«نقش وحدت‌آفرین» عراق در تلاش‌های صلح‌ منطقه‌ای با برگزاری نشست بغداد

با وجود نفوذ ایران در قلمرو عراق و بحران مالی شدید این کشور، عراق روز شنبه (۶ شهریور) پس از گذراندن چندین دهه جنگ و درگیری با برگزاری یک نشست و میزبانی از سران کشورهای مختلف، نقش میانجی‌گر را در منطقه ایفا کرد.

به گفته منابع نزدیک به مصطفی کاظمی، نخست‌وزیر عراق، هدف از برگزاری نشست بغداد این بوده است که عراق در مقابله با بحران‌هایی که منطقه را متحول کرده «نقش وحدت‌آفرین» ایفا کند.

امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه، به همراه عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهوری مصر، و ملک عبدالله دوم، پادشاه اردن، راهی این نشست شدند؛ وزرای امور خارجه ایران و عربستان سعودی نیز در این نشست حضور داشتند.

شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر، شیخ محمد بن راشد آل مکتوم، حاکم دبی، شیخ صباح الخالد الصباح، نخست‌وزیر کویت، و مولود چاووش‌اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه، نیز در این نشست شرکت کردند.

جو بایدن، رئیس جمهوری ایالات متحده، روز شنبه در بیانیه‌ای گفت: «به دولت عراق تبریک می‌گویم که امروز این نشست موفق و متحول‌کننده را برگزار کرده است. ایالات متحده همچنان در کنار کشور هم‌پیمان خود عراق می‌ایستد و در راستای نیل به ثبات بیشتر در سراسر خاورمیانه همکاری خواهیم کرد.»

کاظمی که در اردیبهشت ۱۳۹۹ به قدرت رسید، پیش از آن قریب به چهار سال ریاست سرویس اطلاعات ملی عراق را به عهده داشت و ارتباطات نزدیکی با تهران، واشنگتن و ریاض دارد.

انتصاب او به سمت نخست‌وزیری عراق باعث تقویت گمانه‌زنی‌ها پیرامون نقش او به عنوان یک میانجی‌گر کم‌نظیر در میان این کشورها شد.

اما بغداد طی ماه‌های اخیر هم پشت درهای بسته بین تهران و ریاض نشست‌هایی را میزبانی کرده است؛ این دو کشور در سال ۱۳۹۵ روابط خود را قطع کردند.

به گفته مقام‌های کویت و امارات متحده عربی، که از بیان جزئیات بیشتر خودداری کردند، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، روز شنبه با همتایان خود از این دو کشور عربی خلیج فارس دیدار کرد.

به گزارش رویترز، هیچ نشانه‌ای از دیدار مستقیم ایران و عربستان سعودی مشاهده نشده است، اما عراق گفته مذاکرات بین دو کشور که از فروردین آغاز شده هنوز ادامه دارد.

میانجی‌گر منطقه

یکی از ناظران خارجی به شرط محفوظ ماندن نامش به هدف این نشست اشاره کرد و گفت: «عراق می‌خواهد مهار سیر حرکت خود را پس بگیرد.»

او به خبرگزاری فرانسه گفت: «از همه مهم‌تر آنکه این کشور دیگر نمی‌خواهد قلمروش تحت تأثیر تنش‌های منطقه‌ای قرار بگیرد.»

از جمله مشکلاتی که عراق با آن دست و پنجه نرم کرده است می‌توان به حملات مختلف علیه نیروهای بین‌المللی در قلمرو این کشور و ترور فعالان و روزنامه‌نگاران مخالف ایران اشاره کرد. گروه‌های شبه‌نظامی عراقی مورد حمایت ایران مسئول این حملات شناخته شده‌اند، که مهم‌ترین آنها دو گروه کتائب حزب‌الله و عصائب اهل‌الحق هستند.

دیگر تحلیلگران گفتند این نشست در گرد هم آوردن طرف‌های مختلف منطقه موفق بوده اما افزودند که تلاش‌های صلح به توقف دخالت‌های منطقه‌ای ایران بستگی خواهد داشت.

عصام الفیلی، مدرس علوم سیاسی دانشگاه مستنصریه، گفت این نشست یک «رویداد تاریخی» است و توانایی برگزاری آن در شرایط فعلی «به نوبه خود دستاوردی در جهت منافع عراق» است.

او به المشارق گفت بغداد با تلاش‌های دیپلماتیک در «گرد هم آوردن طرف‌های منطقه بر سر یک میز» و گفتگو پیرامون مسائل بحث‌برانگیز و رسیدگی به آنها به شکلی که حافظ منافع ملی همه کشورها و احیاکننده راه‌های همکاری باشد موفق بوده است.

