داعش فاقد رهبر و رسانه در حال از دست دادن اعتبار و نفوذ خود

قاهره - کارشناسان به المشارق گفتند عدم اعلام نام پنجمین «خلیفه» توسط «دولت اسلامی عراق و سوریه» (داعش) پس از ادعای ترکیه مبنی بر اینکه نیروهایش خلیفهٔ چهارم این گروه را کشته‌اند، نشان‌دهندهٔ عجز و ناتوانی این گروه است.

به‌گفتهٔ آنها ناتوانی رهبران باقی‌ماندهٔ این گروه جهت توافق بر سر جانشین یا حتی تأیید یا تکذیب مرگ رهبر قبلی، موجب می‌شود اعتبار آن در میان حامیانش افول کند و به‌طور بالقوه باعث جدایی جنگجویانش می‌شود.

احمد الخزعلی، روزنامه‌نگار عراقی مقیم قاهره و متخصص در امور گروه‌های تروریستی، به المشارق گفت: «تاکنون چهار خلیفه رهبری داعش را برعهده داشته‌اند».

از بین این افراد، بنا به تأیید ایالات متحده و داعش سه نفر کشته شده‌اند؛ از جمله ابوبکر البغدادی، رهبر اول داعش که از سال ١٣٩٣ تا مهرماه ١٣٩٨ رهبری این گروه را بر عهده داشت. او در آن زمان خود را با انفجار جلیقهٔ انتحاری کشت.

البغدادی در جریان حملهٔ نیروهای ویژهٔ ایالات متحده به مخفیگاهش در استان ادلب سوریه خود را در یک تونل زیرزمینی به‌همراه دو کودک که به‌نظر می‌رسید کمتر از ١٢ سال سن داشتند، منفجر کرد.

جانشین البغدادی یعنی ابوابراهیم الهاشمی القرشی در بهمن‌ماه ١٤۰۰ در جریان یورش نیروهای ویژهٔ ایالات متحده به مخفیگاهش در نزدیکی اطمه واقع در شمال غرب سوریه خودش را منفجر کرد و اعضای خانواده‌اش را نیز به‌همراه خود کشت.

جانشین او یعنی ابوحسن الهاشمی القرشی نیز در مهرماه سال گذشته زمانی که گروه‌های محلی در استان درعا در سوریه مخفیگاهش را محاصره کردند، خود را منفجر کرد.

چه کسی رهبری داعش را برعهده دارد؟

در روز ١۰ اردیبهشت‌ماه، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، اعلام کرد نیروهای ترکیه چهارمین رهبر این گروه به نام ابوالحسین الحسینی القرشی را طی عملیاتی ویژه در شمال سوریه کشته‌اند.

الخزعلی متذکر شد که در آن بیانیه تاریخ این عملیات اعلام نشد.

او گفت به‌علاوه «این گروه با وجود گذشت بیش از یک ماه، هیچ بیانیه‌ای مبنی بر مرگ او یا تعیین خلیفهٔ جدید و دعوت به بیعت با وی صادر نکرده است.»

به‌گفتهٔ او این گروه معمولاً زمانی که رهبر ارشدش کشته می‌شود، بیانیه صادر می‌کند «و ظرف چند روز خلیفه جدید تعیین می‌شود و برای بیعت با او فراخوان صورت می‌گیرد».

او گفت اما تاکنون چنین اتفاقی نیفتاده است و به این مسئله نیز اشاره کرد که ایالات متحده مرگ چهارمین «خلیفه» را تأیید نکرده است.

همین فقدان اطلاعات به بروز بی‌اعتمادی در صفوف افراط‌گرایان دامن زده است.

الخزعلی گفت: «ممکن است دلیل [عدم صدور بیانیه] علاوه بر تردیدهایی درخصوص مرگ [خلیفه چهارم]، عدم توافق بین سران باقی‌ماندهٔ گروه بر سر تعیین جانشین باشد».

