تهران برای دادن اجازه به مراجع معتبر برای تحقیق در مورد سقوط هواپیما با فشارهای فزاینده روبرو است

تهران روز جمعه (10 ژانویه) با فشارهای فزاینده از سوی جامعه بین المللی برای دادن اجازه برای انجام تحقیقات از سوی مراجع معتبر در مورد سقوط یک فروند هواپیمای اوکراینی در ایران که بریتانیا، کانادا و هلند عقیده دارند که در اثر اصابت تصادفی موشک رخ داده، روبرو بود.

هواپیمای بویینگ 737 تنها چند دقیقه پس از پرواز از فرودگاه امام خمینی تهران در روز چهارشنبه سقوط کرد و تمام 176 سرنشین آن کشته شدند.

اکثرمسافران پرواز شماره پی اس 752 خطوط هواپیمایی بین المللی اوکراین دارای تابعیت دوگانه ایرانی - کانادایی بودند اما شهروندان اوکراین، افغانستان، بریتانیا و سوئد نیز در بین آنان بودند.

هواپیما مدت کوتاهی پس از شلیک موشک ها از تهران به سوی نیروهای آمریکایی در عراق در واکنش به کشته شدن قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در اثر حمله پهبادی آمریکا در بغداد، سقوط کرد.

جاستین ترودو نخست وزیر کانادا روز پنجشنبه گفت که به گفته منابع اطلاعاتی گوناگون اصابت یک فروند موشک زمین به هوای ایرانی موجب سقوط این هواپیما شده است.

ترودو گفت،« ما می دانیم که این ممکن است غیرعمدی بوده باشد. کانادایی ها پرسش هایی دارند و آنها شایسته دریافت پاسخ به پرسشهایشان هستند.»

علی عابدزاده رئیس سازمان هواپیمایی کشوری این ادعاها را رد کرده است.

اظهارات ترودو در پی انتشار یک ویدئو که به نظر می رسد لحظه اصابت موشک به هواپیما را نشان می دهد، صورت گرفت.

این ویدئو که به گفته نیویورک تایمز درستی آن تأیید شده، شیئی را نشان می دهد که با زاویه و با سرعت در هوا در حرکت است و پس از آن یک نور زیاد دیده می شود که به تدریج کم شده و به سوی جلو حرکت می کند. چند ثانیه بعد صدای یک انفجار شنیده می شود.

اَنک بیلفلد وزیر دفاع هلند روز جمعه گفت که سازمان اطلاعات هلند اطلاعاتی دارد مبنی برآنکه یک فروند موشک بنا بر احتمال به هواپیما برخورد کرده است.

سخنگوی بیلفلد به نقل از او گفت،« براساس اطلاعات رسیده از سازمان اطلاعات نظامی هلند (ام آی وی دی)، می توانیم بگوییم که احتمال دارد یک فروند موشک ضد هوایی ایران موجب سقوط هواپیما شده است.»

بیلفلد جزییات بیشتری در مورد این اطلاعات یا اینکه هلند که هیچ تبعه هلندی جزو مسافران پرواز نبوده اند، چگونه این اطلاعات را کسب کرده، ارائه نکرد.

ینس استولتنبرگ دبیر کل ناتو روز جمعه گفت که هیچ دلیلی ندارد که او به گزارشهای رسیده از پایتختهای غربی مبنی بر اینکه یک موشک ایرانی موجب سقوط این هواپیما شده، شک کند.

استولتنبرگ گفت،« من وارد جزییات اطلاعاتی که داریم نمی شوم اما آنچه که می توانم بگویم آن است که ما هیچ دلیلی نداریم تا گزارشهایی که از پایتخت های گوناگون کشورهای متحد با ناتو دریافت کرده ایم را باور نکنیم.»

داده های مهم

وادیم پریشتایکو وزیر خارجه اوکراین گفت که مقام های آمریکایی در پی سقوط هواپیما داده های مهمی به کیف ارائه کرده اند.

وزارت خارجه در تهران گفت که یک هیئت کانادایی عازم ایران است تا،« به امور مربوط به قربانیان کانادایی رسیدگی کند،» یک رویداد نادر که از زمان قطع روابط دیپلماتیک دو کشور در سال 2012، بی سابقه بوده است.

هیئت ایمنی حمل و نقل کانادا روز جمعه تأیید کرد که دعوت سازمان هواپیمایی کشوری ایران برای پیوستن به تیم تحقیقات را پذیرفته است.

رئیس سازمان هواپیمایی کشوری ایران گفت که تهران از،« آمریکایی ها، کانادایی ها، فرانسوی ها، اوکراینی ها و سوئدی ها» برای حضور در تحقیقات دعوت کرده است.

هیئت ایمنی حمل و نقل ملی ایالات متحده اواخر روز پنجشنبه گفت که از سوی ایران یک یادداشت رسمی در مورد سقوط هواپیما دریافت کرده و نماینده خود را برای پیوستن به تیم تحقیقات اعزام خواهد کرد.

وزارت خارجه ایران پیش تر از شرکت آمریکایی سازنده بویینگ دعوت کرده بود تا در تحقیقات « شرکت کند.»

فرانسه که در ساخت موتورهای هواپیما مشارکت دارد و برای اینکه یکی از معدود کشورهایی است که می توانند اطلاعات جعبه سیاه را به طور فراگیر رمزگشایی کند، اعلام کرده که حاضر است تخصص خود را در این زمینه ارائه کند.

