تقلای چین برای بازیابی اعتبار از دست رفته با تلاش مذبوحانه برای تولید واکسن کووید ۱۹

پکن -- در شرایطی که کشورهای ثروتمند تلاش می ‌کنند موجودی محدود واکسن کروناویروس شرکت ‌های بزرگ را خریداری کنند، چین نیز وارد عرصه شده و واکسن ‌های تولیدی خود را به کشورهای تنگدست عرضه می‌ کند.

اما این گشاده ‌دستی چندان هم بشردوستانه نیست چرا که چین به بازگشت دیپلماتیک بلندمدت امید دارد.

این راهبرد چندین مزیت بالقوه دارد: منحرف کردن اذهان عمومی از خشم و انتقادهایی که به خاطر مقابله اولیه چین با همه‌ گیری روانه این کشور شد، افزایش اعتبار شرکت ‌های زیست ‌فناوری چینی و تقویت و گسترش حضور این کشور در آسیا و فراتر از آن.

هوآنگ یانژونگ، عضو ارشد بخش سلامت جهانی در شورای روابط خارجی واشنگتن، به خبرگزاری فرانسه گفت: «تردیدی نیست که چین در تلاش برای بازیابی چهره خدشه ‌دار خود به دیپلماسی واکسن روی آورده است.»

«این موضوع همچنین به ابزاری برای افزایش نفوذ جهانی چین و رفع... مشکلات ژئوپلیتیکی تبدیل شده است.»

چین که با انتقادهای زیادی در مورد نحوه برخوردش با پیدایش ویروس کرونا در ووهان روبرو شده است، تمام توان خود را برای کنترل طغیان بیماری در این کشور به کار گرفته است، به طوری که رسانه‌ های دولتی مدام تصاویر جریان عادی زندگی مردم در مهمانی ‌های استخر و رویدادهای ورزشی را نمایش می ‌دهند.

در ماه ‌های آغازین همه ‌گیری جهانی، پکن تولید تجهیزات حفاظت فردی را افزایش داد و به صادرات میلیون ‌ها ماسک، روپوش بیمارستانی، ونتیلاتور، کیت آزمایش کروناویروس و دیگر تجهیزات پزشکی شتافت.

اما کیفیت پایین و نامطلوب بسیاری از تجهیزات حفاظت فردی و تجهیزات پزشکی تولید چین موضوعی ثابت ‌شده است و گزارش ‌های موجود مبنی بر تولید بخش زیادی از این تجهیزات با «بیگاری کشیدن» از مسلمانان شین ‌جیانگ نیز گواه دیگری بر این مدعاست.

چند کشور از محصولات پزشکی غیراستاندارد یا معیوب چینی شکایت کرده ‌اند. در برخی موارد، خریداران به دلیل معیوب بودن تجهیزات، قراردادهای خود را فسخ کرده‌ اند.

دولت فنلاند در فروردین ‌ماه گفت دو میلیون ماسک محافظی که این کشور از چین خریداری کرده برای استفاده در بیمارستان نامناسب بوده است. در همان ماه، وزارت دادگستری ایالات متحده آمریکا نیز از یک شرکت چینی شکایت کرد چرا که حدود نیم میلیون ماسک ان ۹۵ تقلبی و غیراستاندارد را برای استفاده پزشکان به این کشور فروخته بود.

پیشتر از آن، دولت هلند ۶۰۰ هزار ماسک از یک محموله چینی ۱/۳ میلیونی را به دلیل عدم انطباق با استانداردهای کیفی جمع ‌آوری کرده بود.

در همان فروردین ‌ماه، اسپانیا هزاران کیت آزمایش سریع را که توسط یک شرکت چینی غیرمجاز به این کشور ارسال شده بود تحویل نگرفت چون متوجه شده بود که کیت ‌های ارسالی قابل اطمینان نبوده است.

زمانی که بیماری کووید ۱۹ در افغانستان شیوع پیدا کرد، بازرگانان افغانستانی اکثر تجهیزات و ملزومات پزشکی مورد نیاز این کشور را از چین خریداری کردند.

اما به گفته مقام‌ های بهداشتی، تجهیزات حفاظت فردی خریداری ‌شده از تجار چینی کیفیت پایینی داشته و مردم افغانستان و همچنین پزشکان را در معرض خطر قرار داده است.

