ایران درپی تثبیت جایگاه خود در سوریه پس از بروز بحران در روسیه

در حالی که روسیه با بحران‌های پی‌درپی، از تحمل تلفات سنگین در اوکراین گرفته تا شکاف‌هایی دست به گریبان است که پس از شورش نافرجام گروه واگنر ثبات داخلی آن را تهدید می‌کند، رژیم ایران قصد دارد با گسترش مناطق تحت کنترل خود در سوریه از این اوضاع به‌نفع خود بهره ببرد.

سوریه کانون توجه روسیه در خاورمیانه بوده است، اما منابع کرملین پس از حملهٔ این کشور به اوکراین پراکنده شده است و این کشور به‌ناچار برخی از نیروهایش را از سوریه به جبههٔ اوکراین منتقل کرده است.

تحلیلگران به المشارق گفتند خروج بخشی از نیروهای روسیه راه را برای نیروهای متحد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران جهت پر کردن خلأ به‌وجود آمده و گسترش حضور خود در سوریه هموار کرده است.

به‌گفتهٔ آنها، در همین حال تداوم عرضهٔ پهپادهای ایران به روسیه که این کشور از آنها در جنگ خود با اوکراین بهره می‌گیرد، باعث شده است رژیم ایران از اهرم‌هایی در زمینهٔ تعامل با روسیه در سوریه برخوردار باشد.

ژنرال الکسوس گرینکویچ از نیروی هوایی ایالات متحده در روز ٣١ خردادماه طی یک نشست خبری گفت: «برداشت من این است که ایران احساس می‌کند روسیه به آن مدیون است و در حال حاضر روسیه به‌نوعی به ایران وابسته است».

به‌گفتهٔ شیار ترکو، کارشناس امور گروه‌های شبه‌نظامی متحد سپاه پاسداران خروج روسیه از سوریه «پایگاه‌های نظامی بزرگ مانند حمیمیم را شامل نمی‌شود.»

او به المشارق گفت، با این حال چنین اتفاقی در سراسر سوریه رخ داده است و «پایگاه‌های ارتش سوریه که نیروهای روسی برای تأمین امنیت در آنجا مستقر بودند انبارهای مهمات و مکان‌های سلاح‌های روسی عرضه‌شده توسط مسکو به سوریه» را شامل می‌شود.

به‌گفتهٔ او به‌جای نیروهای روسی، «شبه‌نظامیان متحد با سپاه پاسداران که مناطق تحت نفوذ آنها با روسیه همپوشانی دارد، به‌ویژه در دمشق، حلب، صحرای شرقی (بادیه) و دیرالزور» وارد عمل شده‌اند.

او گفت: «وضعیت کنونی سوریه را می‌توان به اختصار این‌گونه توصیف کرد: روسیه در حال خروج است، ایران در حال گسترش نفوذ خود است و مردم سوریه که از سال ١٣٩۰ بهای این وضعیت را پرداخته‌اند، تنها مانده‌اند و در آستانهٔ شکست هستند».

تلاش برای کسب برتری

فتحی السید، پژوهشگر مرکز مطالعات منطقه‌ای و استراتژیک الشرق و متخصص در امور ایران گفت: «اگرچه ایران و روسیه با هم متحد هستند، برای در اختیار گرفتن کنترل سوریه رقابتی تنگاتنگ داشته‌اند.»

او به المشارق گفت جاه‌طلبی‌های هریک از این دو کشور در سوریه با هم متفاوت است و روسیه به آن به چشم پایگاهی استراتژیک در خاورمیانه و دریای مدیترانه می‌نگرد.

به‌گفتهٔ او: «اما در مورد ایران، این کشور سوریه را به‌منزلهٔ گذرگاهی کلیدی برای حضورش در شام تلقی می‌کند. گسترهٔ این حضور نه تنها از بعد سیاسی و نظامی، بلکه از لحاظ تجاری نیز هست.»

محمود مصطفی، اقتصاددان سوری و مدرس دانشگاه دمشق، به المشارق گفت: «سوریه بازار بزرگی برای فروش محصولات ایرانی محسوب می‌شود.»

او افزود: «با این‌حال، آنچه برای ایران اهمیت بیشتری دارد، در دست گرفتن کنترل منابع طبیعی سوریه از جمله فسفات و نفت از طریق توافقاتی است که در سال‌های گذشته با دولت سوریه منعقد شده است.»

شورش نافرجام اخیر گروه واگنر که یک نیروی مزدور روسی به رهبری یوگنی پریگوژین است و در سوریه فعالیت داشته است، تلاش روسیه را برای کسب برتری به‌عنوان شریک کلیدی رژیم سوریه تضعیف کرده است.

العربی الجدید در روز ٦ تیرماه گزارش داد پس از این شورش ناموفق، پلیس نظامی روسیه و دستگاه اطلاعاتی رژیم سوریه، رهبران، عناصر و مقامات جذب‌کنندهٔ نیروی گروه واگنر را در استان‌های مختلف سوریه دستگیر کردند.

بنا به گزارش وال استریت ژورنال در روز ٧ تیرماه، سرگئی ورشینین، معاون وزیر امور خارجهٔ روسیه به سوریه پرواز کرد تا پیامی را به بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه برساند مبنی بر این‌که نیروهای واگنر دیگر در این کشور مستقلاً فعالیت نخواهند داشت.

او از اسد خواست مانع از آن شود که جنگجویان واگنر بدون نظارت مسکو از سوریه خارج شوند.

عبدالکریم احمد، تحلیلگر مسائل نظامی اهل مصر به المشارق گفت: «این شورش راه را برای درگیری‌های احتمالی تازه خواهد گشود.» او متذکر شد اگر به گروه واگنر اجازه فعالیت در سوریه داده نشود، خلأ قدرت به‌وجود خواهد آمد.

متضرر شدن روسیه

محی‌الدین غانم، استاد روابط بین‌الملل دانشگاه قاهره، گفت: «روسیه در نتیجهٔ بحران واگنر بیشترین زیان را در سوریه متحمل خواهد شد.»

به‌گفتهٔ او هرگونه تنش بین روسیه و گروه واگنر هر دوی آنها را تضعیف خواهد کرد.

به‌گفتهٔ وائل عبدالمطلب، تحلیلگر مسائل نظامی، روسیه فرماندهان نظامی و اطلاعاتی را تغییر خواهد داد و این اقدام بر عملکرد این کشور در سوریه، آفریقا و اوکراین تأثیر خواهد گذاشت.

او به المشارق گفت: «ارتش روسیه نشان داده است که در مقابله با نیروهای متوسطی همانند گروه واگنر و در برابر نیروهای اوکراینی ناکارآمد است.»

او متذکر شد که همین مسئله در مورد دستگاه اطلاعاتی روسیه نیز صادق است، چراکه از قصد پریگوژین پیش از اقدام به شورش مطلع نشده بود.

عبدالمطلب گفت رهبران در کشورهایی مانند سوریه، لیبی و جمهوری آفریقای مرکزی که دچار درگیری هستند، به حامی نیرومندی هم از نظر سیاسی، نظامی و مالی نیاز دارند.

به‌گفتهٔ او اتفاقات اخیر باعث شده است توانایی رژیم روسیه برای اینکه شریکی نیرومند برای این کشورها تلقی شود، مورد تردید قرار بگیرد.

او افزود: «اگر یکی از اضلاع این مثلث متزلزل شود، اعتماد از بین می‌رود و آن کشورها به سراغ حامی نیرومندتری خواهند رفت».