چشم‌انداز همکاری ایالات متحده با آسیای میانه به‌دنبال ظهور مجدد گروه‌های تروریستی در افغانستان

ظهور دوبارۀ القاعده و شاخۀ خراسان «دولت اسلامی» (داعش) در افغانستان طی چند ماه گذشته، ایالات متحده را بر آن داشته است که برای مقابله با تهدید تروریسم در منطقه، همکاری خود را با کشورهای آسیای میانه گسترش دهد.

در مقاله ای که روز ۲ تیر در وال استریت ژورنال منتشر شد، به‌نقل از ژنرال مایکل «اریک» کوریلا، فرمانده فرماندهی مرکزی ایالات متحده (سنتکام)، آمده است که به‌رغم محدود بودن اطلاعات، ایالات متحده در حال حاضر شاهد ایجاد مجدد اردوگاه‌های آموزشی تروریست‌ها درون افغانستان است. او جزئیات بیشتری در این‌باره ارائه نکرد.

کوریلا این اظهارات را اواسط خرداد، در جریان سفر به کشورهای آسیای میانه و گفت‌و‌گو با مقامات تاجیکستان، ازبکستان، و قزاقستان در مورد امنیت بیان کرد.

هیأت‌های ایالات متحده و تاجیکستان روز ۲۵ خرداد گسترش احتمالی روابط ایالات متحده و تاجیکستان را، به‌ویژه در مسائل نظامی و امنیتی، مورد بررسی قرار دادند.

همچنین، آنها در مورد شرایط منطقه‌ای و جهانی، مبارزه با تروریسم، قاچاق مواد مخدر و سایر جنایات فراملی گفت‌وگو کردند.

همچنین، کوریلا روز ۲۴ خرداد با مقامات دفاعی ازبکستان دیدار کرد.

بنا بر بیانیه ای که سفارت آمریکا در تاشکند منتشر کرده است، کوریلا پس از این دیدار گفت: «ما در طول گفت‌و‌گوهایمان، به دنبال فرصت هایی برای ارتش‌هایمان بودیم تا درس‌هایی را که از تجربۀ رزمی‌مان در یک دوره ۲۰ ساله به‌دست آورده ایم، به اشتراک بگذاریم.»

ما اکنون این دانش را که به‌دشواری به‌دست آمده با شرکای ازبک‌مان به اشتراک خواهیم گذاشت. همچنین، امیدواریم که آموزش‌ها، تکنیک‌ها، و روش‌های ازبکستان را که می‌تواند برای ارتش ایالات متحده ارزشمند باشد، فرا بگیریم.»

کوریلا گفت: «موضوع دیگری که ما در مورد آن بحث کردیم تهدید ناشی از ایدئولوژی خشونت‌آمیز است و این مشکلی است که برای آن راه حل صرفاً نظامی وجود ندارد. ما متفقاً نگران گروه‌هایی هستیم که از این ایدئولوژی که همچنان یک تهدید محسوب می‌شود، پشتیبانی می‌کنند.»

کوریلا و روسلان ژاکسیلیکوف، وزیر دفاع قزاقستان، طی نشستی در روز ۲۱ خرداد نگرانی‌های متقابل امنیتی و فرصت‌ها برای گسترش همکاری‌های دفاعی در منطقه آسیای میانه را مورد بررسی قرار دادند.

بنا بر مقاله‌ای که واشنگتن پست در خرداد‌ماه منتشر کرد، کوریلا گفت: «سه نگرانی اصلی آنها عبارتند از: افغانستان، افغانستان، و افغانستان.» این اشاره‌ای بود به نگرانی‌های منطقه‌ای از این بابت که داعش خراسان یا القاعده بتوانند از وضعیت کنونی فقر در افغانستان به‌منظور بی‌ثبات کردن منطقه سوء‌استفاده کنند.

