پروازهای تحریک‌آمیز روسیه در خاورمیانه ناقض پروتکل‌های عدم درگیری

در روز پنجشنبه (٢٥ اسفندماه) و دو روز پس از برخورد جت‌های روسی با یک پهپاد ایالات متحده بر فراز دریای سیاه، یک مقام ارشد نظامی ایالات متحده گفت که این کشور در ماه جاری شاهد افزایش رفتار تهاجمی خلبانان روسی در سوریه بوده است.

ژنرال مایکل «اریک» کوریلا، فرمانده ستاد مرکزی ایالات متحده (سنتکام) گفت خلبانان جنگندهٔ روسی از روز ١۰ اسفندماه به بعد به‌طور فزاینده‌ای هواپیماهای تهاجمی مسلح خود را به‌شکلی تحریک‌آمیز بر فراز پایگاه‌های نظامی ایالات متحده در سوریه به پرواز در آورده‌اند.

کوریلا طی جلسه استماع کنگره در روز پنجشنبه گفت: «آنها با هواپیماهای تهاجمی زمینی که سلاح‌هایی روی آنها نصب شده است بر فراز پایگاه‌های ما پرواز می‌کنند تا اقدامی تحریک‌آمیز را انجام دهند.»

به‌گفتهٔ او این پروازها «غیرایمن و غیرحرفه‌ای است و آن چیزی نیست که ما از یک نیروی هوایی حرفه‌ای انتظار داریم.»

او گفت: «آنها تلاش دارند مجدداً بر سر پروتکل‌های عدم درگیری که هر روز نقضشان می‌کنند مذاکره کنند» و افزود این پروازها پدیده تازه‌ای نیست، اما نیروهای ایالات متحده از روز ١۰ اسفندماه به بعد شاهد «جهش قابل توجهی» در زمینه استفادهٔ از این شیوه بوده‌اند.

ایالات متحده تقریباً ٩۰۰ سرباز در سوریه دارد که در دو پایگاه مختلف مستقر هستند و این اقدام بخشی از کارزار جاری برای شکست «دولت اسلامی عراق و شام» (داعش) محسوب می‌شود.

ایالات متحده و روسیه در سال ١٣٩٤ توافق «عدم درگیری» را به‌منظور هماهنگ کردن حریم هوایی بر فراز سوریه و جلوگیری از بروز حوادث هوایی امضا کردند.

برخورد در هوا

اظهارات کوریلا دو روز پس از آن مطرح می‌شود که یک فروند جت سوخو-٢٧ روسیه با پروانه پهپاد ام‌کیو-٩ ریپر آمریکا در فضای بین‌المللی و بر فراز دریای سیاه برخورد کرد و باعث سقوط این پهپاد شد.

ستاد فرماندهی ایالات متحده در اروپا (یوکام) روز سه‌شنبه طی بیانیه‌ای اعلام کرد: «هواپیمای سوخو-٢٧ چندین بار قبل از برخورد با بی‌احتیاطی، به‌شکلی نامناسب برای محیط زیست و غیرحرفه‌ای بر روی ام‌کیو-٩ سوخت ریخت و در مقابل آن پرواز کرد».

«این حادثه علاوه بر غیرایمن و غیرحرفه‌ای بودن، فقدان صلاحیت را نیز نشان می‌دهد.»

به‌گفتهٔ ژنرال جیمز بی هکر، فرمانده نیروی هوایی ایالات متحده در اروپا و نیروی هوایی آفریقا، هواپیمای بدون سرنشین ام‌کیو-٩ در حال انجام عملیات معمول در حریم هوایی بین‌المللی بود.

او گفت «هواپیماهای آمریکایی و کشورهای متحد آن به فعالیت خود در حریم هوایی بین‌المللی ادامه می‌دهند و از روس‌ها می‌خواهیم رفتار حرفه‌ای و ایمنی داشته باشند» و افزود «روس‌ها تقریباً باعث سقوط هر دو هواپیما شدند.»

بیانیه یوکام افزود: «این حادثه از الگوی اقدامات خطرناک خلبانان روسی در هنگام تعامل با هواپیماهای ایالات متحده و کشورهای متحد آن بر فراز حریم هوایی بین‌المللی از جمله بر فراز دریای سیاه تبعیت می‌کند».

«این قبیل اقدامات تهاجمی توسط خدمهٔ هواپیمای روسیه خطرناک است و می‌تواند منجر به اشتباه محاسباتی و تشدید ناخواسته تنش‌ها شود.»