دیپلماسی واکسن -- با شرط و شروط

اکنون که شرکت ‌های بزرگ داروسازی غربی شروع به عرضه واکسن ‌های خود در بازار کرده ‌اند، چین هم از تولیدات خود رونمایی کرده و برای تأمین میلیون ‌ها دوز واکسن قرارداد امضا کرده است؛ حتی کشورهایی هم که زمانی ارتباط دوستانه ‌ای با پکن نداشته‌ اند جزء خریداران این واکسن‌ ها هستند.

دیپلمات ‌های چینی با مالزی و فیلیپین به توافق رسیده ‌اند در حالی که هر دوی این کشورها قبلاً از بلندپروازی ‌های توسعه‌ طلبانه پکن در دریای چین شرقی شاکی بوده ‌اند.

در مرداد امسال، لی کهچیانگ، نخست ‌وزیر چین، به کشورهایی که در امتداد رودخانه مکونگ قرار دارند قول اولویت دسترسی به واکسن داد؛ در اثر احداث سدهای چینی در بالادست این رودخانه، خشکسالی ویرانگر منطقه وخیم‌ تر شده است.

آردیتیا ادوارد یرمیا و کلاوس هاینریش رادیتیو در مقاله ‌ای که ماه گذشته توسط مؤسسه یوسف اسحاق در سنگاپور منتشر شده بود گفتند: «"دیپلماسی واکسن چین بی قید و شرط نیست.»

آنها گفتند: «پکن ممکن است از واکسن ‌های اهدایی خود برای پیشبرد اهدافش در منطقه به‌ ویژه در مسائل حساسی نظیر ادعاهایش در دریای چین شرقی استفاده کند.»

هوآنگ از شورای روابط خارجی واشنگتن گفت اقدام شی جینپینگ، رئیس جمهوری چین، در عرضه جهانی واکسن چینی در قالب یک «کالای عام ‌المنفعه» این امکان را در اختیار پکن می ‌گذارد تا نقاب پیشگامی در عرصه سلامت جهانی بر چهره خود بزند.

اکنون رژیم چین با احداث سریع کارخانه‌های تولیدی، قصد دارد سال آینده یک میلیارد دوز واکسن تولید کند؛ و البته از آنجا که توانسته است طغیان بیماری را به طور گسترده در کشورش مهار کند، امکان فروش مازاد بر نیاز خود را نیز خواهد داشت.

انتفاع از همه ‌گیری جهانی

در شرایطی که اکثر اقتصادهای جهان با مشکلات ناشی از همه ‌گیری جهانی کووید ۱۹، از جمله نابودی کسب و کارها و از بین رفتن مشاغل بی ‌شمار، دست و پنجه نرم می ‌کنند، چین -- منشأ پیدایش کروناویروس جدید -- رشد اقتصادی بی ‌سابقه‌ ای را گزارش کرده است.

طبق برآورد اسنس سکیوریتیز، یک شرکت کارگزاری در هنگ ‌کنگ، اگر چین بتواند فقط ۱۵ درصد از بازار کشورهای با درآمد کم و متوسط را به دست بیاورد، حدود ۲/۸ میلیارد دلار فروش خالص خواهد داشت.

شرکت علی ‌بابا، غول تجارت الکترونیک در چین، از هم ‌اینک انبارهایی را در اتیوپی و دبی ساخته است که به‌ عنوان مراکز توزیع واکسن در آفریقا و خاورمیانه فعالیت خواهند کرد.

پکن همچنین دست به کار احداث کارخانه ‌های تولید واکسن در کشورهایی نظیر برزیل، مراکش و اندونزی زده است؛ این کشورها در کارآزمایی ‌های جهانی شرکت‌ های داروسازی چینی شرکت کرده ‌اند.

شرکت ‌های چینی در ادامه راه می ‌توانند از این زیرساخت -- که بخشی از طرح یک کمربند یک راه است -- سواری بگیرند.

کرک لنکستر از شورای روابط خارجی گفت: «همه این تلاش ‌ها، که نام راه ابریشم سلامت را یدک می ‌کشند، به چین کمک می ‌کنند اعتبار ملی خود را بازیابد و همزمان بازارهای جدیدی را به روی شرکت‌ هایش بگشاید.»

کارآزمایی ‌های واکسن پول هنگفتی روانه جیب شرکت‌ های داروسازی چینی می‌ کنند.

