آفریقا در خطر ناامنی غذایی فزاینده پس از خروج روسیه از قرارداد غلات

نواکشوت، موریتانی -- با توجه به وابستگی بسیاری از کشورهای آفریقایی به واردات غلات از اوکراین و روسیه، خروج مسکو از توافقنامهٔ صادرات غلات اوکراین زنگ خطر را در این قاره به‌صدا درآورده است.

روسیه به‌تازگی از تمدید قراردادی که سال گذشته با میانجیگری سازمان ملل متحد و ترکیه امضا شد، خودداری کرد. بر اساس این قرارداد روسیه اجازه می‌داد غلات از بنادر اوکراین و از طریق دریای سیاه به بازارهای جهانی -- از جمله آفریقا -- به‌صورت ایمن انتقال پیدا کند.

این توافق به تثبیت قیمت‌ مواد غذایی در جهان و جلوگیری از کمبود آن در بحبوحهٔ حملهٔ جاری روسیه به اوکراین مؤثر بود. اما از زمان خروج مسکو از این توافق، قیمت‌ها افزایش یافته است.

ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، در مقاله‌ای که روز ۲ مرداد در وب‌سایت کرملین منتشر شد، تلاش کرد که تصمیم خود مبنی بر کناره‌گیری از این توافق را توجیه کند. او گفت که این توافق «بی‌معنی شده است.»

مقالهٔ پوتین با عنوان «روسیه و آفریقا: پیوستن به تلاش‌ها برای صلح، پیشرفت، و آینده‌ای موفق»‌ سه روز پیش از برگزاری دومین نشست سران روسیه و آفریقا منتشر شد. این نشست در روزهای پنجشنبه و جمعه گذشته (۵ و ۶ مرداد) در سن پترزبورگ برگزار شد.

پوتین در این مقاله در تلاش برای اطمینان بخشیدن به کشورهای آفریقایی، گفت که نیاز آنها به غلات توسط روسیه «به‌صورت تجاری یا به‌رایگان» تأمین خواهد شد.

او اعلام کرد که روسیه طی ماه‌های آینده تا ۵۰ هزار تن کمک غلات به شش کشور آفریقایی -- یعنی مالی، بورکینافاسو، زیمبابوه، سومالی، اریتره، و جمهوری آفریقای مرکزی -- ارسال خواهد کرد.

به گزارش آسوشیتدپرس، اما آنتونیو گوترش، دبیر‌کل سازمان ملل متحد، پنجشنبهٔ گذشته یادآور شد که اهدای غلات به کشورهای در حال توسعه نمی‌تواند تأثیرات ناشی از قطع صادرات غلات از اوکراین به‌وسیلهٔ مسکو را جبران کند.

او گفت که حذف میلیون‌ها تن غله اوکراین از بازار جهانی به قیمت‌های بالاتر منجر خواهد شد؛ قیمت‌هایی که «توسط همه و در همه جا پرداخت خواهد شد.»

اقتصاددانان و تحلیلگران آفریقایی نیز اهمیت اعلام پوتین و پیامدهای سیاسی آن بر آیندهٔ اقتصادی کشورهای آفریقایی را کم‌اهمیت جلوه دادند و آن را یک مانور سیاسی برای به‌دست آوردن زمان بیشتر توصیف کردند.

«ضربه‌ای بی‌رحمانه به آفریقا»

حسین محمد عمر، پژوهشگر اقتصادی موریتانیایی، به المشارق گفت: «خروج روسیه ضربه‌ای بسیار بی‌رحمانه به آفریقا است؛ جایی که کشورهای آن به‌شدت به غلات اوکراین وابسته هستند.»

آفریقا بخش بزرگی از گندم خود را از اوکراین وارد می‌کند.

او گفت: «برای مثال سومالی ۷۰ درصد از گندم مورد نیاز خود را از اوکراین تأمین می‌کند، در حالی که تونس و لیبی به ترتیب ۵۰ درصد و ۴۰ درصد به گندم اوکراین متکی هستند.»‌

عمر پیش‌بینی کرد که مسدود شدن راه صادرات غلهٔ اوکراین به آفریقا می‌تواند «به‌ویژه با توجه به بحران تغییرات آب و هوایی و محدودیت‌های صادرات و ذخیره‌سازی،‌ به بحران ناامنی غذایی در برخی کشورها» منجر شود.

روسیه از طریق برگزاری اجلاس سران آفریقا-روسیه در سن پترزبورگ تلاش کرد رهبران کشورهای آفریقایی را متقاعد کند که به منافع آنها اهمیت می‌دهد.

چند روز قبل از انتشار این مقاله، پوتین، سرگئی ورشینین، معاون وزیر امور خارجهٔ روسیه، نیز تلاش کرده بود که نگرانی کشورهای آفریقایی را کاهش دهد.

او در یک کنفرانس خبری گفت که کشورهای نیازمند «از طریق ارتباط ما با آنها یا از طریق اجلاس سران روسیه-آفریقا غلهٔ مورد نیاز را دریافت خواهند کرد.»

به‌گفتهٔ برخی از تحلیلگران، اهمیت اقتصادی مسکو برای کشورهای آفریقایی به آن اندازه‌ای که تصور می‌شود، نیست.

کباد عبدالرحمان، پژوهشگر تاریخ معاصر مغرب، در این‌باره گفت: «برخی کشورها به‌دلیل یک اشتباه محاسباتی در نقش روسیه غلو می‌کنند، این در حالی است که بشریت می‌تواند از نظر اقتصادی و تجاری بدون خرس روسی به حیات خود ادامه دهد.»

تحمیل هزینه به میلیون‌ها نفر

عبدالرحمان به المشارق گفت: «سیاست اقتصادی روسیه در آفریقا نمونه‌ای واقعی از شکست یک کشور بحران‌زده است.»

او افزود: «تبلیغ روس‌ها برای خودشان در آفریقا تفاوت چندانی ایجاد نمی‌کند؛ چرا که سیاست داخلی پوتین توانایی رسیدن به راه‌حل را ندارد.» او افزود: «وقتی خودت برهنه باشی، چگونه می‌توانی لباس تن مردم کنی؟!»

تصمیم روسیه برای خروج از این توافق غلات با توجه به پیامدهای انسانی گستردهٔ بسیار دشواری که برای میلیون‌ها آفریقایی ایجاد می‌کند، واکنش‌های شدیدی را برانگیخته است.

برلین آن را یک «خبر بد» دانست و واشنگتن گفت که «بی‌وجدانی» است. سازمان ملل متحد نیز گفت، میلیون‌ها نفر «هزینهٔ آن را خواهند پرداخت.»

حسین محمد عمر، پژوهشگر اقتصادی، گفت: «این اقدام مسکو ثابت می‌کند که پوتین به منافع مردم آفریقا اهمیت چندانی نمی‌دهد. در واقع می‌توان این رفتار را بی‌اهمیتی و بی‌تفاوتی نسبت به آفریقایی‌ها توصیف کرد.»

او افزود:‌ «پوتین به منافع کشورهای فقیر اهمیت نمی‌دهد. او بدون در نظر گرفتن وضعیت مردم فقیر که هیچ ارتباطی با آن جنگ ندارند، فقط به دستاوردهای میدانی در جنگ خود علیه اوکراین علاقه‌مند است.»