بهره مند شدن قطر از منافع آشتی با کشورهای خلیج فارس

دوحه -- قطری ها می گویند که آنها از منافع توافقنامه آشتی که اوایل ماه جاری با کشورهای همسایه خود در خلیج فارس امضاء کرده اند، بهره مند شده اند. برخی از آنها ابراز آسودگی خاطر و شادمانی کرده اند و برخی حتی اشک شوق ریخته اند.

این توافقنامه آشتی که روز ۱۶ دی در شهر العلا در عربستان سعودی امضاء شد، مجموعه ای از تغییرات فوری را ایجاد کرد. این تغییرات، به ویژه بازگشایی فضای هوایی و مرزهای زمینی و دریایی میان قطر و سایر کشورهای خلیج فارس، با استقبال عمومی رو به رو شده است.

روز دوشنبه (۲۹ دی) نخستین پرواز مستقیم میان قطر و رقبای سابق آن، یعنی مصر و امارات متحده عربی، از سال ۲۰۱۷ تاکنون، انجام شد.

ریاض همچنین روز شنبه (۲۷ دی ماه) اعلام کرد که طی روزهای آینده سفارت خود در دوحه را بازگشایی خواهد کرد.

قطر و عربستان سعودی در روز ۲۰ دی مرز زمینی خود را بازگشایی کردند. تنها ظرف چهار روز نخست هزار دستگاه خودرو از گذرگاه مرزی میان دوحه و ریاض عبور کرد.

گذرگاه ابو سمره، که در سمت سعودی آن به گذرگاه سلوه معروف است، تنها گذرگاه زمینی میان دو کشور است. این گذرگاه از خرداد ماه ۱۳۹۶ تاکنون بسته بود.

محمد المری، شهروند قطر، که یک روز پس از بازگشایی این گذرگاه از آن عبور می کرد، به خبرگزاری فرانسه گفت که خوشحال است.

او گفت: «برای ما که از قطر می آییم، مانند آن است که به کشور دوممان آمده ایم. در آنجا هیچ تفاوتی بین سنت های آنها و ما وجود ندارد.»

غیث المری، شهروند قطر، گفت: «این شادمانی -- هیچ کس نمی تواند آن را توصیف کند.» وی افزود که وقتی مرز بازگشایی شد «برخی افراد به گریه افتادند.»

همزمان مسافران شرکت‌ های هواپیمایی به این موضوع اشاره می کنند که سفرهایشان کوتاهتر شده است؛ چرا که هواپیماهای قطری مسیر پروازهای خود را، که قبلا با گذشتن از آسمان ایران انجام می شد، تغییر داده اند و با پرواز کردن در فضای هوایی کشورهای سعودی، بحرین، و امارات، مسیرهای گذشته خود را از سر گرفته اند.

یک مقام سازمان هواپیمایی کشوری قطر به المشارق گفت که تعداد زیادی از پروازها به جای آن که مطابق چند وقت گذشته از فضای هوایی ایران استفاده کنند، فعالیتشان در مسیرهای قبلی را از سر گرفته اند.

کویت -- یکی از میانجیگران اصلی در این بحران دیپلماتیک -- نخستین کشوری بود که فضای هوایی و مرزهای زمینی و دریایی خود را در روز ۱۵ دی به روز قطر باز کرد. نخستین پرواز هواپیمایی قطر روز ۱۸ دی از آسمان عربستان سعودی عبور کرد.

یک مسئول سازمان هواپیمایی گفت: «دیگر نیازی نیست که وارد حریم هوایی ایران شویم. در نتیجه، مدت زمان پروازها کوتاهتر شده و در برخی موارد تا ۵۰ درصد کاهش یافته است.»

او گفت که در جریان بلوکه شدن قطر توسط کشورهای خلیج فارس «پروازهای ورودی و خروجی اردن، لبنان، یونان، و بسیاری از کشورهای دیگر» پیش از وارد شدن به مسیرهای پروازیشان، مسافت های طولانی را طی می کردند.

پرواز میان مصر و قطر نیز از سر گرفته شده است. نخستین پرواز تجاری از مبدأ دوحه روز دوشنبه در قاهره به زمین نشست.

مصر روز ۲۳ دی ماه اعلام کرد که حریم هوایی خود را به روی قطر بازگشایی کرده است. به این ترتیب، شرکت های هوایی مصر و قطر می توانند پروازهایشان را از سر بگیرند.

