تغییر چهره دوباره تحریر الشام در تلاش برای بقا

رهبری تحریر الشام در تلاشی دیگر برای میانه‌رو جلوه دادن خود، مدتی است که از برخی گروهک‌های تندرو در این اتحاد فاصله می‌گیرد.

کارشناسان می‌گویند این اتحاد -- که بر استان ادلب و دیگر مناطق شمال غرب سوریه سلطه دارد -- مثل آفتاب‌پرست عمل می‌کند و با تمرکز بر مسائل حاکمیتی، امید دارد چهره خود را مثبت‌تر جلوه دهد.

آنان گفتند که این اقدام یک حرکت عملگرایانه است که تحریر الشام برای تضمین بقای خود و نقش داشتن در آینده سیاسی سوریه در پیش گرفته و برای این منظور، بر اصطلاحاً دولت نجاتبخش خود تمرکز کرده است.

کارشناسان خاطرنشان کردند که این گروه طی یک ماه گذشته جلساتی با مقاومت مردمی داشته و در تظاهرات اخیر در نزدیکی گذرگاه مرزی باب الهوی و شهر الاتارب شرکت کرده است و افزودند که این اتحاد مثل پلنگی است که نمی‌تواند خال‌هایش را تغییر دهد.

این اتحاد افراط‌گرا تحت سلطه جبهه النصره سابق قرار دارد که یکی از گروه‌های همسو با القاعده است و در تلاش برای کسب وجهه بهتر در فرآیند سیاسی، علناً از القاعده جدا شد. این اتحاد در حال حاضر تلاش می‌کند دوباره چهره خود را تغییر دهد.

ابومحمد جولانی سرکرده این اتحاد، که سابقه خونین طولانی‌ با گروه‌های افراط‌گرا دارد، فرد فرصت‌طلب دمدمی‌مزاجی است که نزد همگان شناخته‌شده است و باور ادعاهایش در مورد تغییر و اصلاح از نظر بسیاری سخت است.

هیسم الادلبی، فعال اهل ادلب، گفت این اتحاد اکنون تلاش می‌کند خود را با چهره یک «سازمان آزادی و مقاومت» نشان دهد و برای اینکه نشان دهد هدفش محافظت از ادلب به روش‌های صلح‌طلبانه است، گفته است که سیاست‌های کلیش را تغییر خواهد داد.

او گفت تحریر الشام در همین راستا افراط‌گرایان قدیمی را از سمت‌های تصمیم‌گیرنده در داخل اتحاد برکنار کرده و به گروه‌هایی که بیشتر سربازانشان خارجی هستند فشار زیادی آورده است.

اخیراً درگیری‌ها بین تحریر الشام و گروه‌های سابقاً متحد آن در منطقه جبل ترکمان واقع در شمال لاذقیه و غرب استان ادلب بالا گرفته است.

الادلبی گفت در نتیجه کشمکش‌ها، این دو گروه -- جنود الشام که بیشتر از مبارزان چچنی تشکیل شده و جندالله متشکل از افراد تبعه ترکیه و آذربایجان -- مناطقی را که قبلاً تحت کنترلشان بود از دست داده‌اند.

درگیری با رقبای تندرو

الادلبی گفت تغییرات مکرر سیاست داخلی تحریر الشام باعث خروج بسیاری از اعضا و درگیری با گروه‌های افراط‌گرای دیگری شده است که هنوز در منطقه حضور دارند و تحریر الشام قصد دارد آنها را زیر چتر خود بیاورد یا از منطقه بیرون کند و یا از میان بردارد.

از جمله سرشناس‌ترین این گروه‌ها حراس الدین، شاخه سوری القاعده، است که نخستین بار زمانی در صحنه حاضر شد که جبهه النصره در اولین تلاش خود برای تغییر چهره از القاعده جدا شد.

ادلبی گفت سایر گروهک‌های رقیبی که برای تحریر الشام تهدید محسوب می‌شوند عبارتند از اجناد القوقاز، لشکر ابوبکر صدیق، عناصر باقیمانده جند الاقصی و داعش.

صالح الحموی، یکی از بنیانگذاران جبهه النصره که دیگر عضو تحریر الشام نیست، گفت بیشتر متعقدان سرسخت ایدئولوژی این گروه از اتحاد با آن خارج شده‌اند.

او گفت فقط ۱۰ درصدشان مانده‌اند که آنها هم توان رفتن ندارند چرا که هم به دستمزد و هم امنیتی که تحریر الشام برایشان فراهم می‌کند محتاجند.

تحریر الشام با سرکرده چند گروه افراط‌گرا، از جمله ابو فاطمه الترکی و مسلم الشیشانی، هم درگیری دارد.

الشیشانی که ریش قرمز دارد و زاده گرجستان است سرکردگی جنود الشام را بر عهده دارد و الترکی سرکرده جندالله است.

الحموی گفت تک‌تک این گروه‌ها به طور مرتب به تحریر الشام حمله می‌کنند و بعضی از آنها اخیراً فرماندهان عالی‌رتبه این گروه را هدف گرفته‌اند.

او گفت تحریر الشام مخالفان خود را افرادی افراط‌گرا و یاغی می‌داند که باید از منطقه ریشه‌کن شوند.

یک تغییر چهره دیگر

یحیی محمد علی، تحلیلگر مسائل راهبردی و متخصص در زمینه گروه‌های تروریستی، گفت گروه‌های افراط‌گرا، چه در داخل سوریه و چه در خارج از منطقه، از سال ۱۳۹۲ که تحریر الشام تحت عنوان جبهه النصره تشکیل شد سنگ بنای این گروه بوده‌اند.

او گفت این گروه از زمان تشکیل دستخوش تغییرات بسیاری شده، که ابتدا با جدایی از القاعده شروع شد، و اینک هم دست به اخراج اعضای افراط‌گرای خود زده است، به شکلی که پرسش‌های زیادی را در ذهن مطرح می‌کند.

علی گفت هدف از این حرکت‌ها فراهم آوردن امکان «کنترل تصمیمات مربوط به جنگ و صلح در منطقه ادلب و نواحی اطراف» به دور از فشار داخلی عناصر و گروهک‌های تندروی داخل گروه است بلکه بتوانند نماینده بخش بزرگ‌تری از جمعیت سوریه در مناطق تحت کنترل خود باشند.

علی خاطرنشان کرد اما تحریر الشام با پیش‌بینی اینکه اتحادش برای بقا باید بیشتر از اینکه به سلاح تکیه کند روی قدرت مذاکره تمرکز داشته باشد، ممکن است بعضی از گروهک‌های افراط‌گرای کوچک‌تر را نگه دارد تا بتواند در مواقع لزوم از آنها به عنوان اهرم فشار استفاده کند.

از سوی دیگر، بخش عمده جمعیت مناطق تحت سلطه این گروه همچنان با آن مخالفند، چرا که مخالفان سیاسی خود را با بی‌رحمی تمام سرکوب کرده و افراد شرکت‌کننده در تظاهرات اخیر را دستگیر کرده است.