مردم لبنان مسئولیت تلاش برای پاکسازی شهر را به دوش می گیرند

فعالان لبنانی در گفتگو با المشارق می گویند که در شرایطی که تلاش های دولت برای تدوین یک راهکار بلندمدت و ماندگار برای بحران زباله کشور ناکام مانده اند، بحران ادامه دار مدیریت زباله در لبنان سبب شده است که تعداد زیادی ابتکارهای مردمی و محلی برای پاکسازی شهرهای کشور طراحی شوند.

سازمان های جامعه مدنی و نهادهای مدافع محیط زیست روز 14 دسامبر اعلام کردند که نیروهای شان برای تشکیل یک گروه رایزنی به نام «ائتلاف مدیریت زباله» به هم پیوسته اند.

این ائتلاف در واکنشی به فقدان یک دیدگاه ملی و جامع راهبرد پاکسازی شکل گرفته است و قصد دارد تا برای طراحی و اجرای یک راهبرد بلندمدت و ماندگار برای مدیریت زباله جامد تلاش کند.

یک ابتکار زیرآبی

خبرگزاری فرانسه روز 26 نوامبر گزارش داد که زنده باد بیروت -- نام گروه لبنانی است که برای ارتقای یک وجهه مثبت از این کشور شکل گرفته -- و به تازگی از ابتکار دو روزه ای رونمایی کرده که بیش از 100 غواص را به هدف پاکسازی زیر آب گرد آورده است.

این ابتکار در ساحل نزدیک طبرجا، شهری در 25 کیلومتری شمال بیروت اجرا شد و در طی آن غواض ها با تورهای مملو از بطری های پلاستیکی و شیشه ای، قوطی های حلبی و کنسروهای نوشیدنی و مواد غذایی و حتی لاستیک های خودرو از آب خارج شدند.

کریستیان نادر، دانشجوی 19 ساله ای است که 5 سال است غواصی می کند. گفت:‌«آنچه که ما زیر آب شاهد بودیم، قلب آدم را به درد می آورد.»

مایا سعد 29 ساله که خارج از لبنان اقامت دارد، سرپرستی تیم غواص ها را به عهده دارد.

سعد،‌ که در رشته بازاریابی دیجیتال کار می کند،‌ گفت که این ایده برای «پاکسازی ساحل به فکرش رسید که به انباشت زباله بدل شده است.»

او در گفتگو با المشارق ضمن ابراز نگرانی و نارضایتی شدید از «وجهه ای که کشورم به جهان ارسال می کند»، گفت: «با همکاری ابتکار اینترنتی زنده باد بیروت کارزار ساده ای را برای پاکسازی شهرهای ساحلی» شروع کرد.

خانم سعد گفت که بیش از 100 غواص برای پاکسازی «از طبرجا گرفته تا بوار و از جبیل (بیبلوس)، شکا و نهایتاً انفه در شمال لبنان» تلاش کردند.

وی گفت: «ما از 7 منطقه چندین تن زباله در این سواحل گردآوری کردیم که بیشتر آن ها تایرهای لاستیکی، تعدادی صندلی، کفش، نایلن های پلاستیکی حاوی زباله غذا و قوطی های حلبی کنسرو بودند که دسته بندی و بازیافت شدند.»

او گفت که زباله هایی که توسط فعالان دست اندرکار این کارزار گردآوری شده است «نمونه آشغال هایی است که به دریا پرتاب شده اند.» او این کارزار را یک کمپین «نمادین» خواند که «به هدف یادآوری به مردم برای تمیز نگه داشتن دریا و جداسازی زباله در منبع تولید آن برای بازیافت» اجرا شد.

وی یادآوری کرد که تنها غواصی مشکل را حل نمی کند، «چون آنچه که نیاز داریم یک کارزار جامع و گسترده و سراسری برای آگاهی رسانی در سراسر لبنان و بر اساس راهکارهای علمی به هدف حل معضل زباله است.»

انباشت زباله در دریا

زیاد ابی شاکر، بنیانگزار و مدیرعامل شرکت سدر زیست محیطی است که متخصص بازیافت زباله جامد است، گفت:‌ «ما هم اکنون شاهد هستیم که برای انباشت و پرتاب زباله به آب دریا عزم راسخی وجود دارد.»

او در گفتگو با المشارق تاکید کرد: «لبنان در طی فصل زمستان هر روز 5000 تن زباله و در فصل تابستان 7500 تن زباله تولید می کند.»

او گفت که بیشتر این زباله ها به دو محل دفن زباله در کوستا براورا و برج حمود منتقل می شوند، «به عبارت دیگر، به دریا ریخته می شوند که به آلودگی آب دریا منجر می شود. در همین ضمن دولت قصد دارد دستگاه های زباله سوز بسازد که آن خود یک معضل جدید ایجاد خواهد کرد.»

ابی شاکر گفت که راهکار نهایی معضل زباله به توسعه یک طرح جامع نیاز دارند که براساس عدم تمرکز زباله طراحی شده است.

