به‌گفتهٔ یک گروه حقوق بشری، سوریه و روسیه اردوگاه‌های آوارگان سوری را عامدانه بمباران کرده‌اند

طبق یک گزارش جدید، رژیم سوریه و متحدانش، از جمله حامی اصلی آن روسیه، بین سال‌های ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۱ از یک «الگوی نگران‌کنندهٔ هدف‌گیری عامدانه» اردوگاه‌های آوارگان در سوریه استفاده کرده‌اند.

این موضوع در گزارشی افشا شده که روز ۱۹ تیرماه از سوی مرکز عدالت و پاسخگویی سوریه منتشر شده است؛ این مرکز، یک سازمان حقوق بشر در سوریه است که اسناد تخلفات را از کلیهٔ منابع موجود جمع‌آوری و تحلیل می‌کند.

در این گزارش، شواهدی جمع‌آوری شده است که نشان می‌دهد سلسله‌ای از حملات انجام‌شده علیه چهار گروه از اردوگاه‌های آوارگان «نه تصادفی و نه محدود به اهداف نظامی بوده، بلکه تاکتیکی بوده است که حکومت و متحدانش به عنوان یک راهبرد جنگی به‌کار گرفته‌اند».

این گزارش نشان می‌دهد که رژیم سوریه و متحدانش «از قبل اطلاع داشته‌اند که افراد غیرنظامی در اهداف مورد نظر آنها اقامت دارند، با این حال [آن اهداف] برای حمله بررسی شده‌اند» و این اقدامات «احتمالاً جزء جنایات جنگی و جنایات علیه بشریت محسوب می‌شود».

«الگوی صدمه به غیرنظامیان»

محققان مرکز عدالت و پاسخگویی سوریه ۱۷ فقره حمله به اردوگاه‌های چادری آوارگان داخلی در چهار منطقه را شناسایی و تأیید کردند.

در گزارش این مرکز آمده است: «هر یک از این اردوگاه‌ها به‌دلیل چیدمان متمایز و چادرهای آبی‌رنگ مختص آنها، به وضوح از موقعیت‌های هوایی قابل تشخیص است».

«در همهٔ موارد به جز یک مورد، حکومت سوریه یا متحدانش به‌عنوان طرف مظنون به ارتکاب جرم شناسایی شدند. در برخی موارد، چند شاهد گزارش کردند که هواپیماها منطقه را به دفعات متعدد محاصره کرده و هدف مورد نظر را مورد تجسس قرار داده‌اند.»

در هر یک از حملات -- علیه اردوگاه‌های نقیر (عابدین)، قاح و کفر جلیس در استان ادلب و اردوگاه اوبین (عایشه) در لاذقیه -- مرکز عدالت و پاسخگویی سوریه توانست به قطعیت برسد که رژیم سوریه و متحدانش از ماهیت غیرنظامی اردوگاه‌ها مطلع بوده‌اند.

با این حال، تصمیم به حمله گرفتند.

در جای دیگری از گزارش آمده است: «این چهار حادثه بخش کوچکی از الگوی گسترده‌تر صدمه به غیرنظامیان است، که حکومت و متحدانش با استفاده از آن و با بی‌رحمی تمام به آسیب‌پذیرترین جمعیت این کشور حمله کرده‌اند، در حالی که وظیفهٔ حکومت محافظت از آنها بوده است».

مرکز عدالت و پاسخگویی سوریه گفت با وجود پوشش گستردهٔ رسانه‌ای و بشردوستانه پس از حملهٔ اولیه و شناسایی اردوگاه‌ها به‌عنوان مراکز غیرنظامی، حملات بعدی نیز ادامه یافته است.

در بعضی از موارد مانند «یک سند سری [حکومت] سوریه که تاریخ آن به قبل از حمله برمی‌گردد، نام این اردوگاه و ماهیت غیرنظامی آن ذکر شده» یا از «تشریح یک حملهٔ قریب‌الوقوع در تبلیغات روسیه» به‌عنوان شیوه‌ای برای طفره رفتن از زیر بار مسئولیت استفاده شده است.

گرچه رژیم سوریه تلاش کرد تا این اردوگاه‌ها را به نیروهای مخالف ربط بدهد، «حتی اسناد حکومتی نیز مؤید این نکته است که بعضی از بستگان اعضای اپوزیسیون و نه خود نیروها در اردوگاه آوارگان داخلی قاح اقامت داشته‌اند».

مرکز عدالت و پاسخگویی سوریه خاطرنشان کرد: «اعضای خانواده اگر دست به سلاح نزده باشند همچنان غیرنظامی تلقی می‌شوند».

«این اردوگاه‌ها به‌عنوان ارودگاه‌های بشردوستانه صرفاً برای خانواده‌های آوارهٔ اعضای اپوزیسیون نبوده، بلکه برای آن‌دسته از غیرنظامیانی که هیچ یک از بستگانشان در جنگ شرکت نداشته‌اند نیز بوده است.»

