خنثی شدن تلاش چین در «بی‌طرف» جلوه دادن خود در جنگ اوکراین

پکن -- چین در نخستین سالگرد تهاجم روسیه به اوکراین با انتشار موضع رسمی جدید، خود را وارد به گفتمان مربوط به این جنگ کرده و تلاش کرده است چهرۀ یک میانجی «بی‌طرف» را، که قادر است به جنگ پایان دهد، از خود ارائه کند.

این گزارش وضعیت ۱۲ ماده‌ای چین که روز جمعه (۳ اسفند) منتشر شد، عمدتاً موضع کنونی پکن در قبال این جنگ را تکرار می‌کند. در این گزارش وضعیت چین که هوادار کرملین است به‌عنوان یک جناح بی‌طرف نشان داده شده و از دو طرف خواسته شده است که وارد مذاکرات صلح شوند.

این گزارش وضعیت چین که همزمان با سالگرد تهاجم روسیه به اوکراین منتشر شده است، از همۀ طرف‌ها می‌خواهد «از روسیه و اوکراین در همکاری در یک مسیر و از سرگیری گفت‌وگوهای مستقیم در اسرع وقت پشتیبانی کنند.»

پس از آن که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، تهدید کرد که از زرادخانۀ اتمی مسکو در این درگیری استفاده خواهد کرد، این گزارش وضعیت مخالفت مشخص خود با استفاده از جنگ‌افزارهای هسته‌ای و نیز استقرار آنها را اعلام کرده است.

نخستین نکتۀ گزارش این وضعیت آن است که «حاکمیت ملی، استقلال، و تمامیت ارضی همۀ کشورها باید به‌طور مؤثر حفظ شود.»

با این حال، چین همواره از توضیح ارتباط این موضوع با مشخصات جنگ اوکراین، که با حملۀ نیروهای مسکو به همسایه‌شان آغاز شد، خودداری کرده است.

جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی جو بایدن، رئیس‌جمهوری ایالات متحده، گفت که نخستین واکنش او به این گزارش وضعیت این بود که «می‌تواند در همان نکتۀ اول متوقف شود.»

او گفت: «اوکراین در حال حمله به روسیه نبود. ناتو در حال حمله به روسیه نبود. ایالات متحده در حال حمله به روسیه نبود.»

او به سی‌ان‌ان گفت: «اگر روسیه حمله به اوکراین را متوقف کند و نیروهایش را بیرون ببرد»، جنگ «می‌تواند همین فردا تمام شود.»

تعریف «بی‌طرفی»

در شرایطی که چین از «حاکمیت ملی کامل اوکراین» دفاع کرده، روسیه را به‌دلیل تهاجم به همسایه‌اش محکوم نکرده، تبلیغات و انتشار اطلاعات نادرست روسیه دربارۀ جنگ را تکرار کرده، و سرسختانه با تحریم‌های اقتصادی غرب که هدف آن محدود کردن توانایی کرملین در تأمین مالی عملیات جنگ است، مخالفت کرده است.

ایالات متحده و دیگر هم‌پیمانان اوکراین در صحت ادعای بی‌طرفی پکن تردید دارند. این در حالی است که روسیه و چین تنها چند هفته قبل از این حمله، روابط دوجانبه‌شان را «بدون محدودیت» توصیف کرده بودند.

ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو، روز جمعه در شهر تالین استونی به خبرنگاران گفت: «در رابطه با پیشنهادها و نکته‌های ارائه‌شده توسط چین، باید گفت که اولاً چین چندان اعتبار ندارد؛ چون آنها تهاجم غیرقانونی به اوکراین را محکوم نکرده‌اند.»

او گفت: «و آنها همچنین تنها چند روز قبل از تهاجم، یک توافقنامه را ... دربارۀ مشارکت نامحدود با روسیه امضا کردند.»

فرانک والتر اشتاین‌مایر، رئیس‌جمهوری آلمان، گفت، در شرایطی که «همۀ پیشنهادهای سازنده‌ای که ما را به مسیر یک صلح عادلانه نزدیک‌تر کند، مورد استقبال قرار خواهد گرفت ... اما اینکه چین به‌عنوان قدرت جهانی چین بخواهد چنین نقش سازنده‌ای را ایفا کند، هنوز محل تردید است.»

او افزود، چین باید «نه تنها با مسکو بلکه با کی‌یف نیز گفت‌وگو کند.»

روز چهارشنبه، وانگ‌یی، دیپلمات ارشد چین، در مسکو با پوتین و سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجۀ روسیه، دربارۀ جنگ گفت‌وگو کرد.

