پاکسازی الرقه از پس‌مانده‌های داعش توسط نیروهای کردی

یوسف ناصر از پشت بام خانه‌اش در شهر الرقه سوریه، با نگرانی نظاره‌گر عملیات جستجو پاکسازی خیابان‌های این شهر توسط صدها جنگجوی به شدت مسلح تحت رهبری کُردهاست. زمانی، الرقه عملاً پایتخت «دولت اسلامی» (داعش) محسوب می‌شد.

این جنگجویان پس از کشته شدن شش تن از همرزمان‌شان در آذرماه گذشته در حملۀ داعش به یک مجتمع امنیتی محلی، برای مقابله با یک کمین چریکی دیگر در حال آماده‌باش هستند. حملۀ داعش با هدف آزاد کردن صدها تن از افراط گرایان از زندانی در آنجا انجام شده بود.

در روز ۳۱ خرداد، زمانی که نیروهای آسایش (نیروهای امنیت داخلی کُرد) به خانه‌ای در الرقه یورش بردند، یکی از عوامل داعش خود را با نارنجک منفجر کرد. در این انفجار سه تن از نیروهای آسایش زخمی شدند.

در همان روز، نیروهای ایالات متحده دو «مقام» داعش را در جریان یک «حملۀ موفقیت‌آمیز با بالگرد» که ساعاتی پیش از بامداد در شرق سوریه انجام شد، از پا درآوردند.

حوادث الرقه در حالی روی داده است که نیروهای کُرد به‌منظور بهبود شرایط امنیتی در تلاش هستند و برای پاکسازی اردوگاه الهول در استان الحسکه، در مجاورت الرقه، تلاش می‌کنند.

در این راستا، جنگجویان کُرد در الرقه خانه به خانه می‌روند و با بلندگو به مردم هشدار می‌دهند در جایی که هستند، بمانند. ناصر ۶۷ ساله می‌گوید، امیدوار است در شهر زادگاهش که هنوز از وحشت دوران حکومت داعش بهبودی کامل پیدا نکرده، «ثبات و امنیت» برقرار شود.

نیروهای دموکراتیک سوریه، با پشتیبانی ایالات متحده، در سال ۱۳۹۶ داعش را از الرقه ریشه‌کن کردند. داعش در این شهر به‌دنبال گسترش حکومت وحشت، اجرای اعدام‌های دسته جمعی، از جمله بریدن سر افراد، و جنایات دیگر بود.

حملات اخیر و این عملیات جستجو و پاکسازی امنیتی، ترس و وحشت ساکنان رنج‌کشیدۀ قلمروی مرکزی سابق داعش در سوریه را از ظهور مجدد افراط گرایان تشدید کرده است. هر چند تحلیلگران می‌گویند که «برند» داعش در حفظ کردن موقعیت و اهمیت خود با مشکل رو‌به‌روست.

ناصر گفت: «بازگشت داعش یک فاجعه خواهد بود. این طبیعی است که نگران خانواده، فرزندان، و دوستان‌تان باشید.»

نگرانی‌های همیشگی

جنگجویان تحت رهبری کُردها در عملیاتی که هفتۀ گذشته آغاز شد، به صورت پیاده‌نظام، یا سوار بر کامیون‌ها و خودروهای زرهی در خیابان‌های الرقه مشغول گشت‌زنی بوده‌اند. هم‌زمان نگاه‌های نگران پدرو مادرها و کودکان وحشت‌زده اقدامات آنها را زیر نظر دارد.

«خلافت» خودخواندۀ داعش که زمانی رو به گسترش بود، تا قبل از شکست نظامی آن گروه در سال ۱۳۹۸، بخش‌های بزرگی از خاک عراق و سوریه را تصرف کرده بود، اما از آن زمان تاکنون این گروه نتوانسته است مواضع ثابتی را در اختیار داشته باشد.

