اردن تحت فشار فزاینده کمبود آب

امان -- تانکرهای آب که در امتداد خیابان های غبارآلود غوغا می کنند و ابراز نارضایتی شهروندان از دریافت نکردن جیره هفتگی آب خود از شهرداری طی برنامه های گفتگوی تلویزیونی مربوط به آب، منظره ای عادی در اردن است.

معضلات مربوط به آب چندین دهه در اردن مطرح بوده است؛ چرا که این کشور ۹.۵ میلیون نفری به دلیل منابع محدود، رشد جمعیت، و سایر عوامل مانند تغییرات اقلیمی با کمبود فزاینده آب مواجه است.

در امان، آب هر یک یا دو هفته یکبار از طریق شبکه لوله کشی جریان می یابد و ساکنان را مجبور می کند که به منظور آماده شدن برای «روزهای خشک» آب خریداری کرده و در مخازن پشت بام ذخیره کنند.

در حالی که همه اردنی ها با کمبود آب دست و پنجه نرم می کنند، ساکنان فقیرترین محله ها که توانایی پرداخت پول به فروشندگان خصوصی آب را ندارند، به شدت آسیب دیده اند.

جوامع کشاورزی نیز به واسطه تأثیرات تغییرات اقلیمی و بهره برداری بیش از حد از ذخایر آب زیرزمینی ویران شده اند.

سرانه دسترسی روزانه اردنی ها به آب شیرین فقط ۲۰ لیتر است.

بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، هر فرد برای رفع اکثر نیازهای اولیه خود روزانه بین ۵۰ تا ۱۰۰ لیتر آب نیاز دارد.

مطالعه ای در دانشگاه استنفورد پیش‌بینی کرده است که تا سال ۱۴۲۹، جریان رودخانه یرموک به مخزنی که سیستم تأمین آب اردن را تغذیه می کند، ۵۱ درصد تا ۷۵ درصد کاهش خواهد یافت.

عمر سلامه، سخنگوی وزارت آب و آبیاری اردن، به المشارق گفت: «تغییرات اقلیمی، افزایش رشد جمعیت، و هجوم پناهجویان منابع آبی اردن را تحت فشار قرار داده است.»

او گفت که امسال به دلیل کاهش بارندگی وضعیت بدتر شده است و این بارندگی ها حدود ۶۰ درصد از کل آب مورد نیاز را تشکیل می دهند.

وی افزود، میزان ذخیره آب در سدها نسبت به سال گذشته ۸۰ میلیون مترمکعب کاهش داشته است.

بنا بر گزارش بانک جهانی حداکثر دمای سالانه در این کشور پادشاهی از دهه ۱۳۴۰ تاکنون به میزان ۱.۸ درجه سانتیگراد افزایش یافته است. همچنین میانگین دمای سالانه اردن از حدود ۱۲۰ سال پیش به این سو به میزان ۸۹ صدم درجه سانتیگراد بیشتر شده است.

در همین حال، داده های «شبکه جهانی اقلیم شناسی تاریخی» حاکی از آن است که میانگین بارندگی سالانه از سال ۱۳۷۹ به میزان ۲.۹۲ میلی متر در ماه کاهش یافته است.

اکثر ایستگاه های هواشناسی، کاهش میزان بارندگی سالانه را نشان می دهد.

کمک های بین المللی

سلامه گفت، افزایش جمعیت این پادشاهی در سال های اخیر از ۶.۷ نفر به ۹.۵ میلیون نفر و هجوم بیش از ۱.۴ میلیون سوری «بار سنگین دیگری» را بر دوش شبکه آب اردن وارد آورده است.

سلامه گفت که افزایش تقریباً ۴۰ درصدی تقاضا -- به ویژه در استان های شمالی و سایر مناطقی که شاهد هجوم شدید پناهجویان بوده اند -- به کاهش سهم سرانه آب کمک کرده است.

سازمان های کمک‌رسان دولتی از ایالات متحده، ژاپن، و آلمان از جمله سازمان هایی هستند که از تلاش های اردن در جهت مدیریت و حفاظت از منابع آب پشتیبانی می کنند.

به گزارش خبرگزاری فرانسه، اسرائیل، کشور همسایه اردن، در ماه مهر رسماً موافقت کرد که میزان آب آشامیدنی را که به اردن می دهد، دو برابر کند.

اسرائیل سالانه ۵۰ میلیون مترمکعب آب به این کشور پادشاهی می فروشد. این مقدار بر اساس شرایط توافق صلح، از سال های دهه ۱۳۷۰ دو برابر شده است.

كارين الحرار، وزیر زیرساخت ها، انرژی، و منابع آب اسرائیل، گفت، این توافق جدید گواهی بر این است که «ما خواهان حسن همجواری هستیم.»

گیدون برومبرگ، مدیر گروه محیط زیست منطقه ای «اکوپیس خاورمیانه» اسرائیل، گفت که این «بزرگترین قرارداد تاریخی دو کشور در زمینه فروش آب» است.

وی اظهار داشت: «این امر نشان دهنده درک فزاینده این موضوع است که بحران آب و هوایی که به شدت بر منطقه تأثیر گذاشته است، باید به افزایش همکاری منجر شود.»

جوامع کم آب

صندوق کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف) با وزارت آب و آبیاری اردن و دیگران همکاری می کند تا تداوم و اثربخشی هزینه برنامه آب و بهداشت یونیسف را بهبود بخشد.

هدف این برنامه افزایش دسترسی به آب و خدمات بهداشتی مدیریت شده در شهرها، مدارس، اردوگاه های پناهجویان، و جاهای دیگر است.

بر اساس گزارش یونیسف، تنها یک مدرسه از هر سه مدرسه اردن از خدمات بهداشتی اولیه، کاربردی، و مناسب برخوردار است و بسیاری از کودکان بدون آب لوله کشی یا امکانات بهداشتی کافی در مدارس دولتی تحصیل می کنند.

پناهجویان سوری که در اردوگاه ها زندگی می کنند همچنان به یونیسف و شرکای آن به منظور ارائه روزانه خدمات حیاتی آب و فاضلاب وابسته هستند.

در سال ۱۳۹۹، یونیسف برای نزدیک به ۶۰۰ هزار کودک و خانواده‌هایشان دسترسی به آب سالم را در اردوگاه های پناهجویان و جوامع کم آب فراهم کرد.

یک منبع در یونیسف گفت که روزانه بین ۲.۵ تا ۴.۶ میلیون لیتر آب برای الزعتری -- بزرگترین اردوگاه آوارگان سوری اردن -- فراهم می آورد و به این ترتیب هر نفر روزانه ۳۵ تا ۶۰ لیتر آب می گیرد.

همه خانوارهای این اردوگاه اکنون به شبکه فاضلاب و ۱۲ منطقه این اردوگاه به شبکه آب متصل هستند.

سلامه، سخنگوی وزارت آب، گفت، به رغم برخی پیشرفت ها، اردن همچنان نیاز مبرمی به کمک های بین المللی دارد. وی اشاره کرد که این کشور به راه حل های فوری آب و در عین حال توجه به تداوم طولانی مدت این راه حل ها نیاز دارد.