پیوستن سوریه به طرح کمربند و جاده چین و مشکلات پیش روی آن

تحلیلگران گفتند علی‌رغم تضمین‌های چین و رژیم سوریه، پیوستن سوریه به طرح کمربند و جاده چین در کوتاه‌مدت و بلندمدت تبعات منفی قابل پیش‌بینی برای این کشور خواهد داشت.

به گزارش خبرگزاری دولتی جمهوری عربی سوریه، پیوستن سوریه به طرح کمربند و جاده ۲۲ دی‌ماه در «گشودن افق‌های وسیع همکاری با چین» و دیگر کشورها به این کشور کمک خواهد کرد.

رسانه‌های چینی هم با اشتیاق تمام به این موضوع پرداختند، آنچنانکه به گزارش خبرگزاری شین‌هوآ در چین، سفیر چین در سوریه گفته است که این حرکت «بیشترین کمک را به بازسازی اقتصاد و توسعه اجتماعی سوریه خواهد کرد.»

تحلیلگران به المشارق گفتند چنین چیزی اصلاً حقیقت ندارد و به این موضوع اشاره کردند که هر گونه کمک از سمت چین بهای گزافی دارد و با قید و شرط‌های زیادی همراه است، همان طور که کشورهای متعدد دیگری با تحمل خسارت به این موضوع پی برده‌اند.

به گفته تحلیلگران، این حرکت باعث می‌شود سوریه از جامعه جهانی، خصوصاً قدرت‌های غربی، فاصله بگیرد و مصداق بارز نقض قانون قیصر -- قانون تحریم‌های آمریکا برای واداشتن رژیم بشار اسد به پاسخگویی در برابر جنایاتش -- به شمار می‌رود.

طبق قانون قیصر برای محافظت از غیرنظامیان، مصوب ۱۳۹۸، هر شرکتی در جهان که با رژیم سوریه همکاری داشته باشد جریمه می‌شود و تا زمانی که مرتکبین سوءاستفاده در جنگ سوریه به پای میز محاکمه کشانده نشوند، کمک‌های ایالات متحده برای بازسازی این کشور متوقف خواهد شد.

اتحادیه اروپا نیز به شکل مشابهی خواستار «پاسخگویی» رژیم سوریه شده و تأکید کرده است که تا زمانی که بشار اسد برای حل کشمکش به یک فرآیند سیاسی حقیقی متعهد نشود، پولی صرف بازسازی گسترده سوریه نخواهد کرد.

نفوذ قدرت نرم

بشیر بسام، وکیل سوری، گفت چین ابتکار کمربند و جاده را به صورت یک طرح اقتصادی و تجاری معرفی می‌کند که کشورهای جهان را از طریق یک «جاده ابریشم» اقتصادی به یکدیگر متصل خواهد کرد.

اما این طرح در واقع پوششی برای نفوذ قدرت نرم چین در بسیاری از کشورهاست، آنچنانکه ناظران در خصوص اتکا به تأمین مالی چین هشدار داده‌اند.

چین هر گونه انگیزه پنهانی را انکار کرده است، اما منتقدان بر این باورند که این کشور از اهرم مالی حاصل از طرح کمربند و جاده برای تقویت نفوذ خود از طریق «دیپلماسی تله بدهی» استفاده می‌کند.

چین شرایط سختی پیش روی وام‌گیرندگان گذاشته و قراردادهایی تهیه کرده است که به موجب آن هر گاه کشورهای بدهکار دچار مشکلات مالی شوند، این کشور می‌تواند دارایی‌های راهبردی آنها را توقیف کند.

بسام گفت چین در زیر نقاب طرح کمربند و جاده به سلطه راهبردی، سیاسی و حتی نظامی در سوریه دست یافته است، «به گونه‌ای که سوریه را که کاملاً به بلوک شرق روی آورده در مقابل جامعه بین‌المللی و منطقه‌ای قرار می‌دهد.»

«گویا سوریه و مردم سوریه در اثر استقبال [رژیم] از روسیه و ایران و دشمنی با جامعه بین‌المللی به اندازه کافی مشکل نداشته‌اند که حالا دولت سوریه در را به روی چین هم باز می‌کند.»

