بازگرداندن افراد به کشورهایشان کلید مهار خشونت در اردوگاه الهول سوریه

با اوج‌گیری خشونت در اردوگاه بیابانی و وسیع الهول، مدیران این اردوگاه و سایر افراد مجدداً خواستار آن شده‌اند که بازگشت همسران و کودکان «دولت اسلامی عراق و شام» (داعش) به کشورهایشان به اولویت اصلی تبدیل شود.

نگرانی‌هایی وجود دارد مبنی بر اینکه مدیریت این اردوگاه که تحت نظارت نیروهای سوریه دموکراتیک (SDF) قرار دارد، فاقد توان کافی باشد. درنتیجه نمی‌توان اطمینان حاصل کرد که ساکنان الهول که از ایدئولوژی افراط‌گرایانه حمایت می‌کنند، تحت کنترل قرار داشته باشند.

در نتیجه، افراد بسیاری در معرض خطر افراطی‌گرایی شدیدتر هستند.

در این اردوگاه واقع در استان الحسکه در شمال‌شرق سوریه، هزاران زن و کودک متعلق به تقریباً ٦۰ کشور جهان که بستگان نزدیک ستیزه‌جویان داعش به‌شمار می‌روند سکونت دارند.

الهول به نه بخش تقسیم شده است و مجموعاً حدود ٥٦،۰۰۰ نفر را در خود جای داده است.

اکثریت آنها یعنی حدود ٢٩،۰۰۰ نفر عراقی هستند.

حدود ١٨،۰۰۰ سوری هستند و حدود ٨،۰۰۰ نفر باقی‌مانده دارای تابعیت سایر کشورهای اروپایی، آسیایی و دیگر کشورهای منطقه هستند.

زنان خارجی در بخش نهم این اردوگاه سکونت دارند و بسیاری از آنها از ایدئولوژی افراط‌گرایانه و خشن داعش حمایت می‌کنند.

این زنان واحدهای حسبه را تشکیل داده‌اند و به خشونت، شورش، تلاش برای فرار و حمله به نگهبانان اردوگاه، امدادرسانان و امدادگران دامن زده‌اند. واحدهای حسبه گروه‌های خودخوانده‌ای هستند که تفسیر خشن داعش از شریعت را اجرا می‌کنند.

روز ٧ تیرماه دیده‌بان حقوق بشر سوریه گزارش داد یک مرد و یک زن توسط مهاجمان ناشناس در اردوگاه الهول به قتل رسیده‌اند.

مرد مذکور در بخش ششم الهول به ضرب گلوله کشته شده و جسد بدون سر یک زن آوارۀ سوری اهل استان حمص نیز در همان بخش پیدا شده است.

سازمان ملل متحد در همان روز اعلام کرد که طی ١٨ ماه گذشته ١۰٦ قتل در داخل اردوگاه رخ داده است و بیشتر قربانیان زن بوده‌اند.

عمران رضا، هماهنگ‌کنندۀ مقیم سازمان ملل در سوریه گفت اردوگاه الهول که به‌عنوان بازداشتگاهی موقت در نظر گرفته شده بود، به شکلی فزاینده‌ای ناامن می‌شود و کودکان بازداشت‌شده در آن به داشتن زندگی بدون هیچ آینده‌ای محکوم هستند.

او گفت: «این اردوگاه جای بسیار خشنی است و به شکلی روزافزون به مکانی ناامن تبدیل می‌شود.»

ترغیب کشورها برای بازگرداندن شهروندان‌ خود

در بحبوحۀ نگرانی‌ها دربارۀ احتمال از کنترل خارج شدن اوضاع در اردوگاه الهول، تلاش برای ترغیب کشورها به‌منظور خارج کردن شهروندانشان از آن و ادای سهم خود در زمینۀ مسئولیت مراقبت و توانبخشی آنها شدت گرفته است.

این مسئله در صورت لزوم شامل محاکمۀ عادلانه این افراد است تا اطمینان حاصل شود که هرگونه اقدام ناقض قانون به دستان عدالت سپرده می‌شود.

سازمان ملل از تلاش برخی کشورها برای بازگرداندن شهروندان خود از الهول قدردانی کرده است و سایر کشورها را تشویق می‌کند تا اقدامات مشابهی را انجام دهند.

خبرگزاری فرانسه گزارش داد تاجیکستان در تیرماه ١٤٦ زن و کودک مرتبط با جنگجویان داعش را از الهول خارج کرد و به کشورشان بازگرداند.

وزارت امور خارجۀ فرانسه نیز در اوایل تیرماه اعلام کرد فرانسه ٣٥ کودک و ١٦ مادر را از اردوگاه‌هایی در سوریه از جمله الهول که محل نگهداری اعضای خانوادۀ عناصر مظنون داعش است، به کشورشان بازگرداند.

همچنین، به‌گفتۀ مقامات بلژیک، این کشور در خردادماه ١٦ کودک ستیزه‌جویان داعش و شش مادر دارای تابعیت بلژیکی را از الهول به کشور بازگرداند.

عراق از دی‌ماه سال گذشته تاکنون ٢،٥۰۰ عراقی را در قالب سه گروه از این اردوگاه به کشور بازگردانده است. آخرین گروه شامل ٧۰۰ نفر در روز ١١ خردادماه به این کشور منتقل شدند.

