فراخوان پاپ فرانسیس به بهبودی، تسامح، و برادری در سفر تاریخی به عراق

بغداد -- پاپ فرانسیس در سال ۱۳۹۳ زمانی که از دور نظاره گر تصرف استان نینوای عراق توسط «دولت اسلامی» (داعش) بود، گفت که برای نشان دادن همبستگی، آماده است بیاید و با آوارگان و دیگر قربانیان جنگ دیدار کند.

او روز دوشنبه (۱۸ اسفند) این وعده را عملی کرد. در آن روز نخستین سفر یک پاپ به عراق به پایان رسید. این یک سفر فشرده سه روزه بود که بدون هیچ گونه مشکل امنیتی انجام شد.

او طی این بازدید، که نخستین سفر پاپ فرانسیس خارج از واتیکان از آغاز همه‌گیری ویروس کرونا در جهان محسوب می شود، به برگزاری مراسم نیایش پرداخت و با مقامات ارشد، شخصیت های عمومی، و علما -- به ویژه علی السیستانی، عالم برجسته شیعه عراق -- دیدار کرد.

پاپ فرانسیس با طی کردن بیش از ۱۴۰۰ کیلومتر سفر هوایی سوار بر هواپیما و هلی کوپتر بر فراز مناطقی که نیروهای امنیتی همچنان در آن مشغول نبرد با داعش هستند، پرواز کرد. او همچنین سوار بر یک خودروی زرهی از مسیرهایی که پوسترهای خوشامدگویی با عنوان «بابا الواتیکان» نصب شده بود، عبور کرد.

او در این سفر که با هدف تشویق جامعه رو به کاهش مسیحیان کشور و تعمیق گفتگوهای بین ادیان انجام شد، ‌با برگزاری جلسات نیایش و تشکیل گردهمایی های بین ادیان در چهار شهر مهم عراق، روحیه امید و برادری را برانگیخت.

وی روز جمعه در زمان ورود به فرودگاه بین المللی بغداد مورد استقبال مصطفی کاظمی، نخست وزیر عراق، قرار گرفت. او سپس با برهم صالح، رئیس جمهوری عراق، و دیگر شخصیت های دولتی و مذهبی دیدار کرد.

پاپ فرانسیس بعد از ظهر همان روز در کلیسای سریانی کاتولیک «بانوی رستگاری ما» در منطقه الکراده در مرکز بغداد، سخنرانی کرد. این کلیسا ۱۱ سال پیش صحنه یک حمله تروریستی بود که طی آن ده ها مسیحی کشته شدند.

فرانسیس در این کلیسا گفت که مرگ آنها «به خوبی به ما یادآوری می کند که تحریک به جنگ، خشونت، نفرت، و خونریزی برخلاف آموزه های دین است.»

یونادم کنا، رئیس بلوک مسیحی «الرافدین» در مجلس عراق، گفت: «این یک بازدید معنوی با ماهیتی معنوی و انسانی بود.»

کنا گفت که هدف پاپ تلاش برای تحکیم نزدیکی میان همه مذاهب و ادیان و تشویق رهبران عراق برای پشتیبانی از ثبات و پیشرفت کشور و تأمین زندگی همراه با کرامت برای شهروندان است.

وی افزود که این دیدار همچنین تصویری متفاوت را از عراق به جهان نشان داد؛ عراقی که به دلیل جنایات انجام شده توسط داعش گرفتار نگرانی های امنیتی بوده است.

کنا ابراز امیدواری کرد که جنبه امنیتی موفقیت آمیز این دیدار به عنوان عامل شتاب دهنده ای برای گشودن کشور و نقطه آغازی برای دورانی نوین از صلح و سعادت باشد.

ملاقات با السیستانی

پاپ فرانسیس روز شنبه در نجف و در خانه ساده و بی آلایش السیستانی با او ملاقات کرد. این دیدار که پشت درهای بسته انجام شد، یک ساعت به طول انجامید.

کاظمی روز ۱۶ اسفند، روزی که این ملاقات در آن انجام شد، را به عنوان روز ملی سالانه رواداری و همزیستی در عراق اعلام کرد.

دفتر السیستانی کمی پس از این ملاقات با انتشار بیانیه ای ضمن تشکر از پاپ فرانسیس بابت دیدار از شهر مقدس نجف، گفت که السیستانی «مراتب نگرانی خود را نسبت به این موضوع که مسیحیان نیز باید بتوانند مانند همه عراقی ها با برخورداری از همه حقوق شان مطابق قانون اساسی در صلح و امنیت زندگی کنند» ابراز کرد.

شیخ عدی حاتم الکاظمی، عالم مذهبی و دبیر کل پیشین حرم الکاظمیه، گفت که این دیدار تاریخی میان دو «رهبر بزرگ صلح» همزیستی، هماهنگی، و مشارکت ملی را در عراق تقویت خواهد کرد.