یک روز پس از این حادثه، ژنرال مارک میلی، رئیس ستاد مشترک ارتش ایالات متحده، گفت مقامات در حال تحلیل این برخورد در هوا هستند که بخشی از الگوی رفتار تهاجمی خلبانان روسی نسبت به هواپیماهای ایالات متحده و متحدان آن در سایر نقاط جهان است.

میلی گفت: «به‌تازگی الگویی رفتاری پدیدار شده است که براساس آن اقدامات تهاجمی‌تری توسط روس‌ها صورت می‌گیرد. ما هنوز تحلیل خود را درخصوص اینکه چرا این اتفاق می‌افتد به پایان نرسانده‌ایم.»

المانیتور روز پنجشنبه گزارش دارد که هم میلی و هم لوید آستین، وزیر دفاع ایالات متحده، این هفته با همتایان روسی خود تماس گرفتند که یکی از دلایل آن مشخص شدن قصد مسکو از این اقدامات بود.

ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجهٔ ایالات متحده، به خبرنگاران گفت ایالات متحده بعدازظهر روز سه‌شنبه سفیر روسیه را به وزارت امور خارجه احضار کرد و سفیر آمریکا در مسکو نیز «اعتراض شدید» خود را نسبت به این حادثه به ثبت رسانده است.

پرایس گفت این حادثه به‌منزلهٔ نقض آشکار قوانین بین‌المللی است.

ایالات متحده از پهپادهای ام‌کیو-٩ ریپر هم برای نظارت و هم برای حمله استفاده می‌کند و مدت‌ها است که بر فراز دریای سیاه دست به عملیات می‌زند و نیروهای دریایی روسیه را زیر نظر می‌گیرد.

جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی ایالات متحده، درخصوص برقراری تماس چشمی یا الکترونیکی یک هواپیما با هواپیمای دیگر، به خبرنگاران در واشنگتن گفت: «رهگیری هواپیماهای ایالات متحده توسط هواپیماهای روسی بر فراز دریای سیاه ... اقدامی غیرمعمول نیست.»

اما به‌گفتهٔ او این مورد خاص «به دلیل غیرایمن و غیرحرفه‌ای بودن و در واقع غیر‌احتیاط‌آمیز بودن آن قابل توجه است».

او افزود: «لزومی ندارد که قبل از پرواز در حریم هوایی بین‌المللی، نوعی هماهنگی با روس‌ها داشته باشیم. هیچ الزامی برای انجام این کار وجود ندارد و ما نیز چنین کاری را انجام نمی‌دهیم».

وزارت دفاع روسیه تکذیب کرد که موجب سقوط پهپاد شده است.

سابقه تحریکات غیر‌احتیاط‌آمیز

خلبانان روسی از زمانی که روسیه در سال ١٣٩٤ در حمایت از بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه، دست به مداخله در جنگ داخلی این کشور زد، سابقه طولانی در فعالیت‌های تحریک‌آمیز در فضای هوایی داشته‌اند.

در فروردین‌ماه ١٣٩٩، هواپیماهای سوخو-٣٥ روسی در دو حادثهٔ جداگانه یک هواپیمای پی-٨ای نیروی دریایی ایالات متحده را بر فراز دریای مدیترانه رهگیری کردند، مانورهای وارونهٔ با سرعت بالا انجام دادند و به فاصله ٧/٥ متری هواپیمای جاسوسی ایالات متحده رسیدند.

نیروی دریایی اعلام کرد: «این مانورها غیرایمن بودند و امنیت خلبانان و خدمه را به خطر انداختند.»

به‌گفتهٔ نیروی دریایی، یک ماه بعد نیز دو فروند سوخو-٣٥ روسی در مواجهه‌ای که ٦٥ دقیقه به طول انجامید، هواپیمای پی-٨ای دیگری را بر فراز دریای مدیترانه رهگیری کردند.

این مواجهه «غیرایمن و غیرحرفه‌ای بود، زیرا خلبانان روسی به‌طور همزمان در نزدیکی هر دو بال هواپیمای پی-٨ای پرواز کردند».

پنتاگون در آن زمان گفت در روز ٢٣ و ٢٤ بهمن‌ماه ١٤۰۰، «سه فروند هواپیمای پی-٨ای نیروی دریایی ایالات متحده با رهگیری غیرحرفه‌ای از سوی هواپیماهای روسی» در حریم هوایی بین‌المللی بر فراز دریای مدیترانه مواجه شدند.

پنتاگون افزود: «اگرچه هیچ‌کسی آسیب ندیده است، اما چنین تعاملاتی می‌تواند منجر به بروز اشتباهات محاسباتی و خطاهایی شود که می‌تواند به پیامدهای خطرناک‌تری بیانجامد.»