بحران بیکاری عامل ویرانی صنایع چین

همهٔ بخش‌های اقتصاد چین با موج بی‌سابقه‌ای از بیکاری دست‌وپنجه نرم می‌کنند. این وضعیت، این کشور را در معرض تهدید رویارویی با دشواری‌های پیاپی اقتصادی در سال‌های آینده قرار داده است.

ساکنان در شانگهای در حالی دیده می‌شوند که برای دریافت یارانه‌های ناچیز چند‌صد یوانی بیرون بانک‌های خون صف کشیده‌اند.

کارگران مهاجری که در گوانگژو و شنژن قادر به یافتن شغل نیستند، در خیابان‌ها زیر سایه‌بان ساختمان‌ها، تونل‌های عابر پیاده، و ایستگاه‌های قطار می‌خوابند.

در شبکهٔ اجتماعی «دویین»، مجموعه ویدیوهایی با عنوان «وقتی بیکار هستید کجا بخوابید» در فضای مجازی منتشر شده است. این ویدئوها ده‌ها میلیون بار دیده شده‌اند که این نشان‌دهندهٔ بحران گستردهٔ بیکاری در چین، به‌ویژه در میان جوانان، است.

رویترز روز ۸ اسفند گزارش داد، آمارهای رسمی حاکی از آن است که تعداد فرصت‌های شغلی شهری در چین تا آغاز زمستان ۱۴۰۰ با ۸/۴ میلیون نفر کاهش به ۴۵۹/۳۱ میلیون نفر رسیده است. این نخستین مورد کاهش فرصت‌های شغلی از سال ۱۳۴۱ تاکنون است.

نرخ بیکاری شهری منتشر‌شده توسط ادارهٔ ملی آمار ۵/۶ درصد بود. به این ترتیب، جمعیت بیکار شهری در چین به ۲۵/۷ میلیون نفر رسیده است.

نرخ بیکاری جوانان در مناطق شهری به‌طور نامتناسبی بالاست. در تیر‌ماه ۱۴۰۱، زمانی که تقریباً یک پنجم جوانان شهری ۱۵ تا ۲۴ ساله فاقد شغل بودند، نرخ بیکاری به اوج خود رسید.

گزارش‌های «فارغ‌التحصیلان بیکار» برای دانشجویان دانشگاه‌ها به امری عادی در رسانه‌های چینی تبدیل شده و انتظار می‌رود امسال رقابتی‌ترین سال برای بازار کار در صنایع گوناگون باشد.

بیکاری فراگیر

دینگ زکون، یک واردکنندهٔ شراب‌های فرانسوی به شانگهای، گفت: «بازار کار به‌دلایل مختلف با فشارهای متعددی مواجه است.»

«سفارش‌ها از خارج از کشور به‌میزان چشمگیری کاهش یافته است و مصرف‌کنندگان داخلی بهبود اقتصادی مورد انتظارشان را مشاهده نکرده‌اند. بازار مصرف داخلی همچنان بی‌رونق است و حتی برخی از کارکنان ناراضی نیز داوطلبانه استعفا داده‌اند.»‌

یکی از کارمندان دینگ، با داشتن مدرک کارشناسی ارشد در آذرماه گذشته کار خود را رها کرد. اما اسفندماه از دینگ پرسید که آیا می‌تواند به سر کار خود برگردد یا نه.

دینگ گفت: «اکنون بیش از ۳۰ [متقاضی شغل]، از جمله افراد باتجربه‌تر، برای به‌دست آوردن این فرصت شغلی رقابت می‌کنند. من هنوز در مورد اینکه اجازه دهم او به سر کار برگردد یا نه تردید دارم.»

کوکو چن، که در زمینهٔ تولید تبلیغات در شانگهای کار می‌کند، می‌گوید، با گذشت چند ماه از استعفایش از یک شرکت تبلیغاتی متوسط، هنوز شغلی پیدا نکرده است.

چن گفت: «من رزومهٔ تقریباً خوبی دارم و برخی از معروف‌ترین پروژه‌های تبلیغاتی را در چین انجام داده‌ام. با این حال، جست‌وجو برای کار آن‌طور که پیش‌بینی می‌کردم، خوب پیش نمی‌رود و انتظار چنین وضعی را نداشتم.»‌ او افزود، تصمیم گرفته است کسب و کار تبلیغاتی خودش را راه‌اندازی کند.

«ژائوپین دات کام» یکی از بزرگترین تارنماهای استخدامی در چین، حوالی اسفند ماه حدود ۵۰ هزار کارمند را مورد نظرسنجی قرار داد. بنا بر نتایج این نظرسنجی، ۴۷/۳ درصد از پاسخ‌دهندگان نسبت به احتمال از دست دادن شغل‌شان در سال جاری ابراز نگرانی کردند. گفتنی است که این رقم در سال گذشته ۳۹/۸ درصد بود.

حدود ۶۰ درصد از پاسخ‌دهندگان «فضای اقتصادی نامطمئن» را عامل اصلی تأثیرگذار بر بی‌اعتماد خود دانسته‌اند. گفتنی است این رقم در سال ۱۴۰۱، برابر با ۴۸/۴ درصد بود.

اخراج‌های گستردهٔ کارکنان شرکت‌های فناوری

برخی مشاغل که در گذشته موقعیت‌های شغلی غبطه‌برانگیز و پردرآمد در زمینهٔ صنعت فناوری پیشرفته محسوب می‌شدند، اکنون در ردهٔ «شغل‌های پرخطر» قرار دارند.

شرکت علی بابا در سال میلادی ۲۰۲۲ حدود ۲۰ هزار تن از کارگرانش را اخراج کرد. تغییرات ساختاری اخیر در این شرکت بزرگ فناوری، بسیاری از کارمندان را نسبت به اخراج‌های بیشتر نگران کرده است.

