز به صراحت اعلام کردند که آن همه گیری در بازار غذاهای دریایی هووانان در ووهان آغاز شد. اما داده های چین در دی ماه ۱۳۹۸ نشان داد که چندین فقره از موارد ابتلا هیچ ارتباط شناخته شده ای با آن بازار، که اکنون تعطیل شده است، نداشت. این نشان می داد که منبع آنها جای دیگری بود.

روایت ارائه شده توسط چین در اسفند ماه گذشته بار دیگر تغییر کرد. در آن زمان گائو فو، یک مقام کنترل بیماری های چین، گفت که آن بازار نه یک منبع، که یک «قربانی» بوده است. او گفت که آن بازار محلی بوده که فقط عامل بیماری زا در آن تشدید شده است.

اما از آن زمان تاکنون چین نتوانسته است علناً سرنخ ها را به هم ربط دهد. چین صرفاً اطلاعات اندکی را در مورد نمونه های جانوری و محیطی گرفته شده در آن بازار، منتشر کرده است؛ اطلاعاتی که ممکن است به بازرسان کمک کند.

چین همچنین کارشناسان خارجی را کاملاً دور نگاه داشته است.

تلاش برای تغییر روایت

از آغاز این بحران تاکنون، پکن فعالانه تلاش کرده است که انتقادهای مطرح شده در مورد نقش خود در همه گیری ویروس کرونا را رد کند. پکن این کار را با ترویج تئوری های توطئه انجام داده است. اکنون مشخص شده است که پکن سیلی از اطلاعات نادرست درباره این ویروس را در اخبار و رسانه های اجتماعی منتشر کرده است.

رژیم چین در چارچوب آن تلاش ها فعالانه مشغول انتشار روایت «اقدامات قهرمانانه» خود در رابطه با مبارزه با همه گیری کووید-۱۹ بوده است.

پکن همچنین تلاش کرده است که قدرت نرم خود را در جریان این همه گیری تقویت کند. آن حکومت وعده داده است که واکسن های خود را با کشورهای در حال توسعه به اشتراک بگذارد و به این ترتیب «دیپلماسی واکسن» را اجرا کند.

رسانه های حکومتی چین نیز در تلاش بوده اند که به جهان نشان دهند آن کشور همه گیری را پشت سر گذاشته است؛ اما بازدید سازمان بهداشت جهانی در حالی صورت می گیرد که رژیم چین برای از بین بردن بیماری در کانون های جدید شیوع این ویروس، تلاش می کند.

بیش از ۲۰ میلیون نفر در شمال چین در قرنطینه به سر می برند و یک استان وضعیت اضطراری اعلام کرده است. چین در روز ۲۵ دی نخستین مورد مرگ ناشی از کووید-۱۹ در آن کشور طی هشت ماه گذشته را اعلام کرد.

کمیسیون ملی بهداشت چین در همان روز از ۱۳۸ مورد ابتلای دیگر خبر داد. این بالاترین تعداد ابتلای روزانه از اسفند سال گذشته است.

پکن سخت تلاش می کند که قبل از جشن های سال نو قمری در ماه آینده این کانون های محلی ابتلا را ریشه کن کند. همزمان با آغاز سال نو، صدها میلیون مسافر در سراسر کشور جا به جا خواهند شد.

تلاش سازمان بهداشت جهانی برای یافتن پاسخ ها

چین خودش را برای تلاش دانشمندان تیم سازمان بهداشت جهانی جهت بررسی دقیق و موشکافانه روایت آن کشور درباره شیوع ویروس، آماده می کند.

پکن به طور تدریجی و مداوم این ایده را که همه گیری در خارج از مرزهای آن کشور آغاز شد منتشر کرده است. آن حکومت ترجیح می دهد که بر مهار نسبتاً سریع این بحران بهداشت عمومی توسط خود تمرکز کند.

برای نمونه روزنامه دولتی «دیلی پیپل» اوایل آبان ماه در یک پست فیسبوکی گفت که «همه شواهد موجود نشان می دهد که ویروس کرونا در ووهان، واقع در مرکز چین، آغاز نشده است.»

