آشکار شدن شکنندگی رژیم پوتین و اشتباه آن در حمله به اوکراین به دنبال شورش واگنر

کی‌یف -- شورش به نتیجه نرسیدهٔ گروه واگنر در روزهای آخر هفتهٔ گذشته حاکی از آن است که جنگ روسیه در اوکراین، قدرت مسکو را با پیامدهای پایدار و بالقوهٔ جبران‌ناپذیری در هم می‌شکند.

ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو، روز دوشنبه (۵ تیر) در جریان سفر خود به لیتوانی گفت که این نشانهٔ واضحی است که تصمیم ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، برای حمله به همسایه‌اش یک «اشتباه راهبردی» بود.

در ماه‌های اخیر تنش‌ها میان پوتین و یوگنی پریگوژین، رهبر گروه واگنر، ادامه داشت. زمانی نیروهای مزدور گروه واگنر مجری اقدامات پلید و تبهکاری‌های کرملین در درگیری‌های سراسر جهان بود و به این ترتیب مسکو قادر بود همهٔ آن اقدامات را انکار کند.

اما پریگوژین از شهریور گذشته و به‌دنبال اذعان به نقش خود در واگنر، به‌طور فزاینده‌ای از پوتین و نیز از سرگئی شویگو، وزیر دفاع روسیه، و والری گراسیموف، ژنرال ارشد ارتش روسیه، انتقاد کرده است.

این وضعیت روز شنبه به اوج خود رسید. در آن روز نیروهای تحت امر پریگوژین به‌سوی مسکو حرکت کردند و در ورونژ، در مرز اوکراین، با سربازان روس درگیر شدند.

مزدوران واگنر نهایتاً در ۲۰۰ کیلومتری مسکو متوقف شدند، به این معنی که آنها طی یک روز تقریباً ۹۰۰ کیلومتر از روستوف-آن-دون پیشروی کرده بودند و این نشان‌دهندهٔ ضعف دفاعی روسیه بود.

آمارهای منتشر‌شده در این‌باره متفاوت است، اما به گفتهٔ برخی منابع، این مزدوران شش بالگرد و یک هواپیمای جنگی روسی را سرنگون کردند.

هم‌زمان در این پیشروی که مطمئناً خشم کرملین را برانگیخت، چند واحد نظامی روسیه نیز نتوانستند حرکت واگنر به سمت شمال را به چالش بکشند.

پریگوژین آخرین بار شامگاه روز شنبه سوار بر یک خودروی شاسی بلند در حال خروج از روستوف-آن-دون، دیده شده بود. جنگنجویان پریگوژین در آن محل، مقر منطقهٔ نظامی جنوب، یعنی مرکز عصبی تهاجم به اوکراین را تصرف کرده بودند.

او در حالی که از درون خودرو دست تکان می‌داد، مورد تشویق ساکنان محلی قرار گرفت. کامیون‌های حامل خودروهای زرهی و افراد پریگوژین به‌دنبال خودروی او حرکت می‌کردند.

خروج او از این مقر پس از آن روی داد که مسکو اعلام کرد، در رابطه با تبعید پریگوژین به بلاروس و تقاضای عفو افرادش توافقی حاصل شده است.

آنها نیز در مقابل، حرکت‌شان به‌سوی مسکو را متوقف کردند.

با این حال، خبرگزاری‌های روسی روز دوشنبه گزارش دادند که خود پریگوژین به‌دلیل تلاش برای سازماندهی یک شورش مسلحانه همچنان تحت بررسی است.

سه خبرگزاری اصلی روسیه به‌ نقل از یک منبع در دفتر دادستانی گفتند: «پروندهٔ جنایی علیه پریگوژین مختومه نشده است.»

گروه واگنر نیز از طریق برخی اشاره‌های حیله‌گرانهٔ خود نشان داد که کارش با پوتین تمام نشده است.

کانال تلگرامی واگنر روز یکشنبه تصویری از پریگوژین را نشان داد که در آن او مخاطبان را با پیام «نقشه‌ها عاشق سکوت هستند»، دعوت به سکوت می‌کند.

