افزایش تنش‌ها میان لشکر فاطمیون و رژیم سوریه

فعالان محلی و روزنامه‌نگاران می‌گویند که تنش‌ها میان نیروهای رژیم سوریه، که مورد حمایت روسیه هستند، و شبه‌‌نظامیان فاطمیون، که از سوی ایران حمایت می‌شوند، در استان دیرالزور سوریه بر سر تقسیم قدرت و نفوذ در منطقه و دریافت خراج‌های پرداختی شدت گرفته است.

لشکر فاطمیون، که از گروهی از شبه‌نظامیان افغان توسط سپاه پاسداران ایران ایجاد شده و مورد حمایت و تحت هدایت سپاه است، اصرار دارد که سهمی از درآمدهای حاصله توسط نیروهای رژیم بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه، در پست‌های ایست و بازرسی ورودی به المیادین را دریافت کند.

عمر ابو لیلی، مدیر اجرایی یک خبرگزاری محلی به نام دیرالزور۲۴، می‌گوید که این درگیری‌ها بر سر اموال غارت شده، پول، و شمار معدودی از مواضع قدرت است.

او گفت که از دید سپاه پاسداران رژیم سوریه تنها «یک مهره شطرنج» است.

او گفت که تهران حضور رژیم سوریه در این شهر را فقط با هدف رسیدگی به امورات اداری و انجام کارهای متداول شهروندان تحمل می‌کند.

او گفت که سپاه پاسداران به این دلیل اجازه این حضور بسیار کمرنگ را داده است که می‌داند حضور نیروهای ایرانی و شبه‌نظامیان وابسته به آن به تنهایی [بدپون حضور گروه‌های دیگر] ‌در منطقه، به ویژه در رابطه با «روسیه، که سپاه پاسداران حضور خود در منطقه را مدیون آن است»، امری خطرناک است.

درگیری بر سر خراج و قدرت

جمیل العبد، یک فعال ساکن دیرالزور، می‌گوید که خراج‌های اعمال شده و جمع‌آوری شده توسط عوامل رژیم سوریه در یکی از پست‌های امنیتی واقع در ورودی این شهر موضوع اصلی این مناقشه است.

او گفت: «این خراج‌ها اجازه نمی‌دهند که این گروه شبه‌نظامی مالیات‌ها و خراج‌های خود را بر غیرنظامیان و بازرگانانی که به این شهر وارد می‌شوند، اعمال کنند.»

او گفت: «این خراج‌ها بر مردم، کالاها، وسائل حمل‌و‌نقل عمومی، و تاکسی‌های ورودی به [المیادین] اعمال می‌شود و این طبیعتا بر قیمت اجناس در داخل شهر اثر می‌گذارد، به طوری که این قیمت‌ها به میزان بی‌سابقه‌ای افزایش یافته‌اند.»

وی افزود که این مناقشه با ماه رمضان، زمانی که قیمت برخی کالاهای مصرفی به صورت معمول بیش از قیمت عادی آن است، همزمان شده است.

العبد گفت: «گروه شبه‌نظامی فاطمیون کنترل کامل المیادین را در دست دارد، به طوری که بسیاری از محله‌های این شهر شباهت بسیار زیادی به خیابان‌های تهران و حومه جنوب بیروت [در لبنان] دارند. در این شهر پرچم‌ها، تابلوها و نوشته‌های حزبی و مذهبی، و تصاویر فرماندهان سپاه و شبه‌نظامیان آن دیده می‌شود.»

او گفت: «نیروهای رژیم [سوریه] حضور کمرنگی در این شهر دارند و از هیچ گونه قدرت واقعی برخوردار نیستند. به آنها اجازه داده شده است که فقط جنگ‌افزارهای شخصی و سبک حمل کنند و عوامل لشکر چهارم یا دیگران باید بدون سلاح‌هایشان به این شهر وارد شوند.»

او گفت که نقش رژیم اسد در این شهر تنها به چند اداره دولتی که هنوز فعالیت دارند، محدود است.

العبد گفت: «برخی از محله‌های این شهر از ورود هر کسی به جز عناصر فاطمیون ممانعت می‌کنند و این در مورد غیرنظامیان و نیروهای رژیم سوریه نیز صدق می‌کند.»

