«پیشرفته‌ترین» پهپادهای نیروهای نیابتی در خدمت حوثی‌های مورد حمایت ایران

چندی پس از کودتای شهریور ۱۳۹۳ حوثی‌ها در صنعا و آغاز جنگ طولانی و مداوم در یمن، ایران نیز به عنوان بخشی از راهبرد جنگ نیابتی، اقدام به عرضۀ پهپاد و قطعات و‌فناوری پهپاد به این گروه کرد.

به گزارش «ایران پرایمر»، ایران همچنین هواپیماهای بدون سرنشین (پهپادها) و تخصص مورد نیاز را برای شبه‌نظامیان عراقی هم‌پیمان و حزب‌الله لبنان تأمین کرده است، اما «در میان نیروهای نیابتی ایران، حوثی‌ها از پیشرفته‌ترین و متنوع‌ترین زرادخانۀ پهپادها برخوردار هستند.»

به نوشتۀ این تارنما، که در آن ۵۰ تن از تحلیلگران ایرانی از جمهوری اسلامی و غرب فعالیت می‌کنند، ایران از حدود سال ۱۳۸۳ هواپیماهای بدون سرنشین موسوم به «پهپاد» و تجهیزات پهپادی را برای گروه‌های نیابتی خود فراهم کرده است.

حوثی‌ها از این پهپادها -- که برخی مستقیماً توسط ایران ارائه شده‌اند و برخی دیگر نسخه‌های شبیه‌سازی شده هستند -- به منظور انجام اقدامات مرگبار در یمن و فراتر از آن استفاده کرده‌اند.

آنها از این پهپادهای مسلح برای هدف قرار دادن تأسیسات غیرنظامی عربستان سعودی و امارات متحدۀ عربی و خانه‌های غیرنظامیان در یمن نیز استفاده کرده‌اند.

پس از آن که در بهمن‌ماه >ارتش سعودی یک پهپاد حوثی که فرودگاه بین المللی ابها را هدف قرار داده بود، منفجر کرد، تعداد ۱۲ غیرنظامی از ملیت‌های گوناگون، از جمله کارکنان فرودگاه و مسافران، بر اثر اصابت قطعات متلاشی شدۀ آن مجروح شدند.

این فرودگاه دائماً هدف پهپادهای حوثی قرار می‌گیرد؛ پهپادهایی که از یمن پرتاب می‌شوند.

حملات حوثی‌ها در شهریورماه با موشک‌های بالیستیک و پهپاد به منطقه رحبه در جنوب استان مأرب سبب جراحت و جان باختن غیرنظامیان، ویرانی خانه‌های شخصی، و آوارگی ده‌ها خانواده شده است؛ بعضی از این خانواده‌ها دومین بار است که آواره می‌شوند.

حوثی‌ها در حملات دی‌ماه خود به ابوظبی از موشک‌های بالیستیک و پهپادهای مسلح استفاده کردند؛ حمله‌ای که منجر به کشته شدن دو غیرنظامی شاغل در شرکت ملی نفت ابوظبی و انفجار سه مخزن بنزین در نزدیکی یک انبار شد.

در این حمله که باعث آتش‌سوزی در یک منطقه ساختمانی در فرودگاه ابوظبی هم شد، شش تن دیگر نیز زخمی شدند. به گفتۀ پلیس امارات،‌ «اشیاء پرندۀ کوچکی، احتمالاً متعلق به پهپادها» در هر دو مکان این حملات کشف شده است.

نخستین موارد استفادۀ پهپادها

بر اساس گزارش مؤسسۀ بین‌المللی مطالعات راهبردی (آی‌آی‌اس‌اس) در مرداد ۱۳۹۸، نخستین باری که استفادۀ حوثی‌ها از پهپاد ثبت شده است، آذرماه ۱۳۹۴ بوده است. در آن زمان آنها یک پهپاد تجاری را پرتاب کردند که ادعا می‌شود از یک ایستگاه تلویزیونی محلی به سرقت رفته بود.

اوایل سال ۱۳۹۴ گزارش‌هایی از استفادۀ این گروه از پهپادها در مأموریت‌های اطلاعاتی، نظارتی، و شناسایی در استان مأرب منتشر شد.

