همدلی چین با پوتین در داخل کشور و تقویت تبلیغات کرملین خارج از آن

چین در چشم جهان خود را ناظری بی‌طرف در جنگ اوکراین نشان می‌دهد و از محکوم کردن تهاجم روسیه خودداری می‌کند، در عین حال نسبت به حمایت آشکار از این اقدام شرم‌آور جهانی احتیاط به خرج می‌دهد.

واقعیت این است که پکن جنگ اطلاعاتی نادرست و دوگانه‌ای را به نیابت از مسکو به راه انداخته است.

ژائو لیجیان، سخنگوی وزارت امور خارجه چین در روز پنجشنبه (٢٥ فروردین‌ماه) تأکید کرد موضع پکن «عینی و بی طرفانه» است و چین «در سمت صحیح تاریخ» می‌ایستد.

سخنان وی یک روز پس از آن ایراد شد که جنت یلن، وزیر خزانه‌داری ایالات متحده، هشدار داد ممکن است چین به دلیل عدم مشارکت در تحریم‌های غرب علیه روسیه با پیامدهای اقتصادی مواجه شود.

او از چین خواست «به پایان یافتن این جنگ کمک کند» و افزود اگر پکن خیلی زود دست به اقدامی نزند، ممکن است شاهد تنزل «نگرش جهان نسبت به چین و تمایل این کشور برای پذیرش یکپارچگی اقتصادی بیشتر» باشد.

پکن از طریق اجتناب از نقض آشکار تحریم‌های اعمال شده علیه روسیه، دست به باندبازی دیپلماتیک زده است تا هم از متحد نزدیک خود حمایت کند و هم روابطش را با غرب حفظ کند.

اما وقتی در اسفندماه گذشته تبلیغات کرملین به دلیل مسدود یا محدود شدن کانال‌های خبری دولتی روسیه و حساب‌های شبکه‌های اجتماعی این کشور توسط اروپا و سایر نقاط جهان ضربه خورد، رسانه‌های تحت کنترل دولت چین کاری کردند که ادعاهای کرملین به شکلی قدرتمند منتشر شود.

از آن زمان تاکنون حزب کمونیست چین (CCP) در داخل کشور کارزاری را برای ایجاد همدلی با روسیه به راه انداخته است و از آن کشور به‌عنوان قربانی دیرپای هژمونی غرب یاد می‌کند.

دور زدن ممنوعیت تبلیغاتی توسط کرملین

تنها چند روز پس از حمله روسیه به اوکراین، کمیسیون اروپا فعالیت رسانه‌های دولتی روسیه را ممنوع اعلام کرد. فیس‌بوک، توییتر، تیک‌تاک و یوتیوب نیز دسترسی رسانه‌های تحت کنترل کرملین، از جمله آرتی و اسپوتنیک را ممنوع یا محدود کردند.

در نتیجه مسکو ناچار شد راه حلی بیابد.

در یک مورد، روزنامه‌نگاران مستقل متوجه شدند طرح هماهنگی برای پرداخت پول به افراد تأثیرگذار (اینفلوئنسرهای) تیک‌تاک وجود داشته است تا این افراد دیدگاه‌های حمایت از کرملین را تبلیغ کنند. در موردی دیگر واشنگتن پست روز ١٩ فروردین‌ماه گزارش داد پژوهشگران شرکت تریمنتوم آنالیتیکس مستنداتی درباره وجود اوباش مجازی ارائه دادند که ویدئوهای یوتیوب درباره اوکراین را به‌عنوان مطالب نامناسب گزارش می‌کردند و نظراتی در طرفداری از روسیه می‌نوشتند.

سفارتخانه‌های روسیه در سراسر جهان نیز از بسترهای اطلاع‌رسانی خود برای انتشار اطلاعات نادرست به ده‌ها هزار دنبال‌کننده در توییتر، یوتیوب، فیس‌بوک و تلگرام استفاده کردند.

تلگرام به دلیل مواجه بودن با محدودیت‌های کمتر گزینه پرطرفداری بوده است. طبق اعلام گروه پژوهشی اسرائیلی فیک‌ریپورتر که در زمینه بررسی انتشار اطلاعات جعلی فعالیت می‌کند، سفارتخانه‌های روسیه از ابتدای جنگ ٦٥ کانال تلگرامی جدید ایجاد کرده‌اند.