در عوض، داعش حملات پراکنده‌ای را علیه رژیم سوریه و نیروهای تحت رهبری کُردها در شمال و شرق انجام داده است. این گروه در سوی دیگر مرز نیز نیروهای عراقی و هم‌پیمانان آنها را مورد حمله قرار داده است.

پس از این حمله به مجتمع امنیتی، مقامات در الرقه با اعلام وضعیت اضطراری و قرنطینه، در ورودی‌های شهر پست‌های ایست و بازرسی برپا کردند.

ساکنان شهر می‌گویند از بابت ظهور مجدد داعش بیمناک هستند.

فیضه حسن، ۴۵ ساله، پس از تفتیش خانه‌اش توسط پلیس، گفت: «من هر بار که بچه‌هایم از خانه بیرون می‌روند، نگران هستم. در حال حاضر شرایط بسیار دشوار است.»

ام محمد، ۶۰ ساله، در حالی که سیگاری در دست لرزانش گرفته، می‌گوید که همان مشاهدۀ مردان مسلح او را به وحشت می‌اندازد.

او می‌گوید: «می‌بینید دستانم چه‌طور می‌لرزند.» او که بچه‌هایش دورش را گرفته‌اند، چندین بار تکرار می‌کند: «من می‌ترسم.»

«نقشه‌ای برای ایجاد هرج‌ومرج»

سرتیپ علی حسن، از پلیس کُرد، می‌گوید که حدود ۱۵۰ مظنون افراط‌گرا که برخی از آنها مقامات بلندپایه هستند، تاکنون در این عملیات جستجو و پاکسازی بازداشت شده‌اند.

پیش از این، عملیات هشت‌روزۀ «صاعقۀ الجزیره» توسط نیروهای کُرد و با حمایت ائتلاف بین‌المللی انجام شد و در روز ۱۶ دی به پایان رسید. هدف از این عملیات مقابله با حضور داعش در منطقۀ مرزی عراق و سوریه بود.

به‌گفتۀ حسن، داعش «استراتژی خود را تغییر داده و از حملات انفرادی به حملات جمعی روی آورده است.» او افزود که در این حملات، داعش بازداشتگاه‌های محل نگهداری اعضای زندانی خود را هدف قرار می‌دهد.

حملۀ اخیر الرقه عمده‌ترین حملۀ افراط‌گرایان از دی‌ماه ۱۴۰۰ تاکنون بود. در آن زمان، جنگجویان داعش زندان غویران، در شهر الحسکه که تحت کنترل کُردها بود را مورد حمله قرار دادند. حمله به غویران بزرگترین تهاجم آنها در چند سال گذشته محسوب می‌شود.

در آن حملۀ یک هفته‌ای که با هدف آزاد کردن داعشی‌های زندانی انجام شده بود، صدها نفر کشته شدند.

به‌گفتۀ حسن، این گروه در تلاش است «با اجرای این عملیات‌ها خودش را بازسازی کند.»

او گفت: «به‌نظر می‌رسد نقشۀ بزرگی برای تصرف زندان‌ها و ایجاد هرج‌و‌مرج وجود داشته باشد.» او افزود که هدف از این عملیان جستجو و پاکسازی جلوگیری از به اجرا درآمدن این سناریو است.

اما برخی ساکنان می‌ترسند که این تلاش‌ها برای متوقف کردن داعش کافی نباشد.

احمد حمد ۳۰ ساله می‌گوید: «آنها [نیروهای امنیتی] فارغ از تعداد کارزارهای امنیتی اجرا شده، قادر نخواهند بود همۀ سلاح‌های‌ [داعشی‌ها] را مصادره کنند.»

او گفت، این منطقه که پس از سال‌ها جنگ هنوز نتوانسته است به وضعیت گذشته‌اش بازگردد، در مبارزه با بقایای داعش امکانات مالی بسیار محدودی دارد.

این زندان، محلی که پر از افراط‌گرایان است، نگرانی بزرگی را برای حمد که در همان نزدیکی زندگی می‌کند، محسوب می‌شود.

او گفت: «ما از همه چیز می‌ترسیم؛ چون هیچ چیز نداریم.»