وی در بخش دیگری توضیح داد که لبنان باید به 26 منطقه اجرای تقسیم شود که هر یک باید برای مدیریت زباله ای که هر روز در آن منطقه تولید می شود، نیروگاه ویژه خود را داشته باشند.

ابی شاکر گفت که تقسیم بندی منطقه ای «از محیط زیست محافظت می کند، مشاغل جدید می آفریند و فرصت های شغلی تازه ای پدید می آورد و شرایط اقتصاد منطقه ای را بهتر می کند.»

ضرورت اتخاذ «تصمیم سیاسی»

راجی معاصری، مالک و مدیر شرکت خدمات زیست محیطی مورز گفت که ریشه های بحران زباله کنونی به سال های 1990 و زمانی بازمی گردد که با انباشت زباله به دل دریا و به عقب انداختن حل بحران زباله، برای «اصلاح سرزمین جدید» تلاش می شد.

او به المشارق گفت:‌ «طرحی تدوین شد که به انباشت زباله به دریا و [قطعات] زمین در چندین منطقه و ساخت مناطق ساحلی جدید اختصاص مناطق یک طرح برای تخلیه زباله ها به دریا برای ایجاد سرزمین های جدید ساحلی در چندین محل ساخته شد

وی در ادامه یادآوری کرد که این شامل منطقه ای بین شمال ساحل متن در محل دفن زباله برج حمود از مسیر بیروت و تا سیدون است که در حال حاضر کوهی از زباله در سواحل دریا انباشته شده است.

معاصری گفت:‌ «معضل در سراسر لبنان فراگیر شده است. زمانی که بحران زباله در داخل کشور بدتر می شود، آب های زیرزمینی و آرتزیان به دلیل دفن بی قانون و بی مهابای زباله و انباشت آن آلوده می شوند.»

وی گفت: «ما هم اکنون شاهد هستیم که سازمان های جامعه مدنی و شهرداری ها برای پایان دادن به چنین کارهایی تلاش های جدی اعمال می کنند.»

معاصری ضمن تقدیر و ستایش از چنین ابتکارهایی گفت که راهکار دائمی این معضل «در بطن تصمیم سیاسی نهفته است که زباله را به عنوان یک پروژه ملی می بیند که به صنعت و کشاورزی خدمت می کند.»

وی در ادامه گفت که بحران مدیریت زباله انگیزه ای برای ظهور نیروگاه ها و ساخت کارخانه هایی ایجاد می کند که در امر جداسازی زباله، بازیافت و نیز تولید کود از آن ها تخصص دارند و در نهایت زباله را به ویژه در بخش کشاورزی قابل استفاده می کنند.

دسته بندی زباله های جامد

بحران زباله کنونی لبنان اواسط سال 2015 و زمانی که ناعمه، یکی از محل های ویژه انباشت زباله تعطیل شد و هیچ تدبیری برای یافتن محل جایگزینی برای دفن زباله ارائه نشد، به بدترین شرایط ممکن رسید.

انباشت زباله عاملی برای وقوع گردهمایی اعتراضی بود که معترضان از شعار «بو می دهی» خشم و انزجار خود را نسبت به عملکرد دولت ابراز کردند.

تمام سلام، نخست وزیر دولت در مارس 2016 برای حل و فصل بحران زباله از مسیر استقرار دو مرکز تمرکززدایی موقت و دو محل بهداشتی ویژه دفن زباله در سواحل لبنان طرحی را تصویب کرد.

اما هنوز هیچ راهکار دائمی پیدا نشده است.

شهرداری ها و شهروندان خصوصی زباله ها را در فضای باز به آتش می کشند و همین امر سبب شد که «سازمان دیده بان حقوق بشر» اوایل ماه دسامبر در مورد پیامدهای خطرناک این امر برای بهداشت عمومی به مقامات لبنانی هشدار دهد.

دیده بان حقوق بشر اظهار داشت:‌ «براساس داده های وزارت محیط زیست و برنامه توسعه سازمان ملل متحد، از سال 2017، تعداد 941 محل ویژه انباشت زباله در کشور تعبیه شده اند که 617 محل به دفن زباله جامد شهری اختصاص داده خواهد شد. بیش از 150 نقطه از این مناطق دفن زباله اماکنی هستند که زباله ها به طور متوسط حداقل هفته ای یک بار سوزانده می شوند.»

روز 6 دسامبر از یک برنامه جداسازی زباله جامد رونمایی شد.

این ابتکار با همکاری با اتحادیه اروپا اجرا خواهد شد، اتحادیه اروپا دو وام به مبلغ کل 35 میلیون دلار به ساخت نیروگاه ویژه جداسازی زباله جامد خانه های مسکونی و تبدیل آن به کود و نیز تعبیه محل های بهداشتی ویژه دفن و انباشت زباله در بیشتر مناطق،‌به ویژه در مناطقی که تحت تاثیر بحران پناهندگان سوریه قرار گرفته اند، اختصاص داده شد.