حملات مکرر علیه اردوگاه‌ها

رژیم سوریه با تکرار حمله به اردوگاه‌ها، غیرنظامیان را به ترک خانه‌های موقتشان واداشته است، چنانکه ساکنان اردوگاه نقیر برای فرار از حملات مجبور شده‌اند به چند کیلومتر بالاتر در همان جاده نقل مکان کنند.

در جای دیگری از گزارش این چنین آمده است: «با وجود این، برای بار سوم به اردوگاه حمله شد».

«شاهدان به مرکز عدالت و پاسخگویی سوریه گفتند که پس از وقوع حملات علیه اردوگاه‌های آوارگان داخلی، چند غیرنظامی به این نتیجه رسیده‌اند که تنها راه گریز از کشته‌شدن ترک سوریه است.»

در سال‌های ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴، «علی‌رغم استفاده از هواپیماهای تجسس در منطقه برای بررسی اردوگاه [نقیر] پیش از انجام حملات و همچنین تقدیم شکایاتی به سازمان ملل متحد مبنی بر عدم اقامت نیروهای جنگ‌طلب در این اردوگاه‌ها»، نیروهای سوری سه مرتبه به اردوگاه نقیر حمله کردند.

در ادامهٔ گزارش آمده است: «افزون بر این، پس از حملات اول و دوم، این گزارش‌ها به‌طور گسترده در نشریات رسانه‌ای پوشش داده شد».

«با این حال، نیروهای مسلح سوریه با ادامهٔ حمله به آوارگان داخلی در اردوگاه نقیر، بسیاری از آنها را کشتند و بار دیگر افراد بی‌شمار دیگری را آواره کردند.»

در سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵، پس از ویرانی خانه‌ها با بمب‌های خوشه‌ای روسیه و بمباران مکرر روستاها، ساکنان این مناطق آواره شدند و به اردوگاه اوبین (عایشه) پناه بردند.

آن دسته از مردم سوریه که طی حمله به استان ادلب آواره شدند و برای فرار از بمباران سنگین به قاح گریختند در شب ۲۹ آبان ۱۳۹۸ مورد اصابت یک موشک قرار گرفتند، که در این حادثه دست‌کم ۱۳ غیرنظامی جان باختند و ده‌ها تن دیگر مجروح شدند.

بیست چادر نابود شد و ۴۰ چادر دیگر در اثر اصابت ترکش صدمه دید.

بیمارستان زایمان قاح نیز طی این حمله آسیب دید.

تاکتیک‌های فریبنده

روز ۱۵ آبان ۱۴۰۱، اردوگاه‌های تازه تأسیس در کفر جلیس و شهرهای همسایهٔ آن مورین و کفر روحین مورد حملهٔ بمب‌های خوشه‌ای قرار گرفت.

نُه هواپیمای روسیه در حریم هوایی نزدیک محل این حوادث رؤیت شد، که پنج فروند از آنها احتمالاً برای تجسس، دیده‌بانی و مراقبت یا شناسایی اهداف در هوا چرخ می‌زدند؛ با این اقدامات، «حضور گستردهٔ غیرنظامیان در منطقه باید محرز می‌شده است».

رسانه‌های هوادار رژیم، ویدیوهایی از حمله به «موقعیت‌های آموزشی و غارهای» منتسب به گروه تحریر شام منتشر کردند، اما بعداً مشخص شد محل وقوع این حملات هوایی دو تا سه کیلومتر با اردوگاه‌های مورد حمله فاصله داشته است.

ولی با اینکه وقوع حمله محرز شده بود، ویدیوهایی که رژیم با هدف نشان دادن حضور شبه‌نظامیان منتشر کرده بود قابل احراز یا تعیین موقعیت جغرافیایی نبود -- و در هر صورت، «اردوگاه غیرنظامی آوارگان داخلی چند کیلومتر دورتر واقع شده و مورد حمله نیز قرار گرفته بود».

یک روز پیش از وقوع حمله، نیروهای روسیه علناً ادعای «دریافت اطلاعاتی» کردند که نشان می‌داد جبههٔ النصره مشغول آمادگی برای انجام حملاتی در ادلب بوده است «تا نیروهای سوریه و روسیه را به حمله علیه غیرنظامیان و تأسیسات بشردوستانه متهم کند».

اما شواهد با صراحت نشان از دست‌داشتن روسیه در این حمله دارد.

«با توجه به اینکه مقام‌های روسیه علناً گزارش کرده‌اند که قرار است حمله‌ای در اردوگاه‌های غیرنظامی به‌وقوع بپیوندد و با لحاظ این نکته که تنها طرف‌های درگیر جنگ که مشخصاً از سلاح به‌کار رفته در این حمله استفاده می‌کنند سوریه، روسیه و ایران هستند، بسیار بعید است که چنین حمله‌ای بدون کمک مستقیم نیروهای نظامی سوریه یا نیروهای متحدانش صورت گرفته باشد، چه بسا خود آنها مستقیماً دست به چنین کاری زده باشند.»

مرکز عدالت و پاسخگویی سوریه گفت: «با حضور هواپیماهای تجسس و اعلام آن خبر، واضح است که این حملات با نقشهٔ قبلی علیه اهداف غیرنظامی مشخص صورت گرفته است».