سرنوشت افرادی که در عراق به اجبار ناپدید شده‌اند همچنان در هاله‌ای از ابهام

با آغاز سال نو میلادی، وضعیت افرادی که در عراق به اجبار ناپدید شده‌اند همچنان حل‌نشده باقی مانده است، حتی در شرایطی که دولت تحت فشار فزاینده افکار عمومی برای قبول مسئولیت و پی بردن به سرنوشت افراد مفقود قرار دارد.

بسیاری از افراد غیرنظامی، از جمله چند فعال و روزنامه‌نگار، از ابتدای اعتراضات مهرماه ۱۳۹۸ ناپدید شده‌اند؛ خواسته این اعتراضات پایان دادن به فساد و نفوذ گروه‌های مسلح مورد حمایت ایران در عراق بود.

اما بسیاری دیگر پیش از این هم ناپدید شده بودند، یعنی پس از آغاز نبردها برای آزادسازی شهرهای عراق از داعش در سال ۱۳۹۵.

احمد حمدانی، روزنامه‌نگار و فعال، به المشارق گفت سرنوشت افراد ناپدیدشده یکی از مبهم‌ترین و نگران‌کننده‌ترین مسائل کشور است.

کمیسیون عالی حقوق بشر عراق گفت از سال ۱۳۹۶ بیش از ۸ هزار شکایت و اتهام در خصوص افراد ناپدیدشده، مفقودالاثر یا ربوده‌شده که سرنوشت نامشخصی دارند دریافت کرده است.

دیگر سازمان‌های حقوق بشری می‌گویند رقم واقعی احتمالاً بسیار بالاتر از این است.

بسیاری از افراد گروه‌های شبه‌نظامی را مسئول ناپدید شدن این افراد و بازداشت احتمالی آنها در زندان‌های مخفی و جان باختن بعضی از آنها زیر شکنجه می‌دانند.

حمدانی گفت حرف زدن از سرنوشت افراد ناپدیدشده «یک موضوع بسیار حساس برای خانواده‌هایشان است که امید دارند پسرانشان هنوز زنده و در بازداشت باشند.»

«کجا هستند؟»

فعالان حقوق بشر و احزاب سیاسی بارها خواستار این شده‌اند که عملیاتی برای جستجوی همه افراد ناپدیدشده انجام شود و اگر طبق ادعای گروه‌های شبه‌نظامی، با اتهام حمایت یا پشتیبانی از تروریسم روبرو هستند فرصت محاکمه منصفانه به آنها داده شود.

فعالان همچنین چند کمپین به راه انداخته‌اند -- از جمله کمپینی تحت عنوان «کجا هستند؟» -- که هدف آن مطالبه افشای سرنوشت فعالان هموندشان و پایان دادن به فعالیت‌های شرورانه گروه‌های شبه‌نظامی است.

طبق بعضی از برآوردها، ده‌ها فعال و روزنامه‌نگار از سال ۱۳۹۸ تاکنون به اجبار ناپدید شده‌اند.

از جمله این افراد می‌توان به جلال شحمانی، عبدالمسیح رومیو سرکیس، حیدر بابلی و علی ساجت و همچنین مازن لطیف (نویسنده)، توفیق تمیمی (روزنامه‌نگار) و علی جاسب (وکیل) اشاره کرد.

پدر جاسب، که از زمان ناپدید شدن او در مهرماه ۱۳۹۸ به دنبال او می‌گشت، در اسفند سال گذشته به دست مردان مسلحی که گفته می‌شود عضو گروه‌های شبه‌نظامی بوده‌اند به قتل رسید.

یکی دیگر از کسانی که مفقود شده سجاد عراقی نام دارد که در سازماندهی چند تظاهرات علیه نفوذ و فساد گروه‌های مسلح وفادار به ایران شرکت کرده بود؛ او یکی از فعال برجسته اهل ناصریه است و نام کاملش سجاد ستار شنان است.

گروه‌های شبه‌نظامی به ترور بسیاری از فعالان و روزنامه‌نگاران و ناپدید کردن اجباری دیگران متهمند.

گروهی متشکل از هفت مرد کاملاً مسلح ۲۹ شهریور ۱۳۹۹ ابتدا به خودروی عراقی در نزدیکی ورودی شمالی ناصریه تیراندازی کردند و سپس او را به محل نامعلومی بردند.

اکنون بیش از یک سال از این ماجرا می‌گذرد و علی‌رغم اعتراضات روزافزون که بعضی از آنها را مادر عراقی هدایت می‌کند و همچنین دستور مصطفی کاظمی، نخست‌وزیر عراق، مبنی بر تشکیل نیروی ویژه سرویس ضدتروریسم برای یافتن او، سرنوشت این فعال هنوز نامعلوم است.

بلافاصله پس از ربودن عراقی، گزارش‌هایی منتشر شد مبنی بر اینکه یکی از آن مردان مسلح شناسایی شده و عضو یک گروه مورد حمایت ایران موسوم به سازمان بدر بوده است.

سرکوب دگراندیشان

عبدالکریم وزان، روزنامه‌نگار، گفت حمله به فعالان و صاحب‌نظران بیانگر نگرانی گروه‌های شبه‌نظامی نسبت به تأثیر دشمنانشان در جامعه و نقش آنها در افشای فعالیت‌ها و رفتارهای غیرقانونی گروه‌های شبه‌نظامی است.

او گفت ناپدید شدن اجباری یکی از راه‌هایی است که گروه‌های شبه‌نظامی برای اعمال فشار و سرکوب دگراندیشان و وحشت‌افکنی در میان دیگر رهبران اجتماعی و هدایت آنها به سمت انزوا یا مهاجرت در پیش می‌گیرند.

وزان گفت احتمال دارد بعضی از فعالان ناپدیدشده «برای بازجویی یا شستشوی مغزی به ایران منتقل شده باشند.»

موج‌های خشونت گروه‌های شبه‌نظامی همسو با ایران، اهم از کتائب حزب‌الله، عصائب اهل‌الحق و سازمان بدر بسیاری از فعالان و روزنامه‌نگاران را به فرار به منطقه کردی عراق یا ترک کامل کشورشان واداشته است.

وزان از مسئولان خواست با این موضوع به جدیت برخورد کنند و مرتکبان را به پای میز محاکمه بکشانند و از آنها پاسخ بخواهند و از تکرار چنین اقداماتی جلوگیری کنند.