وزارت توسعه و نوآوری ازبکستان روز پنجشنبه (۲۰ آذر) طی بیانیه ‌ای گفت شرکت واکسن ‌سازی آنهویی ژیفئی لانکام بیوفارماسوتیکال ۳ هزار دوز از واکسن خود و ۳ هزار دارونما برای فاز سوم آزمایش در اختیار ازبکستان گذاشته است.

کارآزمایی ‌ها قرار است جمعه (۲۱ آذر) شروع شود.

طبق فهرست سالانه ثروتمندترین افراد چینی که در مهر ماه منتشر شد، ثروت شخصی جیانگ رنشنگ، مؤسس ژیفئی، امسال سه‌ برابر شده و به ۱۹/۹ میلیارد دلار رسیده است.

شکاف اعتماد

البته یک مانع کوچک هم وجود دارد.

چین چهار واکسن دارد که مراحل نهایی ساخت را پشت سر می ‌گذارند و از نظر آزمایش گسترده انسانی در چند کشور از جمله برزیل، امارات متحده عربی و ترکیه در جایگاه بسیار خوبی قرار دارد.

چین خارج از فرآیند متداول آزمایش ‌ها، تعدادی واکسن آزمایشی تأیید نشده کووید ۱۹ را به ده‌ ها هزار چینی داده که ممکن است سلامت عمومی و اثربخشی واکسن نهایی را به خطر انداخته باشد.

تا این لحظه میلیون‌ ها نفر در چین این واکسن را دریافت کرده ‌اند.

اما برخلاف واکسن ‌های فایزر، مدرنا، استرازنکا و جانسون اند جانسون، اطلاعات کمی در مورد ایمنی یا اثربخشی واکسن ‌های چینی منتشر شده است.

مقام ‌های کمونیست این کشور نسبت به موشکافی عمومی حساسیت دارند.

ناتاشا کسام، تحلیلگر سیاست‌ های چین در مؤسسه لووی واقع در سیدنی استرالیا، گفت: «نبود شفافیت در نظام چین باعث شده است تا همین لحظه هزاران نفر [داخل این کشور] واکسن‌ های چینی را بدون انتشار داده‌ های آزمایش مربوطه دریافت کرده باشند.»

او گفت نبود داده ‌ها بعداً در توزیع جهانی واکسن «باعث نگرانی خواهد شد.»

سازندگان واکسن ‌های چینی آوازه خوبی هم ندارند چرا که قبلاً هم در داخل و هم خارج از چین با عرضه محصولات بی ‌کیفیت یا تاریخ‌ گذشته رسوایی ‌هایی به بار آورده ‌اند.

سازمان ‌های اطلاعاتی غربی در اواخر سال ۹۸ هشدار دادند در رقابت جهانی برای یافتن واکسن مؤثر کووید ۱۹، هکرهای چینی از هیچ تلاشی برای سرقت داده ‌های ساخت واکسن از دانشگاه ‌ها، مؤسسات پژوهشی و شرکت ‌های داروسازی در چند کشور فروگذار نکرده ‌اند.

همه این پیچیدگی‌ ها نشان می ‌دهد که خریداران خارجی واکسن جانب احتیاط را رعایت می ‌کنند.

به گفته شرکت مشاوره ایرفینیتی در لندن، دو شرکت چینی پیشگام در زمینه ساخت واکسن یعنی سینووک و سینوفارم تا اواخر آبان ‌ماه کمتر از ۵۰۰ میلیون دوز پیش ‌سفارش دریافت کرده‌ اند که اکثراً از کشورهایی بوده است که در کارآزمایی ‌ها شرکت کرده بودند.

از سوی دیگر، استرازنکا برای ۲/۴ میلیارد دوز از واکسن خود پیش‌ سفارش دریافت کرده و فایزر حدود نیم میلیارد دوز سفارش دارد.

اعتماد جهانی نسبت به پکن در سال جاری افول کرده است؛ یافته‌ های مطالعه ‌ای که توسط مرکز تحقیقات پیو واشنگتن در ۱۴ کشور انجام شده نشان می ‌دهد نگرش‌ ها نسبت به این کشور افت شدیدی داشته است.

کسام گفت: «در [جوامعی] که بی ‌اعتمادی فزاینده ‌ای نسبت به چین وجود دارد احتمال اعتماد به واکسن ساخت چین نیز کمتر است.»