«خدشه‌دار شدن وجههٔ روسیه»

روز دوشنبه، گیتاناس ناوسدا، رئیس‌جمهوری لیتوانی، در جریان یک کنفرانس خبری در ویلنیوس،‌ در حالی که در کنار استولتنبرگ حضور داشت گفت: «رویدادهای آخر هفتهٔ گذشته در روسیه حاکی از بی‌ثباتی رژیم کرملین است.»

او به خبرنگاران گفت: «چالش‌های مشابه یا حتی بزرگتر از آن را می‌توان در آینده انتظار داشت.»

جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیهٔ اروپا، نیز روز دوشنبه، در آغاز نشست وزیران خارجهٔ اروپا در لوکزامبورگ طی سخنانی گفت که این بحران قدرت کرملین را تضعیف می‌کند.

او گفت: «آنچه در این آخر هفته رخ داد نشان می‌دهد که جنگ علیه اوکراین قدرت روسیه را درهم شکسته و بر نظام سیاسی آن تأثیر گذاشته است.»

آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجهٔ ایالات متحده، نیز روز یکشنبه وضعیت را «خارق‌العاده» خواند.

او در برنامه «میت‌-د-پرس» شبکهٔ ان‌بی‌سی گفت: «به این قضیه این‌طور نگاه کنید که ۱۶ ماه پیش نیروهای روسی در آستانهٔ ورود به کی‌یف در اوکراین بودند و باور داشتند که ظرف چند روز پایتخت اوکراین را ... به‌عنوان یک کشور مستقل از روی نقشه پاک می‌کنند.»

اکنون روسیه را می‌بینیم که باید از مسکو، پایتخت خود، در برابر مزدورانی که خودش به‌وجود آورده دفاع کند.

به‌گفتهٔ بلینکن، این وضعیت «پرسش‌های عمیقی دربارهٔ بهانه‌های اولیهٔ تجاوز روسیه علیه اوکراین که پریگوژین حضوری بسیار علنی در آن داشت، و نیز چالشی مستقیم برای اقتدار پوتین» ایجاد می‌کند.

او افزود: «ما شاهد ظهور شکاف‌های بیشتری در نمای ظاهری روسیه بوده‌ایم.»

تضعیف نیروهای روسی

به‌گفتهٔ تحلیلگران، شورش گروه واگنر آشکار کرد که حاکمیت پوتین از آنچه در گذشته تصور می‌شد، شکننده‌تر است.

الکساندر کووالنکو، خبرنگار نظامی-سیاسی «اینفورزیست» از اودسا در اوکراین، در این‌باره گفت: «کودتا در حال وقوع است. ما می‌توانیم آن را یک کودتای واقعی بنامیم.»

او گفت: «پریگوژین تنها شخصیت درگیر [در این کودتا] نیست. گروه‌های تأثیرگذار در سازمان‌های امنیتی مختلف -- از وزارت دفاع گرفته تا اف‌اس‌بی [سرویس امنیت فدرال روسیه] -- به پریگوژین اجازه دادند که کاملاً بدون هر گونه چالش و مطابق همهٔ نقشه‌های [خودش] روستوف-آن-دون را تصرف کند ... و بدون هر گونه رویارویی داخل استان ورونژ پیشروی کند.»

کووالنکو گفت که «پوتین به‌مدت هشت سال فریب خورده بود، که [روس‌ها] در حال بمباران دونباس هستند، و شویگو و گراسیموف پوتین را فریب داده بودند و به دروغ به او گفته بودند که اوکراینی‌ها و ناتو می‌خواهند به روسیه حمله کنند.»

او افزود: «اگر چنین شورش‌هایی تکرار شود، مسکو در آتش خواهد سوخت.» او گفت که این اثر تجمیعی «انگیزه و روحیهٔ نیروهای روسی را تصعیف خواهد کرد.»

ماکسیم روزومنی، تحلیلگر سیاسی ساکن در کی‌یف، گفت که شورش واگنر «یک شوک بسیار جدی برای خود روس‌ها» بود.