این افراد پس از پشت سر گذاشتن بازرسی‌های امنیتی، به‌منظور دریافت خدمات مراقبتی و توانبخشی به اردوگاه الجدعه واقع در القیاره در جنوب موصل منتقل شدند. در مرحله بعد بازگشت و ادغام اجتماعی آنها در زادگاهشان صورت خواهد گرفت.

نیاز به «راه حل‌های مشخص»

سازمان ملل در روز ١٦ خردادماه اعلام کرد عملیات بازگرداندن این افراد در چارچوب هماهنگی سازمان ملل و عراق ادامه دارد و هیئتی از سازمان ملل و قاسم الاعرجی، مشاور امنیت ملی عراق برای مشاهدۀ شرایط اردوگاه، از آنجا بازدید کردند.

روز ٢٩ تیرماه، الاعرجی از جامعۀ جهانی خواست تا نقش خود را در حل‌وفصل مسئلۀ الهول ایفا کند، چراکه این اردوگاه «خطری واقعی برای عراق و منطقه ایجاد می‌کند».

در فروردین‌ماه سال جاری ژنرال مایکل «اریک» کوریلا، مدت کوتاهی پس از عهده‌دار شدن سمت فرماندهی در فرماندهی مرکزی ارتش ایالات متحده (سنتکام) از اردوگاه الهول بازدید کرد.

او نسبت به تهدید روزافزون در الهول ابراز نگرانی کرده است و این وضعیت را «بمب ساعتی فعال» خوانده است.

روز ١ مردادماه، ژنرال جوزف ووتل، فرمانده پیشین سنتکام، نیز طی مقاله‌ای در واشتگتن پست نگرانی مشابهی را مطرح کرد.

او به تهدید ناشی از این اردوگاه و ترویج گفتمان خشن و افراط‌گرایانه و جذب تروریست در آن اشاره کرد و خواستار تشکیل یک کارگروه بین‌المللی مشترک به‌منظور تدوین راه‌حل‌هایی مؤثر برای مقابله با آن شد.

او نوشت: «ما سریعاً به یک کارگروه میان‌سازمانی بین‌المللی به‌منظور تدوین راه‌حل‌های مشخص نیاز داریم». او به این مسئله اشاره کرد که علاوه بر منابع نظامی، به «رهبری سازمان‌های غیردولتی بین‌المللی و دیپلماتیک، قانونی و بین‌المللی هم نیاز است.»

او گفت: «لازم است تمام گزینه‌ها به‌منظور ایجاد انگیزه و تشویق کشورها برای بازگرداندن، بازپروری و ادغام مجدد شهروندان خود از الهول در نظر گرفته شود.»

نگرانی‌ها نسبت به «نسل سوم»

صفا العصام، تحلیلگر مسائل امنیتی عراق هشدار داد داعش در تلاش است تا فرزندان آن دسته از اعضای خود را که پس از سال ١٣٩٦ در عراق و سوریه کشته شدند، شستشوی مغزی بدهد و آنها را جذب صفوف خود کند.

او گفت این گروه در حال پدید آوردن «نسل سوم» ستیزه‌جویان است. این نسل شامل خردسالانی هستند که «امروز نوجوان و جوان شده‌اند و تلاش می‌کنند از طریق سلول‌های مخفی خود به اردوگاه‌هایی که در آن زندگی می‌کنند، به‌ویژه اردوگاه الهول نفوذ کنند.»

او گفت: «محیط زندگی منزوی و پیچیده در اردوگاه‌ها و ارزش‌های افراط‌گرایانه و انتقام‌جویانه‌ای که کودکان داعش تحت تربیت مادران افراطی‌شان با آنها بزرگ شده‌اند، این کودکان را به بمب ساعتی تبدیل می‌کند.»

العصام گفت برخی از آنها «قادر به انجام مرگبارترین و وحشیانه‌ترین اقدامات تروریستی خواهند بود.» او به این مسئله اشاره کرد که عراق از این بابت که وضعیت کنونی اردوگاه الهول به همین حالت باقی بماند، «نگرانی‌های عمیقی» دارد.

او گفت: «کشورهایی که شهروندانشان در آنجا هستند باید برای سازماندهی جهت بازگرداندن آنها اقدام کنند و دیگر نباید از بازگشت آنها به کشورشان جلوگیری کرده یا این خطر را نادیده بگیرند.»

العصام خواستار بهره‌گیری از تمام ابزارهای ممکن به‌منظور «اصلاح رفتار و طرز فکر کسانی که توسط داعش گمراه شده‌اند و جلوگیری از وارد شدن خونی تازه به رگ‌های این گروه» شد.

او گفت «همگان از جمله سازمان ملل، سازمان‌های بین‌المللی، مقامات، نهادهای ملی، روحانیون، شخصیت‌ها و بزرگان و تمام شخصیت‌های برجسته و ذی‌نفوذ در جوامع محلی در این زمینه مسئولیت دارند».

او یادآور شد که فعالیت اخیر باقی‌ماندۀ نیروهای داعش در برخی مناطق عراق «بر ادامه‌دار بودن چالش تروریسم تأکید می‌کند».

او گفت بازوهای داعش «همچنان قادر به فعالیت است و این گروه از خاستگاه و بودجه برخوردار است. لذا ضروری است تلاش‌ها برای درهم شکستن آن و ریشه‌کن کردن ایدئولوژی آن ادامه پیدا کند».