مردم سوریه با جستجوی غذا در بیابان جان خود را به خطر می‌اندازند

حماه -- در بازاری در شهر حماه واقع در مرکز سوریه، کیسه‌های پر از قارچ دنبلان کوهی به چشم می‌خورد. قارچ دنبلان کوهی یک مادهٔ غذایی لذیذ و فصلی است که مردم برای جمع‌آوری آن حاضرند جانشان را به خطر بیندازند و با حملات و مین‌های زمینی «دولت اسلامی عراق و شام» (داعش) کنار بیایند.

قارچ دنبلان کوهی معروف به «کمه» پس از بارندگی در مناطق کویری جمع‌آوری می‌شود. این قارچ به روش‌های مختلفی پخت می‌شود -- به‌صورت کبابی، خورش، بریان‌شده، سرخ‌شده، شکم‌پر یا داخل سالاد و سوپ -- و همراه با گوشت یا تخم‌مرغ یا به‌تنهایی خورده می‌شود.

محمد صلاح، فروشندهٔ ۳۱ ساله، با نشان دادن دنبلان‌های کوهی که برای جمع کردنشان در نزدیکی روستای محل سکونتش یک هفته وقت گذاشته است، گفت: «لقمه‌ای است که در خون زده شده».

با چروک‌های سیاهی که دور چشمان خسته‌اش حلقه زده می‌گوید: «هر روز از خانه بیرون می‌زنم و نمی‌دانم قرار است برگردم پیش زن و بچه‌ام یا نه. ما جانمان را به خطر می‌اندازیم ... اما دیگر برایمان مهم نیست؛ می‌خواهیم شکم بچه‌هایمان را سیر کنیم.»

در ماه‌های بهمن و اسفند، صدها تن از مردم فقیر سوریه در بیابان بزرگ شرق این کشور (بادیه) -- که مملو از مین است و مخفیگاه معروفی برای عناصر افراط‌گرا به‌شمار می‌رود -- به‌دنبال این مادهٔ غذایی لذیذ می‌گردند.

به‌گفته دیده‌بان حقوق بشر سوریه، در فصل برداشت فعلی تاکنون دست‌کم ۱۵۰ جویندهٔ دنبلان کوهی کشته شده‌اند، که بیشتر آنها در شبیخون‌های عناصر داعش یا در اثر انفجار مین جان خود را از دست داده‌اند. دیده‌بان حقوق بشر سوریه گفت داعش روز پنجشنبه (۳ فروردین) دست‌کم ۱۵ نفر، از جمله ۷ غیرنظامی، را که در بیابان‌های استان حماه مشغول جستجوی دنبلان کوهی بوده‌اند با بریدن سر کشته است. ۴۰ تن دیگر نیز در پی این حمله مفقود شده‌اند.

روز ۲۸ بهمن، طی شبیخون افراط‌گرایان به یک ایست بازرسی و همچنین موتورسیکلت‌هایی که در بیابان شرق حمص به‌دنبال دنبلان کوهی می‌گشتند، ۶۸ نفر کشته شدند -- این حمله، مرگبارترین مورد این‌چنینی طی بیش از یک سال محسوب می‌شود.

فعالان می‌گویند شبه‌نظامیان وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران نیز جویندگان دنبلان کوهی را مورد اخاذی قرار می‌دهند و آنها را به فروش محصولاتشان با قیمت بسیار پایین وامی‌دارند.

ایهم العلی، فعال اهل دیرالزور، به المشارق گفت: «این شبه‌نظامیان [جویندگان دنبلان کوهی] را مجبور می‌کنند تا محصولشان را به کمتر از نصف قیمت بازار به آنها بفروشند یا قید یک سوم محصول را بزنند».

یک فعال رسانه‌ای به العربی الجدید گفت روز ۱۹ اسفند، ۱۲ غیرنظامی حین جستجوی دنبلان کوهی در بیابان ربوده شده‌اند.

او گفت چند موتورسیکلت‌سوار مسلح ناشناس، که گمان می‌رود وابسته به گروه‌های شبه‌نظامی مورد حمایت ایران باشند، ۱۲ نفر را در منطقهٔ ندره واقع در جبل‌البشری در جنوب‌غرب دیرالزور ربوده‌اند اما پنج تن دیگر موفق به فرار شده‌اند.

«لباس‌های خونی»

گفته می‌شود قارچ دنبلان کوهی سوریه کیفیت بالایی دارد و به همین دلیل، گران‌قیمت است.

در بازار حماه، قیمت فروش این قارچ بسته به اندازه و درجه کیفی آن به ۲۵ دلار در کیلوگرم هم می‌رسد -- در کشوری که میانگین دستمزد ماهانه حدود ۱۸ دلار است.