تحقیقات شفاف و کامل

اتحادیه اروپا خواستار انجام تحقیقات« مستقل و معتبر» در مورد این سقوط شده است.

بوریس جانسون نخست وزیر بریتانیا خواستار انجام تحقیقات شفاف و کامل شد و گفت که اسناد زیادی از برخورد موشک حمایت می کند،« که ممکن است غیرعمدی بوده باشد.»

اوکراین خواستار حمایت سازمان ملل از انجام تحقیقات گسترده شد و 45 محقق سقوط را برای مشارکت در تحقیقاتی که با رهبری مسئولین ایرانی انجام می شود به تهران اعزام کرد.

اولکسی دانیلف، دبیر شورای امنیت و دفاع ملی اوکراین گفت که محققان در مورد سرنخ های گوناگونی تحقیق می کنند.

او گفت که این سرنخ ها شامل احتمال برخورد موشک زمین به هوا مانند موشک های تور ساخت روسیه، برخورد با پهباد، نقص فنی موتور یا حمله تروریستی هستند.

رئیس جمهوری ایالات متحده دونالد ترامپ گفت که مقام های واشنگتن بر این باور هستند که بوئینگ 737 که عازم کیف بوده از سوی یک یا چند موشک ایران مورد اصابت قرار گرفته است.

مقام هایی که هویت شان فاش نشده به رسانه های آمریکایی گفتند که داده های ماهواره ای، رادار و الکترونیکی حاکی از آن است که واحدهای پدافند هوایی تهران این هواپیما را ساقط کرده است.

اما رئیس سازمان هواپیمایی کشوری ایران گفت که نظریه موشک نمی تواند« از لحاظ علمی درست باشد» برای اینکه امکان ندارد که موشک به هواپیما برخورد کند و آن هواپیما،« برای مدت 60 تا 70 ثانیه همچنان به پرواز ادامه بدهد.»

عابدزاده افزود،« و تکه پاره های گردآوری شده در منطقه بسیار محدودی بوده اند. اگر انفجاری در بال ها رخ داده بود، این تکه ها می بایست بسیار پراکنده می شدند،» و اشاره کرد که تحلیل اطلاعات جعبه سیاه« زمان بر خواهد بود».

به گفته مقام های هواپیمایی کشوری ایران، هواپیما تنها چند دقیقه پس از پرواز سقوط کرد و هیچ پیام رادیویی از سوی خلبان که حاکی از مورد اضطراری باشد وجود ندارد.

عابدزاده گفت که خلبان با برج مراقبت تماس نگرفته برای اینکه،« داشته تلاش می کرد تا پیش از هر کار دیگری، هواپیما را نجات بدهد.»

واکنش کارشناسان منطقه

یک کارشناس امنیتی در مرکز پژوهش خاورمیانه به المشارق گفت که مقام های ایرانی باید در رابطه با تحقیقات جاری، شفاف باشند.

حازم العبادله، کارشناس ارشد و مشاور آکادمی هوانوردی سلطنتی اردن به سابقه ایمنی هواپیمای مورد اصابت، تجربه گسترده خدمه آن و شرایط سقوط اشاره کرد و گفت که سقوط هواپیما با فعالیتهای هوایی نظامی ایران همزمان بوده است.

وی گفت،« آژانس ایمنی هوانوردی اروپا، سازمان هوانوردی کشوری بین المللی وابسته به سازمان ملل و بازرسانی که از سوی مقام های اوکراینی یا هر کشوری که شهروندان آن در بین قربانیان هواپیمای ساقط شده بوده اند باید دسترسی بلامانع داده شود و اجازه داشته باشند تا حقیقت را بیابند.»

وی گفت،« از نقطه نظر فنی، و با توجه به اینکه ارتفاع گرفتن آن پس از پرواز عادی و ثابت بوده این هواپیما نمی بایست به این سرعت سقوط می کرد.»

او افزود،« پراکندگی تکه پاره ها و شیوه ای که سقوط کرده تمامی دلایلی هستند برای نگرانی از اینکه هواپیما باید هدف نوعی حمله قرار گرفته باشد.»

پوششی از محرمانگی

احمد الحمدانی کارشناس امنیتی و پژوهشگر مرکز مطالعات راهبردی و امنیتی الشرق به المشارق گفت که ایران تاکنون خبرنگاران را از دسترسی به محل سقوط یا گفت و گو با ساکنین محلی یا شاهدین این رخداد، منع کرده است.

الحمدانی گفت که روایت ایرانیان از رخدادها، که حاکی از نقص فنی هواپیما است، به نظر متقاعد کننده نیست.

او گفت که ایران باید،« اجازه بدهد تحقیقات از سوی کشورهای قربانیان این رخداد یا سازمان های هوانوردی بین المللی انجام بشود برای اینکه نظریه ای که موشک به هواپیما برخورد کرده است با واقعیت نزدیک تر است.»

او گفت،« این حقیقت که مسئولین ایرانی این رخداد را با خفاکاری پوشانده اند و برای افراد تیم تحقیق، خبرنگاران و انتشار اطلاعات در مورد این رخداد محدودیت های گوناگون اعمال کرده اند، این شک و تردید را تقویت می کند که هواپیما واقعا مورد اصابت موشک زمین به هوا قرار گرفته است.»