نگرانی رهبران ساحل از تهدید شدن این منطقه در پی کودتای نیجر و هموار شدن راه نفوذ روسیه

نواکشوت، موریتانی -- از زمانی که محمد بازوم، رئیس‌جمهوری نیجر، در روز ۴ مرداد توسط محافظان خود از قدرت برکنار شد، ناظران غرب آفریقا نسبت به این امر که نیجر به محل اصلی نفوذ روسیه تبدیل شود، ابراز نگرانی کرده‌اند.

منطقهٔ ساحل آفریقا در سال‌های اخیر شاهد تصاحب قدرت‌های متعددی در کشور مالی و بورکینافاسو بوده است. در نتیجه، نیجر یکی از معدود دموکراسی‌های منطقه محسوب می‌شد.

پس از استقلال نیجر از فرانسه در سال ۱۳۳۹ و پس از سال‌ها کودتای نظامی، بازوم در سال ۱۴۰۰ با انتقال نسبتاً مسالمت‌آمیز قدرت روی کار آمد.

اکنون پس از کودتایی به رهبری ژنرال عمر عبدالرحمان تیانی، فرمانده واحد گارد ریاست‌جمهوری، بازوم در محل اقامت خود توسط سربازان شورشی به گروگان گرفته شده است.

جامعهٔ اقتصادی کشورهای غرب آفریقا به افسران نظامی رهبری کودتا تا یکشنبه (۱۵ مرداد) مهلت داد تا بازوم را آزاد کنند؛ ضرب‌الأجلی که توسط سربازان کودتاچی نادیده گرفته شده و همچنان ادامه دارد.

نمایندگان جامعهٔ اقتصادی کشورهای غرب آفریقا نتوانسته‌اند با تیانی ملاقات کنند. به‌گفتهٔ تحلیلگران، تیانی با هدف جلوگیری از اخراج خود این کودتا را رهبری کرده بود. جامعهٔ اقتصادی کشورهای غرب آفریقا تهدید کرده است که برای احیای دموکراسی در نیجر به‌زور متوسل خواهد شد؛ اقدامی که روسیه از آن انتقاد کرده است.

به گزارش رادیو بین‌المللی فرانسه، پس از آن که هزاران نفر روز دوشنبه در نیامی، پایتخت نیجر، در حمایت از سربازان شرکت‌کننده در کودتا و محکومیت مداخلهٔ احتمالی خارجی تجمع کردند، فرماندهان نظامی حریم هوایی کشور تا اطلاع ثانوی بستند.

یکی از نمایندگان حکومت نظامی با انتشار بیانیه‌ای در تلویزیون ملی این کشور گفت: «حریم هوایی نیجر به منظور رویارویی با تهدید مداخله که بیش از پیش آشکار شده است ... بسته شد.»

حمایت روسیه از کودتا

نظامیان به‌قدرت رسیده در نیجر ضمن مخالفت شدید با هر گونه مداخلهٔ خارجی هشدار دادند چنین مداخله‌ای با هدف بازگرداندن دولت سرنگون‌شده، اعلان جنگ علیه نیجر تلقی خواهد شد.

بنا بر گزارش روز یکشنبهٔ آسوشیتدپرس، با این‌حال، حکومت نظامی اعلام کرد که برای کمک به گروه مزدور روسی واگنر وارد عمل شده است.

نشریهٔ «ال پایز» روز دوشنبه گزارش داد که اتحادیهٔ اروپا «از بابت کودتای نظامی انجام‌شده در نیجر بسیار نگران» است و نیجر را کشوری «ویران شده توسط افراط‌گرایی فزاینده» توصیف کرد.

به‌نوشتهٔ این نشریه، نگرانی‌های فزاینده‌ای وجود دارد که مبادا نیجر هم به وضعیت کشورهایی مانند مالی و بورکینافاسو -- که توسط نظامیان حاکم و در فضایی استبدادی با حمایت مستقیم یا غیرمستقیم کرملین اداره می‌شوند -- دچار شود.

در شرایطی که بسیاری از کشورها خواستار بازگرداندن بازوم به‌ سِمت خود هستند، فرماندهان دو گروه حکومت نظامی حاکم در بورکینافاسو و مالی که روسیه در هر دوی آنها رخنه کرده، حمایت خود را از رهبران کودتای نیجر اعلام کرده‌اند.

باکاری سامبه، پژوهشگر اهل سنگال و مدیر مؤسسهٔ مطالعات صلح تیمباکتو، در این‌باره گفت که موضع مسکو در قبال کودتا در نیجر نشان‌دهندهٔ «هم‌سویی آشکار آن با رهبران کودتاست.»

سامبه به المشارق گفت: «نشانه‌های متعددی مبنی بر حمایت روسیه از کودتای نیجر وجود دارد.