تأثیرگذاری بر ایران و نیروهای نیابتی آن

محمد الحضرمی، پژوهشگر امور خلیج فارس و استاد سابق دانشگاه صنعا، گفت که آشتی میان کشورهای خلیج فارس که با حمایت ایالات متحده روی داد «به امیدها و توطئه های ایران پایان داده است.»

وی گفت که رژیم ایران از این بحران «برای پیشبرد برنامه های خود و کسب منافع مالی از آن با هدف در امان ماندن از تحریم های آمریکا» بهره برداری می کرد.

الحضرمی گفت: «به دلیل آن که قطر مجبور بود کالاها را از طریق قلمرو ایران وارد کند و از حریم هوایی ایران برای عبور هواپیماهایش استفاده کند، ایران، سالانه مبالغ بسیاری زیادی، یعنی تا ۱۰۰ میلیون دلار، درآمد کسب می کرد.»

وی گفت که ایران از محل فروش کالاهای فاسدشدنی مانند سبزیجات و میوه جات در بازارهای قطر درآمد کسب می کرد؛ کالاهایی که قطر برای مدت چندین دهه آنها را از عربستان سعودی وارد می کرد. به گفته او، ایران اکنون این درآمد را از دست می دهد. وی افزود که ایران همچنین درآمد حاصله از انتقال کالا از ترکیه به قطر از طریق بندرهای ایران را از دست خواهد داد.

سرتیپ محمد عواد الشهری، یک افسر بازنشسته نیروی دریایی سعودی، گفت که بحران خلیج فارس «پیامدهای سیاسی، اجتماعی، و امنیتی داشت و این پیامدها کل منطقه را تحت تأثیر قرار داد.»

وی افزود: «انعقاد یک توافقنامه میان طرف های مختلف، توجه و تمرکز را بر جنایت ها و مداخله های ایران در کشورهای منطقه معطوف، و از موضوعات دیگر دور خواهد کرد.»

«مردم خلیج فارس اکنون کاملاً بر اهمیت آشتی واقف هستند و از کسانی که به دستیابی به آن کمک کرده اند، به ویژه ایالات متحده و کویت، قدردانی می کنند.»

همزمان قطر روز سه شنبه (۳۰ دی) از کشورهای عرب خلیج فارس خواست که با ایران مذاکره کنند.

شیخ محمد بن عبدالرحمان آل ثانی، وزیر خارجه قطر، که پیش از این نیز خواستار مذاکره با ایران شده بود، به تلویزیون بلومبرگ گفت که او «امیدوار است این اتفاق بیافتد و ما همچنان بر این باوریم که این اتفاق باید بیافتد.»

او گفت: «این همچنین آرزوی دیگر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس نیز هست.»‌

بازگرداندن ثبات سیاسی و اجتماعی

علی حمد المری، ساکن قطر، گفت که او و همسرش، که یک شهروند سعودی است، سال ها در انتظار فرا رسیدن این لحظه بودند.

او گفت که برقراری دوباره روابط کامل خبری بسیار خوب بود؛ چرا که این به آنها اجازه می دهد با خویشاوندانشان در عربستان سعودی، که به مدت نزدیک به چهار سال آنها را ندیده اند، دیدار کنند.

او گفت: «از سر گیری روابط به ثبات سیاسی و اجتماعی منجر خواهد شد و ما سال ها است که چنین احساس آرامشی نداشته ایم.» وی یادآور شد که برخی افراد از این بحران برای رسیدن به اهداف خودشان سوءاستفاده کرده اند.

خالد الهجری، از ساکنان شهر الریان قطر، گفت: «اوضاع به تدریج به شرایط قبل از بحران باز می گردد.»

او گفت که این آشتی به پیامدهای مداومی که بر همه تأثیر منفی می گذاشت، پایان داده است. وی افزود که این پیامدها «نه تنها بر شهروندان خلیج فارس، بلکه بر مهاجران و بازدیدکنندگان» نیز تأثیر می گذاشت.

الهجری با اشاره به ایران افزود که هیچکس نمی خواهد شاهد تکرار این بحران باشد، «چرا که آن بحران تنها به نفع کشورهای دیگری بود که از آن منفعت مالی و سیاسی برده اند.»

وی اظهار داشت که آسودگی سفر زمینی از طریق عربستان سعودی و یا سفر هوایی بدون گذشتن از آسمان ایران باید ادامه پیدا کند و دیگر نباید مختل شود.»