عمیق‌تر شدن شکاف‌های امنیت ملی روسیه با شورش نافرجام گروه واگنر

کی‌یف -- پیشروی ناموفق یِوگنی پریگوژین، فرمانده گروه واگنر، علیه کرملین در ماه گذشته موجب آشکار شدن شکاف‌ها و دشمنی‌های دیرینهٔ بین مقام‌های امنیت ملی روسیه شده است.

این شورش کوتاه که در نهایت هم بی‌نتیجه ماند مهم‌ترین چالش حکومت ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، بود.

پریگوژین در مورد چگونگی پیشبرد تهاجم پردردسر روسیه علیه اوکراین با کرملین درافتاده است.

توافقی که با میانجی‌گری بلاروس برای توقف پیشروی دوروزهٔ واگنر (از دوم تا سوم تیرماه) به‌سمت مسکو حاصل شد از یک درگیری بزرگ جلوگیری کرد، اما جزئیات این توافق هنوز نامعلوم است.

کرملین روز دوشنبه (۱۹ تیر) گفت رئیس‌جمهوری، پوتین، در هشتم تیرماه، یعنی چند روز پس از تلاش این گروه مزدور برای سرنگونی رهبری نظامی روسیه، در کرملین با پریگوژین دیدار کرده است.

دمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، گفت: «رئیس‌جمهوری ارزیابی خود را نسبت به رویدادهای سوم تیر اعلام کرده است»، و افزود پوتین همچنین «به گزارش‌های فرماندهان [واگنر] گوش داده است».

بیش از دو هفته از این شورش نافرجام گذشته است و هنوز ابهامات قابل توجهی در مورد سرنوشت گروه واگنر و توافقی که به شورش علیه مقام‌های ارشد نظامی روسیه پایان داد وجود دارد.

طبق این برنامه، انتظار می‌رفت که فرمانده مزدور و بعضی از نیروهایش به بلاروس تبعید شوند.

طبق این توافق، آن دسته از مزدوران واگنر که بخواهند همچنان برای روسیه بجنگند بابد با ارتش عادی این کشور قرارداد امضا کنند.

پوتین طی دیدار سه ساعت و نیمه با فرماندهان واگنر در کرملین، «گزینه‌های دیگری برای استخدام به آنها پیشنهاد کرد» که از آن جمله استخدام در سمت‌های رزمی است.

مکان نامعلوم

اما پریگوژین از شب سوم تیرماه که از روستوف بر دون -- شهر جنوبی راهبردی که یک روز در تصرف واگنر بود -- خارج شده دیگر در انظار عمومی دیده نشده است و آن دسته از مقام‌های ارشد دفاعی روسیه که حامی گروه واگنر تلقی می‌شدند نیز دور از دید عموم بوده‌اند.

روز پنجشنبه، الکساندر لوکاشنکو، رهبر بلاروس و میانجی‌گر توافق با واگنر، گفت نه پریگوژین و نه افراد او هیچ کدام در کشورش نیستند.

طبق به‌روزرسانی اطلاعات سری انگلیس که روز ۱۴ تیر توسط وزارت دفاع انگلیس توئیت شد، ژنرال سرگئی سوروویکین، فرمانده نیروهای هوافضای روسیه و جانشین فرمانده نیروهای روسیه در اوکراین، از زمان آغاز شورش در انظار عمومی دیده نشده است.

در ادامهٔ این توئیت آمده است که یوسو-بک یِوکوروف، معاون وزیر دفاع روسیه، نیز هنگام حضور رهبری وزارت دفاع این کشور در یک برنامهٔ تلویزیونی غایب بوده، که غیبت قابل توجهی است.

لندن توئیت کرد: «گزارش‌های دستگیری سوروویکین قابل تأیید نیست، اما مقام‌ها احتمالاً نسبت به ارتباط دیرینهٔ او با واگنر که به زمان خدمت او در سوریه از سال ۱۳۹۶ برمی‌گردد بدگمان خواهند شد».