رقابت روسیه و ایران برای محکم کردن جای پایشان

محمد العبدالله، روزنامه‌نگار سوری، در تاریخ ۵ مه گفت که پلیس نظامی روسیه در واکنش به نفوذ ایران در این منطقه، گشتزنی‌های خود در بخش‌هایی از دیرالزور را افزایش داده است.

او گفت که از آنجا که این منطقه عمدتا تحت کنترل سپاه پاسداران و شبه‌نظامیان وابسته به آن قرار دارد، نیروهای روسیه از سال ۲۰۱۷ تاکنون چنین گشتزنی‌هایی را انجام نداده بودند.

العبدالله گفت که درگیری‌های اخیر میان شبه‌نظامیان وابسته به سپاه پاسداران و گروه‌های وابسته به رژیم سوریه در «تنش سیاسی موجود میان روسیه و ایران ریشه دارد؛ به طوری که هر یک از دو طرف تلاش می‌کنند بیشترین مساحت ممکن از منطقه را تحت کنترل خود درآورند و طرف دیگر را دور کنند.»

او گفت که این کشمکش قدرت «روس‌ها را بر آن داشته است تا بر چندین یگان ارتش سوریه مسلط شده و آنها را رودرروی شبه‌نظامیان وابسته به سپاه پاسداران قرار دهند.»

وی گفت که مزایای مالی از دیگر عوامل مؤثر در این زمینه بودند و فرماندهان میدانی مایل هستند جیب‌هایشان را با خراج‌های جمع‌آوری شده از غیرنظامیان و بازرگانان پر کنند.

العبدالله گفت که المیادین «با توجه به نزدیکی آن به منطقه بادیه سوریه و موقعیت آن در مرکز استان دیرالزور و در نزدیکی مرز با عراق» از اهمیت راهبردی برخوردار است.

«بنا بر این، کنترل داشتن بر این منطقه با توجه به حضور ضعیف نیروهای رژیم [سوریه] و ضعف آشکار سوریه، مسئله مرگ و زندگی محسوب می‌شود.»

رقابت ژئوپولتیکی

این درگیر‌ی‌ها تنها یک نمونه از رقابت ژئوپولتیکی در سوریه میان مسکو و تهران، که صرفا در ظاهر همپیمان هستند، به شمار می‌آید.

روزنامه اماراتی نشنال در تاریخ ۲۲ آوریل گزارش داد که نیروهای روسی در تلاش برای حمایت از عبدالله صالحی، فرمانده یک یگان متشکل از حدود ۵۰۰ جنگجوی فاطمیون در دیرالزور به نام «حضرت ابوالفضل العباس» اقدام به ارائه آموزش‌های راهبردی و کار با سلاح‌های پیشرفته به این یگان کرده‌اند.

در گزارش این روزنامه آمده است که کرملین از زمان جنگ آزادسازی پالمیرا (تدمر) از چنگ «دولت اسلامی» (داعش) در سال ۲۰۱۶ در صدد جلب حمایت صالحی بوده است.

در گذشته تصاویری از جنگجویان فاطمیون، در حالی که سلاح‌های روسی در دست داشته و در کنار نیروهای ویژه روسیه ایستاده بودند، منتشر شده بود. اما تحلیلگران می‌گویند که پیشنهاد آموزش و پشتیبانی مستقیم از آنها موضوع بی‌سابقه‌ای است.

فیلیپ اسمیت،‌ یک هموند سورف انستیتو واشنگتن برای خاور نزدیک، به روزنامه نشنال گفت: «این کار روس‌ها به منزله فرستادن علامت‌های مخاصمه‌جویانه به ایرانیان است. این یک حمله مستقیم به شالوده روش‌هایی است که ایران با توسل به آنها، خودش را در سوریه مستقر می‌کند.»

او گفت که کرملین ممکن است در زمان ضعف ایران و در حالی که تهران درگیر مقابله با همه‌گیری کووید-۱۹ ناشی از ویروس کرونا و همچنین تحریم‌های آمریکا است، از سپاه پاسداران سوءاستفاده کند.

اسمیت گفت: «این بسیار محتمل است که آنها نتوانند همان سطح از کنترل بر شبکه‌هایشان را حفظ کنند و روس‌ها به بهره‌برداری از آنان بپردازند.»