او گفت که این امر همچنین سبب خواهد شد «جای مشکلات سیاست خارجی روسیه با مشکلات داخلی آن عوض شود.»

روزومنی گفت: «آنها نمی‌توانند با اوکراین یا ناتو کنار بیایند. اکنون خانهٔ آنها آتش گرفته است.» او افزود:‌ «من گمان نمی‌کنم که بسیاری از روس‌ها از اتفاقی که دارد می‌افتد راضی باشند. آنها ترس و بی‌ثباتی را احساس کرده‌اند و می‌دانند که ممکن است زندگی عادی نابود شود.»

لودمیلا شملووا، ۷۰ ساله، به خبرگزاری فرانسه گفت که از وقایع آخر هفته «به‌شدت ترسیده» است.

او در حالی که در میدان سرخ مسکو راه می‌رفت، گفت: «انتظار این را نداشتم.»‌

کنستانتین کالاچف، تحلیلگر مستقل سیاسی، به خبرگزاری فرانسه گفت: «بحران نهادها و اعتماد تا دیروز برای بسیاری در روسیه و غرب آشکار نبود. اما امروز، این امری واضح است.»

او گفت: «پوتین پریگوژین را دست‌کم گرفت، همان‌طور که قبل از آن [ولودیمیر] زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین، را دست‌کم گرفته بود. او می‌توانست با یک تماس تلفنی با پریگوژین جلوی این وضع را بگیرد، اما این کار را نکرد.»

کرملینِ «بسیار ضعیف»

ایهور پترنکو، تحلیلگر سیاسی اندیشکده «اوکراین متحد» مستقر در کی‌یف، با اشاره به تمایل پوتین برای دستیابی به توافق با واگنر، گفت: «موضع کرملین اکنون بسیار ضعیف است.»

او افزود هر چه باشد واگنری ها قبلاً در روسیه جنایات زیادی مرتکب شده بودند: آنها در روستوف-آن-دون پایگاه‌های نظامی، یک مقر نظامی، و ساختمان‌های دولتی را اشغال و بالگردها و هواپیماهای نظامی را سرنگون کردند.

به‌گفتهٔ پترنکو، پوتین در روز شنبه گفت، هر کسی که اسلحه به دست گرفته باشد، مانند آن است که از پشت خنجر زده است. او افزود: «اما او نامی از واگنر و پریگوژین بر زبان نیاورد. دلیل این کار او این بود که می‌خواست به خودش فرصتی بدهد تا با آنها به توافق برسد.»

او گفت: «ما باید این احتمال را هم در نظر بگیریم که پوتین جستجو برای یافتن یک شتر قربانی را آغاز کرده است.» پترنکو گفت: «او که در جبهه [اوکراین]، به هیچ پیروزی دست نیافته است، تلاش می‌کند تا دشمن داخلی را شکست دهد. و پس از آن، او بر همین اساس، دستور سربازگیری عمومی را صادر خواهد کرد. او بعداً می‌تواند بگوید: ما باید متحد باشیم -- این مسئله بهانه‌ای برای سختگیری‌های بسیار شدیدتر [در روسیه] خواهد بود!»

پترنکو گفت: «این ضربه‌ای بسیار جدی است. ضربه‌ای به پوتین دیکتاتور. در هر صورت، این نشانهٔ ضعف است، این مسئله نشان می‌دهد که رژیم او آن‌قدر محکم و استوار نیست، بلکه شکننده است.»

او ادامه داد: «پوتین، پریگوژین را به‌وجود آورد و به او قدرت داد تا تبدیل به آن چیزی شود که امروز شده است.» به همین دلیل است که پوتین فقط باید خودش را سرزنش کند و منتظر هیچ اتفاق خوبی نباشد.

«هر اتفاقی که بیافتد وضعیت برای [پوتین] بد خواهد بود.»

[اولها چپیل، از کی‌یف، در تهیهٔ این گزارش همکاری کرده است.]