وی افزود «درست همان طور که اختلاف‌هایی وجود دارد، نقاط تفاهمی هم بین همه طرف‌ها وجود دارد» که برای کاهش تنش‌های منطقه‌ای باید تقویت شود.

او افزود: «عراق با برگزاری این کنفرانس ثابت کرد که نمی‌خواهد صحنه درگیری یا سرآغاز حمله به هیچ کشوری باشد و در حمایت از هر طرحی که بتواند ثبات و شکوفایی منطقه را رقم بزند محکم خواهد ایستاد.»

فیلی خاطرنشان کرد این نشست نشان‌دهنده توانایی عراق برای ایفای نقش میانجی‌گر بود «و اینکه این کشور دوباره جایگاه خود را به عنوان طرف خنثی در منطقه به دست آورده است.»

صلح منوط به رفتار ایران

طه اللهیبی، نماینده سابق پارلمان عراق، گفت موفقیت تلاش‌های صلح در منطقه به رفتار ایران در قبال همسایگانش بستگی دارد.

او گفت: «رژیم ایران باید نیات خوب خود را ثابت کند. این نشست آخرین فرصت این کشور است تا با توقف دخالت‌های خود در امور عراق و دیگر کشورهای عربی و محترم شمردن حاکمیت مستقل آنها این موضوع را نشان دهد.»

او تأکید کرد: «اگر تهران واقعاً می‌خواهد فصل جدید آغاز کند و عضوی از جامعه بین‌المللی باشد، باید سیاست توسعه‌طلبی خود در منطقه را کنار بگذارد و حمایت از گروه‌های شبه‌نظامی [وفادار به خود] را قطع کند.»

اللهیبی گفت اگر به این نقطه برسیم، آن موقع عراق و کل منطقه از ثبات و شکوفایی بهره‌مند خواهند شد.

وی افزود اما اگر ایران بر حفظ همان سیاست‌های خصمانه پافشاری کند، تنها چیزی که به دست می‌آورد انزاوی بیشتر و دشمنی تمام دولت‌ها و ملت‌های جهان خواهد بود.

ثائر البیاتی، ریش‌سفید یکی از عشایر عراق، نسبت به رژیم ایران ابراز عدم اعتماد کرد و گفت این کشور همچنان امنیت منطقه را تضعیف می‌کند و گروه‌هایی را پرورش می‌دهد که امروزه در عراق و سراسر منطقه آشوب به پا می‌کنند.

او گفت گروه‌های نیابتی ایران نمی‌خواهند عراق جایگاه و نقش محوری خود را بازیابد و دست از اطاعت فرامین ایران برای تضعیف امنیت عراق و استثمار منابع و اخلال در طرح‌های توسعه آن برنمی‌دارند.

رویارویی با تهدید داعش

این نشست در شرایطی برگزار شد که منطقه هنوز در شوک تصرف افغانستان به دست طالبان به سر می‌برد.

مکرون در این نشست گفت: «با توجه به رویدادهای ژئوپلیتیکی، این کنفرانس مسیر دیگری را در پیش گرفته است.»

او گفت کشورش به اعزام نیرو به عراق برای مبارزه با تروریسم ادامه خواهد داد.

مکرون پیشتر هم در پایان یکی از دیدارهای خود با کاظمی گفته بود: «همه می‌دانیم نباید گاردمان را پایین بیاوریم چون داعش هنوز تهدید محسوب می‌شود و من می‌دانم که مبارزه با این گروه‌های تروریستی یکی از اولویت‌های دولت شماست.»

کاظمی پاسخ داد عراق و فرانسه «هم‌پیمانان کلیدی در جنگ با تروریسم» هستند.

یکی از وابستگان داعش مسئولیت بمبگذاری انتحاری پنجشنبه در کابل را بر عهده گرفت؛ در این حمله، شمار زیادی از مردم، از جمله ۱۳ نیروی خدماتی آمریکا، جان باختند.

تحلیلگران گفتند این حمله باعث تجدید نگرانی‌های جهانی در خصوص ظهور دوباره این گروه افراط‌گرا شده است که ابتدا بخش‌هایی از سوریه و عراق را تصرف کرده بود اما در نهایت از هر دو کشور بیرون رانده شد.

پس از آنکه طالبان به سرعت افغانستان را به تصرف خود درآورد، در روزهای پایانی خروج نیروهای خارجی به رهبری ایالات متحده این حمله صورت گرفت.

جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا، روز پنجشنبه وعده دستگیری عوامل این حمله را داد.