این اخراج‌ها چند ماه است که کارکنان شرکت «تنسنت»، بزرگترین شرکت اینترنتی آسیا، را نیز تهدید می‌کند.

این غول فناوری چین بهمن‌ماه گذشته و پس از انتشار یک گزارش رسانه‌ای مبنی بر تصمیم این شرکت برای اخراج ۳۰۰ تن از کارمندانش به رویترز گفت که در حال انجام برخی تنظیمات پرسنلی است.

چهار منبع هم در آبان‌ماه گذشته به رویترز گفتند که به‌دنبال این شایعات چندین مورد تعدیل در پرسنل بخش‌های پخش ویدیو، بازی‌ها، و رایانش ابری شرکت «تنسنت» انجام شد.

وانگ جیان، یک مفسر ارشد که خارج از چین زندگی می‌کند، گفت که پیامدهای افول اقتصاد، کسب درآمد از ترافیک را برای شرکت‌های فناوری دشوار کرده است.

وانگ گفت: «شرکت‌هایی مانند تنسنت و میتوآن ترافیک زیادی دارند و الگوی کسب‌وکار آنها تبدیل ترافیک به پول نقد است که به آن درآمدزایی از ترافیک نیز گفته می‌شود. زمانی که اقتصاد روندی نزولی دارد، درآمدزایی از ترافیک بسیار دشوار می‌شود؛ چرا که [کاربران] قدرت خرید ندارند.»‌

او گفت که علاوه بر این: «فضای سیاسی چین به‌نحو فزاینده‌ای غیردوستانه می‌شود و شرایط برای شرکت‌های اینترنتی به‌منظور گسترش به خارج به کمترین حد ممکن کاهش یافته است.»

بنا بر این دلایل «بسیاری از موقعیت‌های پردرآمد در شرکت‌های اینترنتی به موقعیت‌های با ریسک بالا تبدیل شده‌اند.»

شرایط بغرنج کارگران مهاجر

کارگران مهاجر چینی، به‌ویژه آنها که به‌عنوان خانوار روستایی ثبت‌نام شده‌اند، بیشترین ضربه را از بازار کار نامناسب این کشور خورده‌اند.

این کارگران به‌عنوان بخشی از نرخ بیکاری شهری محاسبه نمی‌شوند، اما از زمان پایان جشنوارهٔ بهاری در شهرها گرفتار شده‌اند و برای یافتن شغل دست و پنجه نرم می‌کنند.

چین حدود ۳۰۰ میلیون کارگر مهاجر دارد که بسیاری از آنها اکنون بیکار هستند.

در اواسط اسفند گذشته، تعداد زیادی از کارگران مهاجر در ایستگاه جنوبی گوانگژو و ایستگاه شرقی دونگوان مشاهده شدند. آنها که نتوانسته بودند کاری پیدا کنند، ناگزیر به خانه بازگشتند.

چند کارگر مهاجر بیکار با چمدان‌هایشان در امتداد خیابان‌های نزدیک ایستگاه اتوبوس شنژن لونگ‌هوا، در حالی‌که روی زمین نشسته‌ بودند و برخی حتی در حال خواب زیر پل‌ها یا در پارک‌های عمومی دیده شده‌اند.

ویدیوهایی که در اینترنت منتشر شده ساکنان بیکار را نشان می‌دهد که زیر سایه‌بان ساختمان‌ها در شنژن اقامت کرده‌اند. ویدیوهای دیگری نیز نکاتی را در مورد چگونگی یافتن محل اقامت و غذای رایگان یا نحوهٔ دوش گرفتن رایگان در هتل‌ها نشان می‌دهند.

«اشتغال انعطاف‌پذیر»

در این بازار کار نامطمئن، برخی از جوانان بیکار به «اشتغال انعطاف‌پذیر» روی آورده‌اند.

بنا بر آمار رسمی گزارش‌شده در بهمن ۱۴۰۰، حدود ۲۰۰ میلیون چینی در وضعیت «اشتغال انعطاف‌پذیر» قرار دارند.

به‌گفتهٔ «تینک چاینا» که یک مجلهٔ الکترونیکی مستقر در سنگاپور است، در زمان انتشار این گزارش، عبارت «تعداد شاغلان انعطاف‌پذیر چین به ۲۰۰ میلیون نفر می‌رسد» به یکی از پر جست‌وجوترین کلیدواژه‌ها در «ویبو» تبدیل شد.

رسانه‌های دولتی «اشتغال انعطاف‌پذیر» را با عبارات مثبت توصیف می‌کنند، اما بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی می‌گویند این مفهوم نسبتاً جدید شاید فقط تعبیری برای بیکاری باشد.

به‌گفتهٔ «تینک چاینا»، عبارت فوق این سوال را مطرح می‌کند که «چند نفر هستند که زندگی غبطه‌آور "بدون کار کردن" دارند، و چه تعداد برای زندگی کردن به حقوق نیاز دارند؟»

کاربران «ویبو» نگرانی‌های مشابهی را ابراز کرده‌اند:

«این نوع زندگی به‌گونه‌ای است که هر چه درآمد دارید صرف سیر کردن شکم می‌شود، اما آنها این نوع زندگی را طوری توصیف می‌کنند که انگار انگیزه‌بخش است!»

«آنها بیکاری و انجام کارهای موقت و غیرعادی را بسیار شاداب و غیرمتعارف توصیف می‌کنند.»

هو شیجین، سردبیر سابق گلوبال تایمز، گفت: «این رقم ۲۰۰ میلیون را نمی‌توان به‌عنوان یک دستاورد در بوق و کرنا کرد. این یک واقعیت است. ناامیدی و سختی قطعاً بیشتر از زرق و برق و شادی خواهد بود.»