او گفت که مرجعیت شیعه مسیحیان را شرکای راستینی می داند و می گوید که هیچ تفاوتی میان حقوق و وظایف همه عراقی ها وجود ندارد. وی افزود که عراق نیازمند آن است که همه مردم آن کشور با هم همکاری کنند تا کشور بتواند پس از دوران داعش بهبودی یابد و به اهداف خود دست پیدا کند.

الکاظمی گفت که این سفر پاپ این پیام را خطاب به جهان می فرستد که فارغ از آن که امواج خشونت، فرقه گرایی، و تروریسم و تکفیر چه قدر به عراق ضربه زده باشند، این کشور بر مشکلاتش غلبه خواهد کرد.

السیستانی به ندرت با کسی ملاقات می کند؛ اما این بار استثناء قائل شد و میزبان پاپ فرانسیس بود. در فرودگاه نجف، محل ورود پاپ، پوسترهایی با یک نقل قول از علی، خلیفه چهارم و خویشاوند محمد، پیامبر اسلام، دیده می شد. آرامگاه علی در این شهر مقدس قرار دارد.

روی این بنرها نوشته شده بود: «مردم بر دو نوعند: آنها یا با شما در دین برادرند و یا در انسانیت برابر.»

علمای عراق و رهبران مسیحی می گویند که این دیدار می تواند موجب تقویت جایگاه نجف در برابر قم شود. شهر قم محل قرارگیری دیگر مرکز اصلی مرجعیت مذهبی شیعه است.

در حالی که نجف جدایی دین از سیاست را تأیید می کند، قم بر این باور است که روحانی ارشد -- علی خامنه ای رهبر ایران -- باید حکومت هم بکند.

خبر این دیدار در صدر اخبار روز یکشنبه ایران قرار داشت. برخی رسانه ها آن را فرصتی برای صلح در کشور همسایه قلمداد کردند.

روزنامه اصلاح طلب «سازندگی» ایران گفت که این دو رهبر مذهبی اکنون «حاملان استاندارد صلح جهانی» هستند. این روزنامه دیدار آنها را «مهمترین رویداد (در تاریخ) گفت و گوی بین ادیان» برشمرد.

روزنامه «شرق» که یکی دیگر از روزنامه های اصلاح طلب است، آن دیدار را «نمایشی نمادین برای نشان دادن اهمیت همکاری میان پیروان ادیان مختلف» دانست.

افراط گرایی «خیانتی به دین» است

پاپ فرانسیس بلافاصله پس از دیدار با السیستانی یک مراسم بین ادیان را در شهر باستانی اور در استان ذیقار در جنوب عراق هدایت کرد. تصور می شود که این شهر زادگاه حضرت ابراهیم باشد.

پاپ فرانسیس پس از شنیدن سخنان نمایندگان جوامع مذهبی متنوع عراق از جمله ایزدی ها، مندائی ها، کاکائی ها، بهائی ها، و زرتشتی ها، گفت: «همه چیز از اینجا آغاز شد.» سنجار، مرکز ایزدی ها، توسط داعش ویران شد.

شیوخ شیعه و سنی و علمای مسیحی نیز در میان حاضران بودند.

پاپ فرانسیس تأکید کرد که خصومت، افراط گرایی، و خشونت، برخاسته از یک روح مذهبی نیست و فراتر از آن خیانت به دین است.

وی افزود: «ما نمی توانیم زمانی که تروریسم به دین اهانت می کند، خاموش بمانیم؛ بلکه این وظیفه ماست که چنین درک نادرستی را از بین ببریم.»

پاپ خواستار «احترام و رعایت آزادی عقیده و آزادی ادیان در همه جا» شد.

نیایش در موصل

پاپ فرانسیس تمام روز یکشنبه را در منطقه جنگزده شمال عراق گذراند و از مسیحیان آسیب دیده در اربیل، موصل، و قره قوش حمایت کرد.

پاپ فرانسیس که در مقابل دیوارهای نیمه ویران کلیسای چند صد ساله الطاهره (لقاح پاک) در موصل ایستاده بود، از مسیحیان عراق و خاورمیانه خواست تا در میهنشان بمانند.

او گفت که خروج «غم انگیز» مسیحیان «آسیب غیرقابل محاسبه ای را نه تنها به افراد و جوامع ذیربط بلکه به جوامعی که آنها ترک می کنند، وارد می کند.»

کلیسای الطاهره که سقف آن در جریان نبرد با داعش در سال ۱۳۹۶ فرو ریخت، یکی از قدیمی ترین کلیساها از مجموع دست کم ۱۴ کلیسایی است که توسط افراط گرایان در نینوا ویران شد.