در گزارش مؤسسۀ بین‌المللی مطالعات راهبردی آمده است که وسعت زرادخانۀ پهپادی حوثی‌ها در سال ۱۳۹۵، یعنی زمانی که این گروه آشکارا مدعی تولید سامانه‌های پهپادی خود شد و از این جهت به خود می‌بالید، مشخص‌تر شد.

حوثی‌ها در بهمن‌ماه ۱۳۹۵ «اینفوگرافیک‌های بسیار پیشرفته‌ای در مورد عملیات پهپادها به نمایش گذاشتند که ضمن نشان دادن مشخصات فنی آنها با جزئیات، اثربخشی آنها را نیز برجسته‌تر می‌کرد.»

در این گزارش آمده است، اما قرار دادن پهپادهای تجاری موجود توسط این گروه در معرفی این محصول «نشان داد که ادعای این گروه مبنی بر تولید بومی این سامانه‌ها ممکن است یک ادعای پوشالی باشد.»

بنا بر این گزارش، زرادخانۀ اولیۀ حوثی‌ها شامل پهپادهای تجاری بود که تغییر کاربری داده شده بودند، اما این گروه برای تولید سامانه‌های بومی، به تامین قطعات از بازار جهانی از جمله «قطعات الکتریکی با منشأ چینی» نیاز داشت.

هیأتی از سازمان ملل متحد در دی‌ماه ۱۳۹۸ گزارش داد، ابتدا ایران قطعات و طرح‌هایی را برای پهپادهای رزمی در اختیار حوثی‌ها قرار داده بود، اما حوثی‌ها یاد گرفتند که چگونه با استفاده از قطعات و اجزای محلی قاچاق شده به یمن پهپاد بسازند.

زرادخانۀ حوثی‌ها

در حال حاضر، زرادخانۀ حوثی‌ها شامل پهپادهای رزمی و شناسایی است. نخستین پهپادهایی که حوثی‌ها ادعا می‌کردند خودشان تولید کرده‌اند و در سال ۱۳۹۵ رونمایی شدند، پهپادهای شناسایی سبک‌ به نام‌های رقیب، راصد، و هدهد-۱ بودند.

به گفتۀ برخی از منابع، دست‌کم برخی از این پهپادهای تولیدی، پهپادهای تجاری بهینه‌سازی‌شده بوده‌اند.

بنا بر گزارش هیأت کارشناسان یمن سازمان ملل در دی‌ماه ۱۳۹۶، پهپاد «قاصف-۱» و «قاصف-۲کی» که نسخۀ «تقریباً یکسان» و به‌روز‌شدۀ همان است نخستین پهپاد‌های رزمی بودند که استفاده شدند و مواد مورد نیاز برای مونتاژ این پهپادها هم باید از ایران وارد می‌شد.

مرکز مطالعات راهبردی ابعاد یمن در مطالعه‌ای که در دی‌ماه ۱۳۹۷ با عنوان «پهپادهای انتحاری، سلاح راهبردی حوثی‌ها» منتشر کرد، اعلام کرد که شماره سریال‌ پهپاد‌های قاصف-۱ نشان می‌دهد «آنها صرفاً نسخه دیگری از پهپاد ابابیل ساخت ایران هستند.»

بنا بر این مطالعه، این به اصطلاح «پهپادهای انتحاری» طوری برنامه‌ریزی شده‌اند که از راه دور یا هنگام رسیدن به اهداف از پیش برنامه‌ریزی شده منفجر شوند.

در این مطالعه، با اشاره به پهپادهایی که برای حوثی‌ها فرستاده شده و توسط نیروهای امنیتی در مأرب توقیف شده‌اند، آمده است که برخی از پهپادها دست‌نخورده به حوثی‌ها قاچاق می‌شوند، در حالی که برخی دیگر توسط متخصصانی که در ایران و لبنان آموزش دیده‌اند، دوباره در یمن مونتاژ می‌شوند.

طبق گزارش سازمان ملل، حوثی‌ها تا سال ۱۳۹۹ توانستند با استفاده از مواد موجود محلی، بدنه و بال‌های پهپادهای قاصف را بسازند و در عین حال قطعاتی مانند موتورها را از خارج از کشور تأمین کنند.