برت شیفر، کارشناس تشخیص اطلاعات جعلی که رسانه‌های دولتی چین و روسیه را در یک نهاد بی طرف در آمریکا رصد می‌کند، گفت: «با توجه به اینکه دولت‌ها و بسترهای فن آوری در حال حرکت به سمت سانسور یا محدود کردن گسترش تبلیغات روسیه هستند، اکنون ادعاهای مربوط به حمایت از کرملین از طریق افراد تأثیرگذار (اینفلوئنسرها) و نیروهای مجازی نیابتی، از جمله مقامات چینی و رسانه‌های دولتی چین منتشر می‌شود».

او به واشنگتن پست گفت رسانه‌های چینی «با محدودیت‌هایی که در مورد رسانه‌های دولتی روسیه اعمال شده است، مواجه نیستند».

«این مسئله به کرملین این امکان را داده است که به شکلی مؤثر ممنوعیت‌هایی که به منظور محدود کردن گسترش تبلیغات روسیه در نظر گرفته شده است دور بزند.»

بلندگوهای چینی

تحلیلگران می‌گویند رسانه‌های چینی بزرگترین پخش‌کننده تبلیغات روسیه محسوب می‌شوند.

بر اساس گزارش مرکز غیرانتفاعی مقابله با نفرت‌پراکنی دیجیتال در بریتانیا، چهار رسانه برتر دولتی چین یعنی CGTN، گلوبال تایمز، شینهوا نیوز و تی-هاوس با داشتن مجموعاً ٢٨٣ میلیون دنبال کننده (فالوئر) تنها در فیس‌بوک، مخاطبان زیادی دارند.

بنا بر اعلام سازمان اتحاد برای تضمین دموکراسی، کانال‌های تحت کنترل دولت چین تنها در فیس‌بوک بیش از یک میلیارد دنبال‌کننده دارند، با اینکه این شبکه اجتماعی در آن کشور مسدود است.

رسانه‌ها و مقامات چینی دقت زیادی در زمینه استفاده از اصطلاحات مورد علاقه کرملین درخصوص اوکراین به خرج داده‌اند.

هنگامی که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، روز ٥ اسفندماه خبر حمله به اوکراین را اعلام کرد، شینهوا مدعی شد که این اقدام یک «عملیات نظامی» است و مسکو «هیچ قصدی» برای اشغال خاک اوکراین ندارد.

همچنین به نظر می‌رسد در دستورالعمل مربوط به یک رسانه وابسته به دولت که در بهمن‌ماه سال گذشته در اینترنت منتشر شد، دستور داده شده بود پست‌های ضد روسیه یا حاوی محتوای طرفداری از غرب نباید منتشر شود.

سایر روایت‌های نادرست منتشر شده توسط رسانه‌های چینی، داستان‌پردازی‌هایی درخصوص نئونازی‌ها، انداختن تقصیر این درگیری به گردن «گسترش ناتو به سمت شرق»، و تلاش برای یکسان خواندن حمله روسیه به اوکراین با اقدامات نظامی ایالات متحده در عراق، سوریه و افغانستان هستند.

کانال‌های چینی به دروغ ادعا کرده‌اند که ایالات متحده اداره آزمایشگاه‌های سلاح‌های بیولوژیک را در اوکراین برعهده دارد و نئونازی‌های اوکراینی در یک بیمارستان کودکان بمبگذاری کردند، حال آنکه این کار در واقع توسط نیروهای روسی انجام شد.

سرکنسول چین در ایرلند شمالی نیز این ادعای دروغ رسانه‌های دولتی روسیه را منتشر کرد که ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین در لهستان پنهان شده است.

پوتین «قهرمان»

نیویورک تایمز در روز ١٥ فروردین‌ماه گزارش داد مستندی هم در توسط حزب کمونیست چین ساخته شده است که پوتین را به‌عنوان «قهرمان» معرفی می‌کند و در میان مقامات دست به دست می‌چرخد.

این مستند که از موسیقی و تصاویر احساسی بهره می‌گیرد، پوتین را به خاطر زنده کردن غرور میهن‌پرستانه روس‌ها در تاریخ شوروی و احیای جایگاه ژوزف استالین به‌عنوان رهبری بزرگ در دوران جنگ ستایش می‌کند.

در این مستند استدلال شده است که در پاکسازی‌های استالین زیاده‌روی‌هایی صورت گرفت، اما چنین اقدامی در ابتدای کار با توجه به تهدیدات پیش روی حاکمیت شوروی «امری ضروری بود».