«همین طور از یِوکوروف نیز فیلمی تهیه شده که در زمان تسلط بی چون و چرای این گروه بر روستوف بر دون در حال صحبت با یِوگنی پریگوژین، مالک واگنر، است.»

در این به‌روزرسانی آمده است: «سوروویکین گرچه در غرب بیشتر به‌دلیل خوی بی‌رحمانه‌اش شهرت یافته، در ارتش روسیه یکی از افسران ارشد مورد احترام است؛ هر گونه تحریم رسمی علیه او احتمالاً تفرقه‌انگیز خواهد بود».

«شکی که به‌طور بالقوه نسبت به افسران ارشد وجود دارد نشان می‌دهد که همین شورش نافرجام پریگوژین چگونه باعث وخامت شکاف‌های موجود در جامعهٔ امنیت ملی روسیه شده است.»

«تازه اول ماجراست»

ناظران می‌گویند شورش پریگوژین تازه مرحلهٔ نخست خیزش‌های گسترده‌تر در روسیه بوده است.

ویکتور یاگون، معاون پیشین سرویس امنیتی اوکراین (اس‌بی‌یو) و مدیر کنونی آژانس اصلاحات بخش امنیتی این کشور، به کاروانسرای گفت: «پریگوژین آن کسی نیست که از همهٔ این اتفاقات سود می‌برد».

یاگون گفت: «در واقع، الکسی دیومین پشت چهرهٔ پریگوژین ایستاده است. فرماندار فعلی استان تولا آجودان و محافظ سابق پوتین است. او و پریگوژین رابطه‌ای بسیار نزدیک و تنگاتنگ دارند.»

او گفت: «سوروویکین و دیومین قطعاً از شورش پریگوژین اطلاع داشتند. حتی ذره‌ای شک وجود ندارد.»

به‌گفتهٔ یاگون، برنامه این بوده است که سرگئی شویگو، وزیر دفاع، و والری گراسیموف، رئیس ستاد ارتش روسیه، برکنار و به‌ترتیب دیومین و سوروویکین جانشین آنها شوند.

یاگون افزود: «و سپس مرحلهٔ بعدی فرا می‌رسد. شاید نه یک شورش، بلکه تصرف کامل قدرت و جانشینی پریگوژین یا شخص دیگری به‌جای پوتین.»

وی خاطرنشان کرد: «همه تا الآن دیده‌اند و متوجه شده‌اند که صندلی زیر پوتین تکان خورده است ... این تازه اول ماجراست.»

به‌گفتهٔ ولادیسلاو سلزنوف، خبرنگار جنگ و سخنگوی پیشین ستاد کل قوای اوکراین، تعارض منافع بین مقام‌های تراز اول روسیه در نهایت منجر به فروپاشی کامل رژیم روسیه خواهد شد.

سلزنوف گفت: «به یاد داریم که چگونه ... در آغاز قرن گذشته، همین شکل درگیری میان مقام‌های تراز اول روسیه عملاً منجر به نابودی امپراتوری روسیه شد».

وی افزود با توجه به واکنش ضعیف پوتین به این شورش، همین شرایط ممکن است دوباره تکرار شود.

سلزنوف به کاروانسرای گفت: «حالا مقام‌های روسیه همه جور داستانی سرهم می‌کنند و سعی دارند وجههٔ پوتین را احیا کنند، اما بعید است کارساز باشد.»

به‌گفتهٔ سلزنوف، فروپاشی کامل روسیه یک سناریوی بسیار محتمل است.

او گفت: «پوتین یک اشتباه محاسباتی کرد. کاملاً واضح است. حالا محرک اصلی برای فروپاشی روسیه موفقیت ارتش اوکراین در جبهه خواهد بود. من فکر می‌کنم پوتین می‌فهمد که شرایط خیلی دشوار است.»