هر دو طرف گفتند که راه‌حل‌های سیاسی برای پایان دادن به این جنگ را مورد بررسی قرار داده‌اند. در همین حال، روسیه از آنچه که «موضع متوازن» چین نامید، استقبال کرد.

اما، در حالی که سازمان ملل متحد روز پنجشنبه با اکثریت قاطع آراء از روسیه خواست «بی‌درنگ» و «بی‌قید و شرط» نیروهایش را از اوکراین خارج کند، چین رأی ممتنع داد.

روز جمعه، دیپلمات‌های اوکراین و اتحادیۀ اروپا در جریان یک کنفرانس خبری در پکن، از چین خواستند که به‌منظور تحت فشار قرار دادن روسیه در راستای پایان دادن به این جنگ، اقدامات بیشتری را انجام دهد.

خورخه تولدو، سفیر اتحادیۀ اروپا در چین، گفت که پکن به‌عنوان عضو دائمی شورای امنیت سازمان ملل متحد در قبال حفظ صلح «مسئولیت ویژه‌ای» دارد.

او گفت: «من از این بابت که این موضوع با بی‌طرفی هم‌خوانی دارد یا نه، مطمئن نیستم؛ بستگی دارد که بی‌طرفی را چگونه معنا کنیم.»

در این گزارش وضعیت چین آمده است که همۀ طرف‌ها باید «ذهنیت جنگ سرد» را کنار بگذارند. هر چند چین همواره این موضع‌گیری را در دیپلماسی خود تبلیغ کرده است.

این گزارش وضعیت در انتقادی تلویحی از ناتو تأکید کرده است که «امنیت یک منطقه نباید با تقویت یا توسعۀ بلوک‌های نظامی حاصل شود» و «منافع و نگرانی‌های امنیتی مشروع همۀ کشورها باید جدی گرفته شود.»

این موضع نیز به‌عنوان پوششی برای محافظت از جاه‌طلبی‌های چین در تایوان تلقی می‌شود.

پکن، تایوان را که خودگردان و دموکراتیک است، بخشی از قلمرو خود می‌داند؛ قلمرویی که قرار است روزی -- در صورت لزوم به‌زور -- تصرف شود. در نتیجه، این جزیره همواره در وحشت دائم از تهاجم چین به‌سر می‌برد.

مسلح کردن روسیه

از زمانی که تانک‌های روسی با عبور از مرز وارد اوکراین شدند، چین به‌رغم ارائۀ پشتیبانی دیپلماتیک و مالی به پوتین، از دخالت نظامی آشکار یا ارسال سلاح‌های مرگبار به آن کشور خودداری کرده است.

اکنون واشنگتن با ابراز نگرانی از اینکه چین ممکن است در حال برنامه‌ریزی برای ارائۀ تسلیحات به روسیه باشد، می‌گوید امکان دارد روند جاری تغییر کند.

گزارش اخیر مبنی بر مذاکرۀ روسیه با یک سازندۀ چینی هواپیماهای بدون سرنشین برای ارائۀ پهپادهای انفجاری که می‌توانند به اوکراین فرستاده شوند، این موضع به اصطلاح «بی‌طرفی» پکن را بیش از پیش تضعیف می‌کند.

روز جمعه، مجلۀ آلمانی اشپیگل گزارش داد، اطلاعاتی را مشاهده کرده است که نشان می‌دهد ارتش روسیه در حال مذاکره با شرکت پهپادسازی چینی «فناوری هوانوردی هوشمند شیان بینگو» برای تولید پهپادهای انفجاری برای مسکو در مقیاس وسیع است.

بنا بر این گزارش، این سازندۀ چینی موافقت کرده است تا فروردین ۱۴۰۲، مجموع ۱۰۰ فروند نمونۀ اولیه پهپادهای زی‌تی-۱۸۰ را تولید کند و آنها را به روسیه تحویل دهد.

بنا بر گزارش‌ها، هر یک از پهپادها قادر هستند ۳۵ تا ۵۰ کیلوگرم مواد منفجره حمل کنند.

این پهپاد مشابه پهپادهای شاهد-۱۳۶ ایران است که روسیه با استفاده از آن حملات بی‌شماری علیه اوکراین انجام داده است.

بنا بر گزارش‌ها، «بینگو» به‌عنوان گام بعدی، در حال برنامه‌ریزی برای ارسال قطعات و دانش فنی روسیه برای مسکو به‌منظور تولید حداکثر ماهانه ۱۰۰ فروند هواپیمای بدون سرنشین است.