بنا بر این گزارش، حوثی‌ها در شهریور ۱۳۹۸ از طبقۀ جدیدی از پهپادها به نام «صمد» که با موتورهای ارسال شده از ایران کار می‌کرد، رونمایی کردند که شامل «صمد-۱» (شناسایی)، «صمد-۲» (رزمی)، و «صمد-۳» (رزمی شناساگزیر) است.

بر اساس گزارش هیأت کارشناسان سازمان ملل متحد در یمن در دی ماه ۱۴۰۰، حوثی‌ها در اسفند ماه ۱۳۹۹ «صمد-۴» را در کنار دیگر سامانه‌های تسلیحاتی جدید به رسانه‌ها ارائه کردند.

بنا بر این گزارش، صمد-۴ «حامل دو موشک است و برد ۲ هزار کیلومتری دارد.»

در این گزارش آمده است، «رجوم» یک هگزاکوپتر کوتاه‌برد است که به نظر می‌رسد یک پهپاد چینی اصلاح‌شده باشد، در حالی که «واید»، که پهپادی با بال دلتا (از نوع هواپیما) است، ممکن است برد بیشتری داشته باشد.

بر اساس این گزارش، بیشتر پهپادهای مورد استفاده حوثی‌ها در مناطق تحت تسلط‌‌شان «با استفاده از مواد و قطعات موجود محلی و همچنین قطعات تجاری مانند موتورها و لوازم الکترونیکی مونتاژ می‌شوند که از طریق شبکه پیچیدۀ واسطه‌ها در اروپا، خاورمیانه، و آسیا تهیه می‌شوند.»

دست‌داشتن ایران

عبدالسلام محمد، مدیر کل مرکز مطالعات راهبردی ابعاد، در یک مصاحبۀ اختصاصی با المشارق در سال ۱۳۹۸ گفت که ایران از طریق دو یگان نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، این پهپادها را به حوثی‌ها قاچاق می‌کند.

وی گفت: «ایران از چندین روش برای تحویل فناوری پهپادی به حوثی‌ها استفاده می‌کند که ازجمله می‌توان به قاچاق، انتقال فناوری، و ساخت داخلی تحت نظارت کارشناسان اشاره کرد که همۀ اینها از طریق یگان‌های سپاه پاسداران انقلاب اسلامی انجام می‌شود.»

موتور این پهپادها را می توان خرید و از طریق دریا به عنوان قطعات یدکی قاچاق کرد و ملخ‌های آن را می‌توان از طریق اینترنت سفارش داد؛ بدنۀ پشم شیشه‌ای هم در کارخانه‌ها و کارگاه‌های محلی ساخته می‌شود. پهپادهای انتحاری با تی‌ان‌تی [تری نیتروتولوئن] و مواد منفجره سی-۴ پر می‌شوند.

او گفت: «این پهپادها را می توان درسراسر خط ساحلی یمن قاچاق کرد و دستورالعمل‌های فنی و عملیاتی را می‌توان از طریق اینترنت انتقال داد. پس از آن، این پهپادها به‌وسیله کارشناسان ایرانی و حزب‌الله که همراه حوثی‌ها هستند مونتاژ می‌شود.»

این مطالعه نشان می‌دهد که عملیات قاچاق از طریق یگان‌های ۴۰۰ و ۱۹۰ نیروهای قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی انجام می‌شود.

یگان ۱۹۰ که در دهۀ ۱۳۶۰ تشکیل شد، «مسئول قاچاق سلاح و فناوری‌های مدرن به جنگ‌های خارج از مرزهای ایران است» و شبکه‌های بزرگ قاچاق سلاح در سراسر خاورمیانه تشکیل داده است.

یگان ۴۰۰ نیز بر برنامه‌ریزی و اجرای حملات در خارج از ایران تمرکز دارد.

به گفتۀ مرکز مطالعات راهبردی ابعاد، این کشور به گروه‌های مسلح سراسر جهان کمک‌های نظامی ارائه می‌دهد و آنها را به منظور انجام حملاتی در خدمت منافع رژیم ایران هماهنگ می کند.