پاپ همچنین از مسجد النوری و مناره معروف الحدباء آن که در نبرد برای بیرون راندن داعش ویران شد، و همچنین کلیسای بانوی زمان ما، بازدید کرد. او درباره این کلیسا گفت که این «به رهگذران یادآوری می کند که زندگی کوتاه و زمان بسیار گرانبهاست.»‌

شیخ محمد الشماع، امام و خطیب مسجد یونس پیامبر در موصل، گفت که دیدار پاپ از موصل مؤید هویت تاریخی و گوناگونی مذهبی، قومی، و فرهنگی آن شهر است.

هجوم داعش صدها هزار مسیحی استان نینوا را وادار به فرار کرد. تاکنون تنها چند ده خانوار مسیحی به این شهر بازگشتند.

«بخشایش امری ضروری است»

پاپ همچنین در قره قوش نیز مراسم نیایش برگزار کرد. قره قوش مکانی است که کلیسای باستانی - که نام آن هم الطاهره است -- زمانی که داعش بخش اعظم آن شهر را ویران کرد، به آتش کشیده شد.

صدها مسیحی ملبس به لباس های سنتی گلدوزی شده با سر دادن سرودها و در دست داشتن شاخه های زیتون مقدم پاپ را گرامی داشتند.

پاپ فرانسیس به حاضران گفت: «رویا دیدن را متوقف نکنید! تسلیم نشوید! امید را از دست ندهید!» وی افزود: «اکنون زمان بازسازی و آغازی تازه است.»

تقریباً همه جمعیت ۵۵ هزار نفری قره قوش، تنها چند روز پس از آن که داعش در سال ۱۳۹۳ دشت های نینوا را درنوردید، از آن جا گریختند.

آنها برای مدت نزدیک به سه سال دور از زادگاهشان به سر بردند. در آن مدت، آنها خبرهای مربوط به تلاش جنگجویان داعش برای پاک کردن هر گونه ردی از میراث مسیحی آن شهر را می شنیدند.

آن افراط گرایان کلیساها را ویران کردند و به آتش کشیدند و صلیب ها را شکستند، اما سرانجام در سال ۱۳۹۵ از آن شهر بیرون رانده شدند. از آن زمان تاکنون، تنها ۲۶ هزار تن از ساکنان قره قوش به آنجا بازگشتند تا با تحمل رنج فراوان آن را بازسازی کنند.

کاردینال لوئیس ساکو، رئیس کلیسای کاتولیک کلدانی، گفت: «این جا کلیساها به زندان تبدیل شدند. همه چیز ویران شد. این رویدادی بس غم انگیز بود.»

«امروز، بازگشت پس از خروج را جشن می گیریم.»

پاپ فرانسیس در سخنان خود خواستار آشتی شد.

او گفت: «مسیر بهبودی کامل شاید همچنان طولانی باشد، اما من از شما خواهش می کنم ناامید نشوید.»‌ وی افزود: «برای حفظ مهرورزی و مسیحی ماندن، بخشایش امری ضروری است.»

مراسم مذهبی عمومی در اربیل

فرانسیس این دیدار را در اربیل به پایان رساند. اربیل مأمن بسیاری از مسیحیانی بوده است که از برابر تهاجم داعش در سال ۱۳۹۳ و حاکمیت ترس و وحشت پس از آن گریختند.

اما این شهر همین چند هفته پیش هدف یک حمله مرگبار موشکی قرار گرفت. این حمله تازه ترین مورد از مجموع حملاتی است که نیروهای هوادار ایران متهم به انجام آنها شده اند.

در آخرین گردهمایی عمومی پاپ ۱۰ هزار نفر در یک مراسم مذهبی در فضای آزاد در ورزشگاه فرانسو حریری اربیل حضور یافتند. این در حالی است که به منظور جلوگیری از گسترش ویروس کرونا تنها نیمی از ظرفیت این ورزشگاه پر شده بود.

پاپ فرانسیس روز یکشنبه همچنین با پدر آلان کردی، کودک خردسال کرد سوری که پس از غرق شدن پیکر بیجانش در سال ۱۳۹۴ در ساحلی در ترکیه پیدا شد، دیدار کرد. فاجعه مرگ آلان خشم جهانی را برانگیخت و موجب شد که مسیرهای دریایی خطرناکی که بسیاری از مهاجران برای گریختن از مناطق درگیری، از جمله عراق و سوریه، مورد استفاده قرار می دهند، بار دیگر در مرکز توجه قرار بگیرند.

پاپ فرانسیس روز یکشنبه و در پایان آخرین رویداد عمومی خود، گفت: «من مدتی که در میان شما بودم، صداهایی حاکی از غم و اندوه را شنیدم. اما صداهایی از امید و دلداری نیز به گوشم رسید.»

«عراق همیشه با من و در قلب من خواهد ماند.»