بسام گفت پیوستن سوریه به طرح کمربند و جاده «به عنوان یک پیامد اجتناب‌ناپذیر، بهای گزافی به دولت سوریه به طور عام و مردم سوریه به طور خاص تحمیل خواهد کرد.»

محمود مصطفی، اقتصاددان سوری، گفت «رژیم سوریه [با حرکت اخیر خود] به طور کامل به سمت محور ایران-روسیه-چین گرایش پیدا کرده است، که آن را در موقعیت دشواری قرار خواهد داد.»

او گفت تصمیم سوریه برای پیوستن به طرح کمربند و جاده «چالشی برای قانون قیصر محسوب می‌شود، که به منظور مهار جنایات رژیم سوریه علیه مردم وضع شده است.»

مصطفی افزود: «این پیامد منفی لبنان را نیز تحت تأثیر قرار خواهد داد چون بنادر لبنان، خصوصاً در شمال، به دروازه ورود چین به سوریه تبدیل خواهد شد، که این موضوع لبنان را در معرض ریسک تحریم‌های مرتبط با قانون قیصر قرار می‌دهد.»

مزیت اقتصادی «ناچیز»

مصطفی گفت مزیت اقتصادی سوری‌ها از توافق با چین «در حد چشمگیری نخواهد بود، خصوصاً با توجه به اینکه ناقض اراده بین‌المللی است.»

وی گفت این موضوع مستلزم «اجرای اصلاحات سیاسی، اطمینان از عدم ارتکاب جنایات بیشتر علیه مردم سوریه و واداشتن مقام‌ها به پاسخگویی پیش از انجام هر گونه فعالیت بازسازی» است.

وی خاطرنشان کرد شروع فرآیند بازسازی بدون این تضمین‌ها «ضامن بقای رژیم و تداوم هر چه بیشتر رویه‌های جنایتکارانه و غیرقانونی آن تحت لوای سه کشور خواهد بود.»

مصطفی گفت ایران، روسیه و چین «به مثابه محور شیطان» هستند، که مایه نگرانی نه تنها خاورمیانه بلکه کل جهان است.

وی افزود: «علاوه بر این، فاصله‌گیری اقتصادی و تجاری از نظام بین‌الملل و محدودسازی سوریه به این سه کشور باعث کند شدن روند احیای اقتصاد آن تا سال‌های متمادی خواهد شد و آن را به عرصه بسیار تنگی محدود خواهد کرد.»

این موضوع بر خلاف روندهای فعلی بازار آزاد جهانی است.

مصطفی گفت: «داشتن روابط تجاری انحصاری با دو کشور، یعنی چین و ایران، که به دلیل تنش‌های سیاسی و موارد شرم‌آور نقض قوانین بین‌المللی جزء کشورهای دارای سنگین‌ترین تحریم‌ها هستند منطقی نیست.»

نزاع سخت برای نفوذ

الاء محمود، روزنامه‌نگار و پژوهشگر سیاست بین‌الملل، گفت: «علی‌رغم اتحاد علنی سیاسی و راهبردی بین روسیه، ایران و چین، بر کسی پوشیده نیست که نزاع داغی بین این کشور وجود دارد.»

محمود گفت این اصطکاک به تلاش‌های هر یک از آنها برای گسترش پایگاه‌ها و قلمروهای نفوذ خود در کشورهای منطقه مربوط می‌شود.

او گفت از زمانی که چین رسماً وارد عرصه سوریه شده است، موضوع مهم به دست آوردن «سهمی از سفره بازسازی خصوصاً در حوزه نفت، گاز و منابع طبیعی و همچنین انرژی و حمل نقل، خواهد بود.»

او خاطرنشان کرد گزارش‌هایی دریافت شده مبنی بر اینکه چینی‌ها به دنبال ساخت راه آهن تا مرز عراق و نیز شبکه‌ای از راه‌های اصلی داخلی هستند.

آنها همچنین در صدد گسترش شهرها و مناطق کلیدی هستند.

محمود افزود این مناطق در حال حاضر یا تحت تسلط ایران است یا تحت کنترل روسیه «که بی‌شک سوریه را به صحنه درگیری شدید بین این سه کشور تبدیل خواهد کرد.»

محمود گفت این وضعیت ممکن است رقابتی خطرناک به وجود آورد که بی‌شک تأثیری منفی روی مردم سوریه خواهد داشت.