صلحه با لبخند تلخی گفت: «در فصل دوماههٔ برداشت دنبلان کوهی سودهای زیادی به‌دست می‌آوریم، اما جانمان را به خطر می‌اندازیم».

قارچ‌های دنبلان کوهی بزرگ و کوچک از سبدها، سینی‌ها و گونی‌ها بیرون زده و بعضی را هم روی صندوق‌های پلاستیکی یا همین‌طور روی زمین گذاشته‌اند.

خریداران عمده دور یکی از ده‌ها فروشنده جمع شده‌اند تا یک بار ۵۰ کیلوگرمی بخرند و فروشنده داد می‌زند: «حراج! حراج!»

فروشنده‌ای به نام عمر البوش حراج را با قیمتی معادل ۴/۵ دلار در کیلوگرم شروع می‌کند و قیمت پیشنهادی خیلی زود به دو برابر می‌رسد.

البوش می‌گوید: «بعضی از انواع دنبلان کوهی داریم که مناسب افراد با درآمد متوسط است. بعضی از خانواده‌ها ترجیح می‌دهند به‌جای گوشت دنبلان کوهی بخرند.»

انواع مختلف دنبلان کوهی در بیابان جمع‌آوری می‌شود، بیابانی که کل بخش مرکزی سوریه تا مرز شرق آن با عراق را دربرمی‌گیرد.

فروشندگان می‌گویند دنبلان کوهی یافت‌شده در نواحی بیابانی استان‌های حماه و حلب بالاترین قیمت را دارد.

جمال‌الدین دکاک، یک عمده‌فروش از دمشق، گفت بعضی از تاجران، دنبلان کوهی باکیفیت را می‌خرند و آن را به عراق و لبنان صادر می‌کنند و طبق گزارش‌ها، مقداری دیگری از آن از طریق اردن به کشورهای حاشیهٔ خلیج فارس قاچاق می‌شود.

فروشندهٔ دیگری به‌نام یوسف صفاف گفت دنبلان کوهی را از بادیه‌نشین‌هایی که صبح‌ها به حماه می‌آیند خریده است و بعضی از آنها «لباس‌های خونی» بر تن داشته‌اند.

او گفت: «بعضی از آنها حین جمع کردن دنبلان کوهی اعضای خانواده‌شان را از دست داده‌اند، اما باز هم همین کار را می‌کنند ... چون انتخاب دیگری ندارند». وی افزود «مین‌های زمینی، راهزن‌ها و بیابان‌های وسیع» محل حضور داعش بر سر راهشان قرار دارد.

او گفت: «مردم جانشان را فدا می‌کنند ... فقط برای اینکه زنده بمانند».

«مثل بازی قمار»

علی‌رغم هشدارهای مکرر رسانه‌های سوری، جویندگان همچنان خطر می‌کنند.

در گزارشی که اواسط اسفند منتشر شد، یک منبع نظامی نسبت به جستجوی دنبلان کوهی به مردم هشدار داد «چون بعضی از مناطق هنوز [در برابر مین‌های زمینی و نیروهای داعش] بی‌خطر اعلام نشده است».

جوان ۳۰ ساله‌ای به نام جهاد العبدالله برای جمع‌آوری دنبلان کوهی در شرق حماه در حال رانندگی بود که در اثر انفجار مین یک پایش را از دست داد.

او اکنون با عصا راه می‌رود اما گفت هنوز هم گاهی به‌دنبال جویندگی دنبلان کوهی می‌رود و بیشتر این فصل مشغول فروش دنبلان‌های کوهی‌ای بوده که برادرش جمع‌آوری کرده است.

عبدالله همان‌طور که کنار دکه‌اش روی زمین دراز کشیده بود گفت: «بعد از اینکه پایم را از دست دادم دیگر چیزی برای از دست دادن ندارم. کارم را ادامه می‌دهم تا خرج روزم را دربیاورم. بقیه‌اش با خدا.»

به‌گفتهٔ سازمان ملل متحد، در سراسر سوریه، بیش از ۱۰ میلیون نفر در مناطق آلوده به خطرات انفجاری زندگی می‌کنند.

طبق آمار سازمان ملل متحد، بین سال‌های ۱۳۹۴ تا ۱۴۰۱ در اثر بمب‌هایی که همهٔ طرف‌های درگیر در جنگ سوریه در مزارع و کنار جاده‌ها و حتی داخل ساختمان‌ها کار گذاشته‌اند، ۱۵٫۰۰۰ نفر کشته شده‌اند.

عبدالله گفت جمع کردن دنبلان کوهی مثل بازی قمار می‌ماند.

او گفت: «گاهی می‌بری و گاهی می‌بازی. بازی قماری است که پذیرفته‌ام.»