همچنین در آبان ماه پکن به سرعت از یک پژوهش که در یک مجله پزشکی ایتالیایی منتشر شده بود، بهره برداری کرد. آن پژوهش ادعا کرده بود که ویروس کرونا و بیماری کووید-۱۹ از شهریور ماه ۱۳۹۸ در ایتالیا جریان داشت. اما پکن جزئیات اصلی محاسبات انجام شده در این پژوهش را حذف کرده و از اطلاعات علمی ناقص برای افزایش تردیدها در مورد خاستگاه های این همه گیری استفاده کرده است.

اما واقعیت این است که همه شواهد و مدارک، ووهان چین را به عنوان کانون اصلی این بحران جهانی معرفی کرده است. به همین دلیل است که تیم سازمان بهداشت جهانی مصمم بود که تحقیقاتش را از آن جا آغاز کند.

سازمان بهداشت جهانی سخت در تلاش بوده است که مأموریت خود را از مسائل سیاسی مرتبط با آن جدا کند.

پیتر بن امبارک، سرپرست تیم سازمان بهداشت جهانی، هشدار داد که «ممکن است تا زمانی که ما بتوانیم به درک کاملی از آن چه اتفاق افتاده است برسیم، راهی طولانی در پیش باشد.»

او گفت که پس از قرنطینه دو هفته ای اجباری در هتل، این تیم «می تواند جا به جا شود. ما با همتایان چینی مان به صورت رو در رو ملاقات خواهیم کرد و به نقاط مختلفی که می خواهیم از آنها بازدید کنیم، خواهیم رفت.»

امبارک گفت: «من فکر نمی کنم که ما پس از این مأموریت اولیه پاسخ های روشنی داشته باشیم، اما در آن مسیر در حرکت خواهیم بود.»

«منظور این است که چند تحقیق را که از ماه ها پیش طراحی شده و در مورد آنها تصمیم گیری شده است، پیش ببریم تا نسبت به آن چه که اتفاق افتاده است به درک بهتری برسیم.»

پنهانکاری و تردیدها

این که به دانشمندان اجازه مشاهده چه چیزی داده شود و یا آنها، پس از گذشت یک سال، انتظار یافتن چه چیزی را داشته باشند، نیز مورد تردید است. تحلیلگران می گویند که مسئولان [چین] ممکن است در یک واکنش اولیه ناشی از اضطراب شواهد مهم را از بین برده و یا مخدوش کرده باشند.

پیتر دسزک، رئیس یک سازمان غیردولتی جهانی متمرکز بر جلوگیری از بیماری های عفونی به نام «ائتلاف اکوهلث»، می گوید: «همه شیوع ها به یک شکل پیش می رود و آن، هرج و مرج و ناکارآمدی است.»

وی گفت: «آنها در آغاز در زمینه تحقیق در رابطه با جانوران عملکرد خوبی نداشتند.»

«آنها از برخی جهات کاملاً باز [بدون پنهانکاری] بوده اند؛ ‌اما در برخی موارد دیگر بسته عمل کرده اند.»

دلایل پنهانکاری چین روشن نیست؛ اما حزب کمونیست حاکم در پنهان کردن اطلاعاتی که از لحاظ سیاسی مخرب باشند، پیشینه ای طولانی دارد.

افشاگران و شهروندخبرنگارانی که ترس و وحشت هفته های آغازین شیوع این ویروس را در اینترنت همرسانی کرده بودند، از آن زمان وادار به سکوت شده یا به زندان افتاده اند.

دنیل لوسی، یک همه گیری شناس در دانشگاه جورج تاون که شیوع های جهانی را از نزدیک ردگیری می کند، می گوید که پکن ممکن است بخواهد با هدف پنهان کردن شرمساری داخلی و یا «واکنش های منفی» جهانی، کاستی های مقرراتی یا تحقیقاتی خود را پنهان کند.

وی گفت که ممکن است حتی بازار ووهان مسئله اصلی نباشد. وی افزود که این ویروس در آذر ۱۳۹۸ به سرعت در ووهان در حال گسترش بود و این نشان می دهد که از مدت ها پیش شیوع داشت.

دلیل این مسئله این است که ممکن است ماه ها یا حتی سال ها طول بکشد تا جهش های ژنتیکی لازم برای تبدیل شدن به ویروسی که به شدت در میان انسان ها مسری است، در یک ویروس روی دهد.

چین در آذر ماه گفت که شمار موارد ویروس کرونا در ووهان در آغاز این همه گیری ممکن است ۱۰ برابر بیش از آمار رسمی اعلام شده در آن زمان بوده باشد. همین مسئله تردیدها را به مراتب افزایش داده است.