به‌گفتهٔ او مجلس شورای این گروه از صلاحیت تعیین جانشین برخوردار است و انتظار می‌رود بیانیه‌ای صادر شود که نام خلیفهٔ جدید را اعلام کند و خواستار بیعت با او شود.

او متذکر شد تأخیر در اعلام نام جانشین «برای این گروه زیانبار است و اعتبار آن و آنچه را که از قدرتش باقی مانده است تضعیف می‌کند.»

بسیار غیرمعمول

به‌گفتهٔ وائل عبدالمطلب، کارشناس امور گروه‌های تروریستی، بسیار غیرمعمول است که رهبر ارشد یک گروه افراطی کشته شود «بدون اینکه طی یک فایل ضبط‌شدهٔ صوتی و نظیر آن، رهبر جانشین مشخص شود یا دست‌کم مرگ رهبر قبلی تکذیب شود».

او به المشارق گفت چنین مسئله‌ای تنها نشان‌دهندهٔ ضعف فعلی این گروه افراطی و از دست دادن قدرتش برای برقراری روابط بین عناصر باقی‌مانده و امیران خود است.

به‌گفتهٔ او این مسئله طبیعتاً به خروج عناصر باقی‌مانده و پیوستن آنها به دیگر گروه‌های افراطی و بیعت با رهبران آنها منجر خواهد شد.

عبدالمطلب متذکر شد بیعت برای این گروه‌ها امری ضروری است، «و نشان‌دهندهٔ وفاداری در میان جنگجویان آن است».

او گفت: «بر اساس اعتقادات آنها، بدون این مفهوم جهاد معنا ندارد.»

به‌گفتهٔ عبدالمطلب این مسئله علاوه بر وارد کردن ضربه به ساختار بنیادی این گروه، «به اعتبار این گروه در میان غیرنظامیان در مناطقی که حضور دارد نیز ضربه وارد می‌کند» چراکه باعث می‌شود این گروه اعتبار و نفوذ و قدرت خود را به‌عنوان ابزار تهدید کردن آنها از دست بدهد.

فقدان نامزد باقی‌ماندهٔ واقعی

یحیی محمد علی، تحلیلگر مسائل استراتژیک و کارشناس امور گروه‌های تروریستی اهل مصر گفت: «حتی اگر داعش نام جانشین تازهٔ خود را اعلام کند، انتظار می‌رود که وی برخلاف پیشینیانش نتواند بیعت عمومی را کسب کند».

او گفت: «بیشتر رهبران ردهٔ اول کشته شده‌اند و هیچ افراطگرای برجسته‌ای باقی نمانده است که از چنین حمایتی برخوردار باشد.»

او افزود: «درخصوص رهبران جدید، از آنجا که این گروه چندپاره شده و در مناطق متعددی پراکنده شده است، توانایی آنها برای کنترل سایر رهبران بسیار اندک است.»

به‌گفتهٔ او بنابراین پیش‌بینی می‌شود در هفته‌ها و ماه‌های آینده قدرت این گروه به پایین‌ترین سطح خود تنزل پیدا کند و عناصر آن به‌دلیل این ضعف در رهبری نتوانند هیچ حملهٔ قابل توجهی انجام دهند.

مازن زکی، مدیر گروه رسانه‌های جدید مرکز مطالعات و پژوهش‌های میدانی ابن الولید، گفت فعالیت رسانه‌ای داعش در شبکه‌های اجتماعی تقریباً به صفر رسیده است.

او به المشارق گفت تنها استثنا در این زمینه یک شماره از روزنامهٔ تبلیغاتی داعش به‌نام النباء بوده است که شامل برخی اخبار عادی منتشرشده توسط رسانه‌های جریان اصلی بود.

به‌گفتهٔ او بیشتر این اخبار مربوط به فعالیت این گروه در آفریقاست. او یادآوری کرد که «حتی طراحی آن نیز بسیار معمولی است و توسط افرادی که حرفه‌ای نیستند و قابلیت‌های متوسطی دارند تولید شده است.»