میراث مرگبار جنگ های عراق: مهمات منفجرنشده

حسن جلاد، عراق -- در دهکده حسن جلاد در شمال عراق، تقریباً هر خانواده در مورد زمانی که یک کودک، برادرزاده، یا برادرش در اثر مهمات جنگی جانش را از دست داده است، روایتی برای بازگو کردن دارد.

این منطقه که در نزدیکی موصل، پایگاه سابق «دولت اسلامی»، (داعش) واقع شده مملو از مهمات منفجرنشده است.

عواد قدو، یکی از مردان محلی، گفت: «ما به خاطر بچه ها می ترسیم. ما به آنها مسیرهایی را که باید طی کنند و مکان هایی که باید از آنها دوری کنند، نشان می دهیم.»

سال ۱۳۹۶ بود که خانواده قدو بر اثر انفجار مین در دهکده ای با حدود ۵۰ خانه مورد اصابت قرار گرفتند.

دو تن از برادرزاده های قدو در هنگام چراندن گله دامشان کشته شدند. پسرش مجروح شد، و یکی از مردان دیگر همین خانواده در این انفجار پاهایش را از دست داد و چند رأس دام نیز کشته شدند.

بر اساس گزارش سازمان ملل متحد، حدود ۱۰۰ کودک در سرتاسر عراق بین ماه های دی تا شهریور در نتیجه بقایای درگیری کشته یا زخمی شدند.

گروه‌های غیردولتی می گویند، در کشوری که دارای یکی از بالاترین نرخ های آلودگی مهمات منفجرنشده است، تقریباً از هر چهار نفر یک نفر در معرض خطر انفجار این مهمات قرار دارد.

علاء الدین موسی، رئیس عملیات شرکت خصوصی مین‌روبی «جی‌سی‌جی»، گفت که در منطقه اطراف حسن جلاد، طی یک سال بیش از ۱۵۰۰ مواد منفجره کشف شد.

وی افزود: «در این منطقه هر خانه روایتی دارد. کودکان بسیاری جان باخته اند. صدها رأس حیوان وارد مزارع شده و موجب انفجار مواد منفجره شده اند.»

مین ها مرگبارترین نوع سلاحی بود که داعش استفاده می کرد.

افراط گرایان ساختمان های دولتی، املاک خصوصی، و مناطق گسترده ای را مین گذاری کردند تا مانع از عملیات آزادسازی چهار سال پیش شوند و تا حد امکان آسیب برسانند.

یکی از تکنیک های این گروه، نصب یک سیستم پیچیده متصل مواد منفجره در ساختمان ها و کنار جاده ها و مخفی کردن بمب ها در مکان های مختلف مانند تیرهای چراغ برق بود.

مناطق شهری آلوده

پاکسازی مهمات منفجرنشده کار پر زحمت و خطرناکی است.

مهماتی که قرار است منهدم شود در یک منطقه بیابانی پشت بنری که روی آن نوشته شده است «ایست» رها می شود.

مواد منفجره در چند دسته طبقه بندی می شوند که عبارتند از: موشک های ۱۰۷ میلی متری، پرتابه های ۲۳ میلی متری، و مین های وی‌اس۵۰۰.

هم موصل و هم استان الانبار در غرب و همچنین دیگر مقرهای سابق داعش نیز از جمله مناطقی هستند که بیشترین آسیب را دیده اند.

پر لودهمار، رئیس برنامه خدمات مین‌زدایی سازمان ملل متحد در عراق، گفت: «ما شاهد آلودگی زیاد در مناطق شهری مسکونی هستیم.»

«خطرات انفجاری و آلودگی مواد منفجره بازگشت مردم به خانه هایشان و از سرگیری زندگی عادی را بسیار دشوارتر می کند.»

در نتیجه درگیری های پی در پی بیش از ۱.۲ میلیون نفر در این کشور آواره شده اند.

بر اساس گزارش گروه «بشریت و شمول»‌ مستقر در فرانسه، درگیری ها سبب شده اند که مرزهای ایران، کویت، و عربستان سعودی مملو از مین ها و مهمات منفجرنشده شوند.

این سازمان در مهر ماه طی گزارشی اظهار داشت: «عراق یکی از کشورهایی است که به شدت به مواد منفجره روی زمین آلوده شده است.»

«بقایای مواد منفجره جنگی بیش از ۳۲۰۰ کیلومتر مربع زمین را -- که دو برابر مساحت لندن است -- تحت تأثیر قرار داده است.»

۸.۵ میلیون عراقی در میان این پسمانده های مرگبار جنگ زندگی می کنند.

«من قادر به انجام هیچ کاری نیستم»

یک چالش کلیدی، افزایش دادن آگاهی است تا به افراد اجازه دهد رفتارشان را در رویارویی با خطر تغییر دهند.

غیث قصید علی، که به اجرای برنامه های آگاهی «جی‌سی‌ای» در منطقه موصل کمک می کند، گفت، در نتیجه جلساتی که برای کودکان و بزرگسالان برگزار شده است، «داستان های موفقیت‌آمیزی» وجود داشته است.

علی گفت، در نتیجه این جلسات بچه هایی که در زمین بازی می کردند «پرتابه ای را دیدند، عکس هایی را که یک تیم به آنها نشان داده بود به یاد آوردند، و به ما هشدار دادند.»

وی با بیان این که پدیده تسلیحات غیرمجاز چالش های عظیم اقتصادی را به همراه دارد، گفت: «اکثریت ساکنان این روستا کشاورز هستند، اما بیشتر زمین ها به بقایای جنگ آلوده است.»

عبدالله فتحی که تنها ۲۱ سال سن دارد، شاهد زنده فاجعه ای است که توسط مهمات جنگی به وجود آمد.

او در سال ۱۳۹۳ در حال نگهداری از گله اش بود که یک مین منفجر شد. هر دو پا، دست چپ، و چندین انگشت دست راستش را از دست داد.

او با ابراز تأسف گفت: «قبلاً کار می کردم، اما اکنون هیچ کاری نمی توانم انجام بدهم. هیچ چیزی، حتی بلوک های سیمانی، را نمی توانم حمل کنم.»

«من تمام روز را در خانه می مانم، بیرون نمی روم.»