او گفت که مهمترین آنها سفر کودتاچیان به مالی برای کمک گرفتن از نیروهای گروه واگنر، «در صورت مداخلهٔ نظامی جامعهٔ اقتصادی کشورهای غرب آفریقا برای بازگرداندن رئیس‌جمهوری مخلوع»، است.

او افزود، مسکو کودتای نیجر را «فرصتی مطلوب برای روسیه به‌منظور ادامهٔ نفوذ خود در منطقه [ساحل] و سوء‌استفاده از منابع طبیعی و موقعیت راهبردی نیجر می‌داند.»

آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجهٔ ایالات متحده، در مصاحبه‌ای با «بی‌بی‌سی» که روز سه شنبه منتشر شد، گفت که مزدوران گروه واگنر در برنامه‌ریزی این کودتا مشارکت نداشته‌اند، اما از بی‌ثباتی‌های ناشی از آن سوء‌استفاده می‌کنند.

بلینکن گفت: «من فکر می‌کنم آنچه روی داده و آنچه در نیجر جریان دارد، به تحریک روسیه یا واگنر نبوده است، اما... آنها تلاش می‌کنند که از آن سوء‌استفاده کنند.»

او گفت: «هر جا گروه واگنر پا گذاشته، مرگ، ویرانی، و استثمار نیز به‌دنبال آن رفته است.»

رخنهٔ گروه واگنر

تلاش‌های مسکو برای گسترش نفوذ خود در آفریقا از طریق کانال‌های دیپلماتیک شدت یافته است. مزدوران گروه واگنر در مالی، بورکینافاسو، جمهوری آفریقای مرکزی، و دیگر کشورهای این قاره حضور دارند.

محمد الداه، کارشناس درگیری‌های منطقهٔ ساحل، گفت که برخی از مردم نیجر در جریان تظاهرات حامیان این کودتا پرچم‌های روسیه را برافراشته بودند.

او به المشارق گفت این نشانهٔ آشکاری است که آنها روسیه را جایگزینی برای قدرت‌های غربی -- که هم‌پیمان دولت بازوم بودند -- می‌دانند.

به‌گفتهٔ الداه، مسئلهٔ پشتیبانی روسیه موضوع مورد بحث خواص محلی در کشورهای غرب آفریقاست؛ چرا که آنها همیشه به‌دنبال یک قدرت خارجی هستند تا بر آن تکیه کنند.

او گفت: «ما به هیچ وجه نمی‌توانیم منکر دخالت روسیه در رویدادهای کنونی نیجر شویم، حتی اگر این کشور هیچ نقشی در کودتای اخیر نداشته باشد.»

او افزود: «روسیه به‌شدت در پی سوء‌استفاده از وضعیت [در نیجر] است، همان‌طور که از کودتای مالی و بورکینافاسو سوء‌استفاده کرد.»

بازوم پیش از این کودتا پیرامون نفوذ روسیه به نیجر از طریق نیروهای گروه واگنر هشدار داده بود.

بازوم در جریان مصاحبه‌ای با مجلهٔ «ژن افریک» (آفریقای جوان) در روز ۵ خرداد گفت که یکی از رهبران سیاسی محلی به‌دلیل مشارکت در فعالیت‌های مشکوک علیه رژیم حاکم، با حمایت اعضای گروه واگنر دستگیر شده است.

بازگرداندن دموکراسی به نیجر

رؤسای ستادهای دفاعی اعضای جامعهٔ اقتصادی کشورهای غرب آفریقا روز ۱۱ مرداد اعلام کردند که مصمم هستند «بدون توجه به چالش‌ها» دموکراسی را به نیجر بازگردانند.

کریستوفر موسی، رئیس ستاد دفاع نیجریه، گفت کشورش پس از تصمیم این اتحادیه مبنی بر اجرای اقدامات تنبیهی علیه کودتاچیان، برق نیجر را قطع کرد؛ چرا که این کودتا بر همهٔ کشورهای غرب آفریقا تأثیر منفی گذاشته است.

سامبه، مدیر مؤسسهٔ تیمباکتو، در گفت‌وگو با المشارق، ساحل را «منطقه‌ای با دولت‌های ضعیف» توصیف کرد و گفت که مقصر وخیم‌تر شدن وضعیت امنیت در ساحل رهبران کودتای نیجر هستند.

سامبه گفت: «این منطقه امروز به زمین بازی جدید بسیاری از قدرت‌های جهانی تبدیل شده است و ما نگران آن هستیم که منطقهٔ ساحل-غرب آفریقا نیز مانند اوکراین به میدان تازه‌ای برای درگیری بدل شود.»

«چنین چیزی برای این منطقه پیامدهای جدی خواهد داشت.»

چند رسانهٔ مختلف گزارش دادند، یوگنی پریگوژین، رهبر گروه واگنر، در جریان نشست سران روسیه و آفریقا که اوایل مرداد در سن پترزبورگ روسیه برگزار شد، در جلسات متعددی با تعدادی از رهبران آفریقایی شرکت کرده است.