به گفته تیموتی اسنایدر، مورخ و نویسنده دانشگاه ییل، در طول دوران وحشت بزرگ استالین در دهه ١٩٣٠ میلادی (١٣١٠ شمسی)، دیکتاتور سابق شوروی بیش از سه میلیون شهروند را به اردوگاه‌های کار اجباری گولاگ فرستاد که آنجا جان باختند و دست‌کم یک میلیون نفر را به دلیل مخالفت با سیاست‌های او یا جنایات ساختگی مختلف اعدام کرد.

در طول قحطی سال‌های ١٩٣٠-١٩٣٣ میلادی (١٣٠٩-١٣١٢ شمسی) نیز بیش از پنج میلیون نفر جان خود را از دست دادند.

برخی از مورخان می‌گویند در دوره حکومت استالین، ٢٠ میلیون مورد مرگ در سرتاسر اتحاد جماهیر شوروی رخ داد.

برخی از فیلم‌ها، کتاب‌های تاریخی و دادرسی‌های قضایی در قزاقستان، قرقیزستان و ازبکستان باعث شده است میزان آگاهی در مورد میراث توحش‌آمیز استالین افزایش یابد.

مستند حزب کمونیست چین در سال گذشته تهیه شد و سخنی از جنگ اوکراین به میان نمی‌آورد، اما استدلال می‌کند که روسیه حق دارد نگران همسایگان خود در شوروی سابق باشد.

بنا به این مستند از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی: «برخی از کشورهای اروپای شرقی، آسیای مرکزی و ماوراءقفقاز به خطوط مقدم غرب تبدیل شده‌اند تا غرب بتواند روسیه را مهار و در امور آن مداخله کند.»

راوی این مستند که صدایی خشن دارد به نقل از یک محقق روسی می‌گوید: «جدای از سلاح‌های هسته‌ای، نیرومندترین سلاحی که غرب در اختیار دارد روش‌هایی است که از آنها در مبارزه ایدئولوژیک بهره می‌گیرد.»

حکایتی عبرت‌آموز

پکن مدت‌ها است که از فروپاشی شوروی به‌عنوان حکایتی عبرت‌آموز استفاده می‌کند، اما شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین این حکایت را به شکلی شوم آب و تاب داده است.

کریستوفر کی جانسون، رئیس گروه راهبرد چین در واشنگتن دی‌سی و تحلیلگر سابق سیاست چین در سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) می‌گوید: «آنها در اصل به روایت خود از انقلاب‌های رنگی معتقد هستند و کل این وضعیت را یک انقلاب رنگی به رهبری ایالات متحده برای سرنگونی پوتین تلقی می‌کنند.»

جانسون به نیویورک تایمز گفت: «شی از زمانی که قدرت را به دست گرفت، این روایت تاریک را هم در سطح داخلی و هم در سطح بین‌المللی مطرح کرده است. این کار به او اجازه می‌دهد تجمیع قدرت و تغییراتی را که ایجاد کرده است با پدید آوردن این احساس کشمکش و خطر، توجیه کند.»

علاوه بر این مستند، دانشگاه‌های چین نیز کلاس‌هایی ترتیب داده‌اند تا «درک صحیحی» از جنگ در اوکراین در اختیار دانشجویان بگذارند.

این کلاس‌های تلقین‌آمیز نشان می‌دهد که مقامات از این بابت نگران هستند که جوانان تحصیل‌کرده چینی انتقادات از موضع پکن در قبال روسیه را بپذیرند.

پکن باید هم نگران باشد، چراکه شکاف‌هایی در صفوف حزب پدیدار شده است.

هو وی، پژوهشگری که روابط سیاسی زیادی در شانگهای دارد در مقاله‌ای که برای اولین بار در ٢١ اسفندماه سال گذشته در وب‌سایت «پایش تصور ایالات متحده - چین» منتشر شد، از خودداری پکن از محکومیت پوتین انتقاد کرد.

این مقاله در اینترنت منتشر شد و برخی از خوانندگان آن را تحسین کردند. مقامات چینی این وب‌سایت را در کشورشان مسدود کردند و کوشیدند آن را در شبکه‌های اجتماعی سانسور کنند.

هو نوشت: «جنگ اوکراین در داخل چین «به اختلافات شدیدی دامن زده است و باعث شده است حامیان و مخالفان آن در دو قطب مخالف قرار بگیرند».

او هشدار داد: «چین نباید زیر یوغ پوتین باشد و باید در اسرع وقت با او قطع ارتباط کند».