در گزارش واشنگتن پست آمده است: «به‌گفتۀ مقامات نظامی و دیپلماتیک فعال در این منطقه، اطلاعاتی که کشورهای آسیای میانه می‌توانند در زمینۀ بازسازی تهدیدهای تروریستی در افغانستان در اختیار ایالات متحده قرار دهند، قابل توجه است.»

«تروریسم و خشونت»

تحلیلگران افغان هم نسبت به ایجاد دوبارۀ قرارگاه‌های آموزشی داعش خراسان و القاعده در افغانستان ابراز نگرانی کرده‌اند.

ژنرال (بازنشسته) سید سمر سادات، تحلیلگر نظامی افغان که اکنون در ترکمنستان است، گفت: «شوربختانه افغانستان هنوز هم مکان مناسبی برای تروریست‌های بین‌المللی است. چندی پیش عبدالله، پسر اسامه بن لادن، در سفری به افغانستان، ضمن ملاقات مخفیانه با حاکمان افغانستان، از شمال آن کشور دیدن کرد.»

سادات گفت: «عناصر تروریستی بین‌المللی از جمله اعضای القاعده، مخالفان دولت و افراط گرایان چچن [در روسیه]، آسیای میانه، و دیگر کشورها روند عضوگیری و ایجاد جای پایی برای خود در افغانستان را آغاز کرده‌اند.»

او افزود: «افغان‌ها قربانیان واقعی احیای القاعده هستند.»

احیای [القاعده] جنگ، خشونت، و هرج و مرج را به همراه خواهد داشت و افغانستان را در عرصۀ بین‌المللی منزوی خواهد کرد.»

سادات گفت که حضور القاعده در افغانستان تهدید بزرگی برای منطقه و جهان بوده و هست و هم‌زمان خطر بزرگی برای امنیت و ثبات افغانستان محسوب می‌شود.

مطیع‌الله ابراهیم زی، تحلیلگر سیاسی مقیم کابل، می‌گوید که شماری از سازمان‌های تروریستی، به‌ویژه القاعده، طی سال گذشته در افغانستان قدرت یافته و فعال شده‌اند.

ابراهیم زی گفت،‌ این شبکۀ تروریستی با استفاده از پیشینه و پیوندهای قبلی خود با افغانستان، توانسته است به‌راحتی بار دیگر خود را سازماندهی کند و هم‌زمان در حال عضوگیری و تقویت نیروهایش در افغانستان است.

وی افزود: «احیای القاعده بار دیگر افغانستان را در کام وحشت و خشونت فرو خواهد برد و کشور را به مرکز و پناهگاه امن برای تروریسم بین‌المللی تبدیل خواهد کرد.»

او گفت: «این امر همچنین جذب نیرو برای سازمان‌های تروریستی را تسهیل خواهد کرد کند و به فروپاشی اقتصاد ورشکستۀ افغانستان منجر خواهد شد.»‌

عارف کیانی، تحلیلگر سیاسی افغان مقیم ایران، گفت: «حضور کنونی القاعده در افغانستان قوی‌تر از قبل است و این امر سبب نگرانی افغانستان و جهان شده است.»

کیانی گفت: «القاعده اهدافی منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای دارد، [و] پیامدهای امنیتی منفی منطقه‌ای و جهانی خواهد داشت.»‌

او گفت: «این امر مستلزم آن است که جامعۀ بین‌المللی برای مهار القاعده اقدام کند. در غیر این صورت، با توجه به جنگ‌افزارها و تجهیزات موجود در افغانستان، القاعده می‌تواند امنیت منطقه و جهان را تهدید کند.»

سید مقدم امین، تحلیلگر سیاسی از کابل،‌ می‌گوید: «بی‌تردید القاعده در تلاش است تا خود را در افغانستان و حتی در منطقه احیا کند.»

«اگر [القاعده] احیا شود، افغانستان به مرکزی برای گروه‌های تروریستی و ویرانگر تبدیل خواهد شد. جنگ و بی‌ثباتی بار دیگر کشورمان را فرا خواهد گرفت.»‌

[حمزه از کابل در تهیۀ این گزارش مشارکت کرده است.]