قطر جانشین روسیه در پروژۀ گاز لبنان؛ ضربه‌ای دیگر به کرملین

بیروت -- «قطر انرژی» روز ۹ بهمن به‌طور رسمی به تلاش‌های اکتشاف گاز طبیعی در آب‌های لبنان پیوست و با شرکت فرانسوی «توتال انرژی» و شرکت ایتالیایی «ای‌ان‌آی» وارد مشارکت شد.

شرکت «قطر انرژی» مردادماه گذشته و پس از خروج شرکت روسی «نُواتک»، به این کنسرسیوم پیوست. این شرکت روسی در سال ۱۳۹۷ وارد کنسرسیوم شده بود.

این اقدام پس از یک توافق موفقیت‌آمیز مرزی با میانجیگری ایالات متحده بین لبنان و همسایۀ جنوبی آن، یعنی اسرائیل، در آبان‌ماه روی داد. این توافقنامه، زمینۀ تولید مقادیر عظیمی گاز از دریا را برای هر دو کشور میسر کرد.

«قطر انرژی» ۳۰ درصد از سهام اکتشاف بلوک ۴ و بلوک ۹ را که بخشی از میدان گازی «لیفیاثان» است، در اختیار خواهد گرفت.

نجیب میقاتی، نخست‌وزیر موقت لبنان، که در مراسم امضای این قرارداد حضور داشت گفت، سرمایه‌گذاری قطر «راه را برای سرمایه‌گذاری‌های آیندۀ عربی و به‌ویژه خلیج فارس به‌نفع لبنان و برادران عربش هموار خواهد کرد.»

منابع وزارت انرژی لبنان می‌گویند، شرکت روسی «نواتک» با استناد به عدم توانایی‌اش در انتقال پول به خارج از روسیه به‌دلیل تحریم‌ها پا پس کشیدن خود را توجیه کرده است.

روسیه‌ به‌دلیل جنگ بی‌دلیل خود علیه اوکراین تحت تحریم‌های بین‌المللی قرار دارد. گفتنی است که این جنگ از روز ۵ اسفند وارد دومین سال خود می‌شود.

کارشناسان نفت و تحلیلگران سیاسی به المشارق گفتند که خروج شرکت «نواتک» نشان‌دهندۀ بی‌اعتباری روسیه در زمینۀ اقدام به تعهداتش در این توافقنامۀ حیاتی برای لبنان و در زمینۀ برخورد با مسائل مردم خاورمیانه است.

آنها علاوه بر تأکید بر جنگ روسیه علیه اوکراین، به حمایت کرملین از ایران و گروه‌های نیابتی آن در منطقه، از جمله حزب‌الله لبنان، اشاره کردند.

آنها با بیان این که نقش قطر کمتر مشکل‌ساز است، ابراز امیدواری کردند که این اقدام راه را برای سرمایه‌گذاری‌های بیشتر کشورهای منطقۀ خلیج فارس و کشورهای عربی در صنعت نفت لبنان هموار کند.

مشارکت محوری قطر

یک منبع آگاه از جزئیات این توافق گفت، گنجاندن «قطر انرژی» به‌عنوان شریکی در کنسرسیوم اکتشاف نفت و گاز لبنان امری «مؤثر» است؛ چرا که این شرکت تجربۀ دیرینه‌ای در این صنعت دارد.

او به المشارق گفت، خروج «نواتک» از کنسرسیوم به‌دلیل مواجهه با «برخی مشکلات، از جمله دشوار بودن انتقال پول [مورد نیاز پروژه] به‌دلیل تحریم‌های ایالات متحده علیه روسیه است.»

او گفت: «خروج نواتک با ورود قطر انرژی، شریک اصلی و راهبردی همراه با توتال انرژی، به‌نفع لبنان بوده است.»

او افزود، این احتمال وجود دارد که ورود قطر به حوزۀ انرژی لبنان به‌عنوان «انگیزه‌ای برای بازگشت منابع مالی کشورهای عربی و خلیج فارس، از جمله صندوق توسعۀ عربستان سعودی و صندوق توسعۀ اقتصادی کویت به‌منظور توسعۀ اقتصادی عربی» عمل کند.

به‌گفتۀ این منبع، این‌ها از طریق شورای توسعه و بازسازی و بانک توسعۀ اسلامی، که سال‌ها وام‌هایی با بهرۀ پایین ارائه می‌دهند، به پروژه‌های توسعه در لبنان کمک کرده‌اند.

او افزود، تعامل قطر نیز به‌عنوان «نشانگر همکاری منطقه‌ای عربی-خلیج فارس، و سرمایه‌گذاری در انرژی» عمل خواهد کرد.

بی‌اعتبار شدن روسیه

لوری حیاتیان، کارشناس امور انرژی، به المشارق گفت که «قطرانرژی» در بخش نفت و گاز لبنان منافعی اساسی دارد.

به‌گفتۀ او، ورود این کشور به کنسرسیوم فرانسوی-ایتالیایی با هدف اکتشاف و تولید نفت و گاز در بلوک‌های ۴ و ۹ در آب‌های لبنان «نتیجۀ مستقیم مذاکرات و تعیین مرز میان لبنان و اسرائیل است.»

او گفت: «ورود قطر به این کنسرسیوم مایۀ شگفتی نیست؛ چرا که این کشور سال‌ها در قبرس با مشارکت شرکت آمریکایی اکسان‌موبیل و نیز به‌عنوان شریک راهبردی توتال‌انرژی در چندین کشور حضور داشته است.»

حیاتیان این شرکت قطری را «بهترین شریک تجاری-سیاسی-راهبردی برای اکتشاف و تولید نفت و گاز لبنان» برشمرد.

او گفت: «این رویداد درست به‌موقع انجام شد و متناسب با مقیاس این توافق است.»

او افزود، از سوی دیگر خروج شرکت نواتک، که رئیس آن از نزدیکان ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، است نشان می‌دهد روسیه اعتبار خود را در منطقه از دست داده است و نمی‌توان به آن اعتماد کرد.

تحقیقات گاردین در آذرماه نشان داد که نواتک، بزرگترین شرکت خصوصی گاز در روسیه، به‌آرامی تحت کنترل کرملین قرار گرفته و در این فرآیند سودهای کلانی را به‌دست آورده است.

بشاره خیرالله، تحلیلگر سیاسی، به المشارق گفت که خروج نواتک از این کنسرسیوم «تأیید تازه‌ای بر از بین رفتن اعتبار بین‌المللی روسیه است؛ اعتباری که پس از جنگ روسیه علیه اوکراین مخدوش شده بود.»

او گفت، روسیه از مدت‌ها پیش به‌دلیل سیاست‌های خارجی‌اش -- «از همه مهم‌تر، حمایتش از رژیم بشار اسد در حالی‌که هموطنان خود را می‌کشت و آواره می‌کرد» و نیز به‌دلیل دفاع از جمهوری اسلامی ایران و گروه‌های نیابتی آن در منطقه -- اعتبارش را از دست داده است.

او گفت: «روسیه را نمی‌توان حتی برای یک لحظه به‌عنوان ضامن صلح برای مردم منطقه تصور کرد.» این در حالی است که «حضور امروز قطر در لبنان این امید را ایجاد می‌کند که لبنان از طریق حزب‌الله به ایران واگذار نخواهد شد.»